Dagblaðið Vísir - DV - 17.08.2007, Blaðsíða 16

föstudagur 17. ágúst 200716 Helgarblað DV
Við brýnum okkar raust
Tónlistarmenn á Íslandi líkt og víðar hafa reynt að hafa áhrif
á samfélagið og koma boðskap sínum á framfæri í gegnum tón-
listina. Aðferðirnar eru mismunandi. Allt frá Stefáni Hilmars-
syni sem söng um átján rauðar rósir fyrir Alþýðuflokkinn, til
Sigur Rósar sem hélt tónleika á hálendi Íslands til að mótmæla
stóriðjustefnunni. Fáir hafa sagt skoðun sína með jafn afger-
andi hætti og Bubbi Morthens. Stríð, náttúruvernd, sjávarút-
vegskerfið og jafnréttisbarátta eru helstu yrkisefni margra tón-
listarmanna eins og Valgeir Örn Ragnarsson komst að.
„Vel gerður og grípandi lagatexti með skýrum póli-
tískum boðskap hefur meiri áhrif en hundrað lang-
lokugreinar í Mogganum og langar ræður stjórn-
málamanna,“ segir Stefán Pálsson sagnfræðingur
þegar DV leitar til hans.
Hér á landi líkt og á öðrum Vesturlöndum hafa
tónlistarmenn reynt að hafa áhrif á samfélagið og
stjórnmálin með því að koma skoðunum sínum á
framfæri í gegnum tónlistina. Á meðan Bob Dylan
og Neil Young, svo einhverjir séu nefndir, hafa spil-
að og sungið lög með sterkum boðskap áratugum
saman, hafa Íslendingar ekki farið varhluta af þess-
ari menningu. Fjölmargir tónlistarmenn hafa í ár-
anna rás deilt á málefni og komið skoðunum sínum
á framfæri, ýmist undir átján rauðum rósum eða
beint og opinskátt.
Stjórnmálamenn syngja
Tónlistarmenn eru reyndar ekki þeir einu sem
reynt hafa að koma skoðunum sínum á framfæri
og hrífa fólk með sér. Ýmsir stjórnmálamenn hafa
í gegnum tíðina fetað í fótspor tónlistarmanna
með afar misjöfnum árangri. „Verstu lögin með
pólitískum boðskap eru alveg án efa þegar stjórn-
málamennirnir sjálfir syngja þau. Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir söng Ó borg mín borg hér um árið og
Framsóknarflokkurinn hefur farið í hljóðver einu
sinni eða tvisvar og það var svo slæmt að því má
líkja við dauðann sjálfan,“ segir Stefán Pálsson og
bætir við: „Eins og það getur verið árangursríkt að
fá góða listamenn til þess að gera góð lög, þá er það
verst af öllu þegar pólitíkusunum sjálfum dettur í
hug að syngja lögin sjálfir.“
Í kosningabaráttunni fyrir alþingiskosningar
árið 1987 spiluðu Stefán Hilmarsson og Jakob Frí-
mann Magnússon gamla lagið Átján rauðar rósir
fyrir Alþýðuflokkinn. Textinn fékk nýja merkingu og
skilaboðin áttu að vera skýr, rósin var merki Alþýðu-
flokksins og talan átján vísaði til þess þingmanna-
fjölda sem Jón Baldvin Hannibalsson formaður
flokksins gerði sér vonir um að ná í kosningunum.
Tilraunin til að líkja þingmannsefnum Alþýðu-
flokksins við rauðar rósir heppnaðist ekki nægilega
vel, því flokkurinn fékk á endanum aðeins tíu þing-
menn kjörna og átta vongóð þingmannsefni náðu
aldrei að springa út sem rauðar rósir.
Leit úr lofti leikföng stórvelda
Á Vesturlöndum fjalla þeir pólitísku textar sem
orðið hafa hvað vinsælastir oft um friðarmál og and-
stöðu við hernað. Ísland er engin undanteknin á því
sviði. Árið 1999 gáfu Samtök hernaðarandstæðinga
út safnplötuna Baráttusöngvar fyrir friði og þjóð-
frelsi, en platan inniheldur tuttugu og þrjú lög sem
öll eru áróður gegn hernaði og hersetu Bandaríkja-
manna hér á landi. Þannig söng Hörður Torfason í
laginu 10. maí: „Því svíður mig alltaf sárast og sátt-
um aldrei ég næ, við tindáta sem landið tóku, tíunda
daginn í maí. Þeir fara um í nafni frelsis, en í fótspor-
um þeirra er blóð.“
Í laginu Segulstöðvarblús eftir Bubba Morthens
og Þórarin Eldjárn sem fjallar um kjarnorkuógn-
ina sem heimsbyggðin bjó við á kaldastríðsárunum
er kjarnorkusprengjum líkt við leikföng Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna. „Veit sá sem ekki spyr, til-
hvers segullinn sé hér, veit sá sem ekki spyr: Til að
vinir mínir í vestrinu viti um dauðann fyrr,“ segir í
þriðja erindi lagsins.
Bubbi Morthens lét kjarnorkuógnina sig miklu
varða og vafalaust er frægasta lagið sem sungið hef-
ur verið um ástandið hér á landi hið einfalda og
grípandi Hírósíma eftir Utangarðsmenn, þar sem
þeir sungu um að hættan væri að aukast með hverri
mínútu og dauðinn færi á stjá. Klofvega dauðinn sit-
ur á atómbombu sem fer engum fram hjá. Þó kalda
stríðið væri löngu liðið undir lok tók Ceres 4 þráð-
inn upp árið 2001 með plötunni Kaldastríðsbörn,
Ceres 4 segir sjálfur að platan skelli á hlustendum
eins og höggbylgja úr atómbombu.
Við brýnum okkar raust
Fjölmargir tónlistarmenn hafa einnig lagt kven-
réttindabaráttunni lið. Í aðdraganda kvennafrí-
dagsins árið 1975 kom platan Áfram stelpur út.
Fyrir kvennafrídaginn árið 2005 var Áfram stelp-
ur svo endurútgefin á geisladisk. Platan inniheld-
ur bæði baráttulög femínista og ádeilutexta á hlut-
verk kvenna í karllægum heimi. Titlar laganna eru
afgerandi og gefa hugmyndir um um hvað lög-
in fjalla. Platan inniheldur meðal annars Söng um
kvenmannslausa sögu Íslendinga, Í eðli þínu ertu
bara reglulega kvenleg Signý, auk lagsins Einstæð
móðir í dagsins önn, svo fáein séu nefnd. Í plötu-
umslaginu er saga og tilurð plötunnar rakin í sam-
talsformi á milli Steinunnar Jóhannesdóttur leik-
BjöRk „Lýsið yfir
sjálfstæði, látið þá
ekki gera ykkur þetta.“
DaVíð ODDSSOn Og jón
BaLDVin HanniBaLSSOn
Jón Baldvin fékk stefán
Hilmarsson til liðs við sig.
Stefán PáLSSOn telur góða lagatexta vera gagnlegt
tæki til að koma boðskap á framfæri.