Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Page 18

ur í hvorugum )>ætti leikritsins. Hins vegar
ber að tvo menn, Pozzo cg þræl hans Lucky.
I fyrra þætti er Pozzo harðstjórinn, í seinna
)>ætti leiðir Lucky hann blindan. Að leikslok-
um bíða þeir félagar enn eftir Godot sem í
upphafi, en af honum hafa þær spurnir einar
borizt að hann geti ekki komið að sinni.
Kemur Godot nokkru sinni? Og hver er Go-
dot? — I Fin de partie (Endatafl) eru persón-
ur fjórar, Hamm, harðstjórinn, er situr í hjóla-
stól hlindur og lamaður, foreldrar hans, Nagg
og Nell, fótalausir vesalingar er kúra hvort í
sinni öskutunnu og fá sig ekki hrært, og þræll-
inn Clov sem einn er nokkurn veginn fær
ferða sinna. Jörðin er auð og tóm, aðeins þetta
fólk er með lífsmarki í fúlum kjallara. Síðan
deyr Nell. Að leikslokum stendur Clov reiðu-
húinn að yfirgefa húsbónda sinn. Ekkert hefur
gerzt — nema rotta fannst í eldhúsinu og
einhver lifandi vera kvikaði á sandinum fyrir
utan.
Leikrit Becketts eru margslungin og auðvelt
er að túlka þau á marga vegu. Undirritaðir
ætla sér ekki þá dul að leggja hér fram ein-
hverja allsherjar útskýringti á verkum hans
og hugarheimi, en freista má þess að benda á
nokkur atriði sem til skilnings mættu verða.
Beekett hefur verið kallaður heittrúaður guð-
leysingi; hann afneitar tilveru guðs, en hlýt-
ur þó stöðugt að þreyta glímuna við hann.
Þessi trúarþörf hans kemur skýrast fram í
En attendant Godot: Allt líf flækinganna
tveggja byggist í rauninni á vcninni um að
Godot komi að lokum, án hans eru þeir um-
komulausir í framandi og fjandsamlegum
heimi. Þeir vita að vísu ekkert um hann mc-ð
vissu, óttast hann jafnvel með köflum, en
hitt er fullvíst að þegar hann kemur mun
allt breytast. Að leikslokum bendir ekkert til
)>ess að Godot sé væntanlegur á næstunni —
en engu að síður lifir vonin, við vitum að þeir
félagar munu enn biða Godots. Vonin, trúin,
hrósar sigri.
1 Fin de partie eru viðhorf önnur; þar firmst
ekkert guðstákn er mótsvarar Godot. Þvert á
móti afneita persónurnar allri von, snúast
fjandsamlegar gegn hverju því lífsmarki er
vart verður. Hamrn er sem hrópandi í eyði-
mörk, en hefur enga vcn um að orð hans
nái nokkurs eyra. Skylda hans er einungis að
leika til enda hlutverk sitt í þessum vonlausa
skopleik. Viðkvæði hans — Ca avance —
hljómar eins og grimmdarleg fjarstæða gegnum
allan leikinn. En Iífið lifir áfram að leikslok-
um: Clov hefur að lokum brotizt undan áhrifa-
valdi húsbónda síns og Iifsmarks hefur orðið
vart fyrir utan. Hér kemur lífið í stað guðs-
ins, lífið sjálft óbugandi í allri sinni niðurlæg-
ingu.
Þáttur sá er hér birtist í íslenzkri þýðingu
rekur endahnútinn á þessa glímu Becketts við
guð. Hér sjáum við manninn í baráttu við
ókunn máttarvöld — kannski guð, kannski líf-
ið — sjáum hvernig hann gefst upp, bíður end-
anlegan ósigur. Hér er afneitunin fullkomin,
engin von lifir að leikslokum.
Eins og fyrr greinir er óhugsandi að túlka
leikrit Becketts sem einhliða allegóríur, til þess
cru þau alltof margslungin og koma of víða
við. Hér hefur aðeins verið bent lauslega á eitt
atriði er segja má að gangi gegnum öll leik-
ritin, og trúlega getur sérhver áhorfandi eða
lesandi lagt allan annan skilning í verkin, túlk-
að þau á gjörólíkan veg. Þess utan er húmors
Becketts enn ógetið, samgróið bölsýni hans er
næmt skopskyn, og gefur þetta verkum hans
sérkennilegan blæ; segja má að þessir tveir
eiginleikar hans varpi nýju ljósi hvor á ann-
an, skop hans er biturt og gleðivana en áhorf-
andinn hrífst ekki heils hugar af bölsýninni,
vonleysið og hörmungin birtast oft í skoplegu
ljósi.
Samuel Beckett er kannski sá höfundur er
skarpskyggnast túlkar vanmátt mannsins í
heimi nútímans. Þrátt fyrir allan einfaldleik
sinn verða verk hans seint útskýrð til hlítar:
þau eru fullgild tjáning á vandamálum mann-
kyns á erfiðri öld.
En hvert verður framhaldið? Er hægt að
komast lengra á þeirri braut sem Beckett
hefur markað? Ekki skal freistað að svara
þeirri spurningu hér á þessum stað; kannski
I'elst svarið í síðasta verki hans, því sem birt-
ist hér á eftir.
S. E. — Ó. J.
16
DAGSKRA