Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Page 32

leikritun Brechts forvitnilegust, eink-
um fyrir það, að við sýningar á verk-
um sínum notaði hann svokallaða
„verfremdungsteknik", sem er and-
stæða hinnar fullkomnu sýndar (illu-
sionar) Stanislavskíjs; á sama hátt og
leikarinn stendur eins og utan við þá
persónu, sem hann túlkar, vill Brecht
halda áhorfandanum í ákveðinni fjar-
lægð, þar sem hann er knúinn til að
taka hlutlægari afstöðu til þess, sem
fram fer á sviðinu en þá, sem mótast
af augnabliks viðkvæmni. Samúð
vegna tragiskra örlaga einstakling-
anna er því ekki það, sem Brecht leit-
ast fyrst og fremst við að kalla fram
hjá áhorfendunum, heldur reynir
hann að varpa sem skýrustu ljósi á
hugmyndirnar, hugtökin, hugsjónirn-
ar, sem á bak við búa og móta þessi
örlög. Mutter Courage er hin sama í
upphafi leiks sem í leikslok. hún
þrammar áfram af dugnaði með vagn-
inn sinn og heldur, að hún geti haft
gagn af þrjátíu ára stríðinu; það sem
Brecht skiptir máli, er að áhorfend-
urnir hafi eitthvað af þrammi hennar
lært. M. ö. o. Brecht er predikari og
leiksviðið er hans predikunarstóll, en
inargur hefur boðað ónauðsynlegra en
frið og mannúð. Rangt er að draga
öll leikrit Brechts í sama dilk, leikrit
eins og Senora Carres Gewehr, sem
gerist í borgarastyrjöldinni á Spáni,
minnir meira á leikrit Lorcas og Syn-
ges en önnur verk Brechts sjálfs
(nema kannski æskuljóðin). Brecht
hirti lítt um að skapa frumlega at-
burðarás, „fékk oft að láni“ eins og
Shakespeare og ýmsir aðrir góðir
menn (Nederlaget eftir Nordahl Grieg
hefur til dæmis orðið þess heiðurs að-
njótandi), en öll hans verk hafa þó
persónulegan og djarfan blæ. Það var
einn liður í epískum framsetningar-
máta hans að skeyta lítt um hina
hefðbundnu þrjá veggi leiksviðsins,
kínversk leikmennt var honum meiri
fyrirmynd, tónlist er ríkur þáttur í
sýningum hans og tengir oft saman
hin mörgu atriði, gæðir þær seið-
magni og sefjandi hljóðfalli. Það er
crfitt að tala um leikrit Brechts án
þess að tala um sýningar á þeim, en
nú eftir dauða skáldsins ætti að fara
að koma í ljós, hvernig annars vegar
leikritum hans og hins vegar kenn-
ingum hans í leiklist sjálfstæðum reiðir
af, þegar hans sjálfs nýtur ekki leng-
ur við til túlkunar eða stuðnings.
Eftirtektarvert er, hve fá skáld hafa
reynt að feta í fótspor hans, þó að
ýmsir fræðingar hafi viljað benda á,
að þarna liggi þróunarleiðin. Nokkra
má þó nefna, t. d. leikstjórann Erwin
Piscator, sem hefur t. d. fært skáld-
söguna Stríð og frið eftir Tolstoij í
leiksviðsbúning og sýnt á „epískan“
máta, og svo Dúrrenmatt, sem áður
er nefndur og að mörgu leyti fer eig-
in leiðir. Hann er 37 ára gamall Sviss-
lendingur, sem á síðustu árum hefur
skrifað nokkur leikrit, sem vakið hafa
alþjóða athygli, t. d. Das Besuch der
Alten Dame og Die Ehe des Herrn
Missisippi. Dúrrenmatt cr ádeilinn
höfundur, sem fátt er heilagt, en
gæddur næsta miklu hugmyndaflugi
og mesti galdramaður um alla tækni.
Hann er hins vegar að því leyti and-
stæða Brechts, að hann dæmir ekki
og predikar ekki. Hefur heldur enga
jákvæða lífsforskrift í bakhöndinni.
Ekki þar með sagt hann dragi ekki
30
DAGSKRÁ