Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Page 60

inn ekki til.“ Og hann svarar Peisi-
þanatosi með þessum orðum: „Hvílík
heimska að ana út í dauðann fyrir
leiða á lífinu; það er líferni ykkar
sjálfra, sem kemur ykkur til að æskja
dauðans.“
Afstaða Camusar er skýr. „Það
verður að ímynda sér Sísýfos ham-
ingjusaman.“ Það vcrður að lifa líf-
inu eins og það er, finna því mark-
mið og mikilvægi innan hins lukta
hrings, snúa baki við múrnum og ein-
beita huganum að kappleiknum.
Flótti er heimskulegur. En jafn fyr-
irlitlegt er að úrskurða nokkurn úr
leik og láta hann hverfa af sviðinu.
Camus tekur undir með Malraux, að
„ekkert geti réttlætt það að binda
cndi á tilveru manns.“ Látum tilvilj-
anir, ástríður og blindar hvatir or-
saka dauða, það breytir ekki leikregl-
unum. En að taka dauðann upp í
stjórnarskrá mannfélagsins og leiða
dauðarefsingu í lög þess, því rís
Camus öndverður á móti.
Ein söguhetjan í „Plágunni“, ein
þcirra, sem vafalaust tala fyrir munn
höfundar, það er sonur hins opinbera
saksóknara, hann hlustar á föður
sinn krefjast dauðarefsingar og fyllist
viðbjóði á því, sem hann getur væg-
ast kallað „hið fyrirlitlegasta morð“.
„ ... ég skildi, að menn vildu deyða
þennan lifandi mann og af ægilegri
eðlishvöt dróst ég að hlið hans í eins
konar þvermóðskulegri blindni.
.... rökfimin var ekki mitt verksvið.
. . . En hvað sem því leið, hugsaði ég
mcð mér, að ég skyldi fyrir mitt leyti
aldrei viðurkenna nein rök, ekki ein
einustu, skiljið þið, fyrir þessari við-
bjóðslegu slátrun."
Camus hefur skýrt afstöðu sína til
dauðarefsingar í blaðagreinum, sem
hann nefnir „Engin fórnardýr, enga
böðla.“ Vill hann fá lögfesta alþjóða-
réttindaskrá, þar sem fyrsta greinin
hljóðaði upp á algert bann við dauða-
refsingu.
— Eg blygðast mín, blygðast mín
niður fyrir allar hellur, að ég skuli
sjálfur hafa verið morðingi, þótt úr
fjarlægð væri og í trausti á góðan til-
gang. Með tímanum varð mér Ijóst,
að jafnvel þeir, sem voru betri en
aðrir, gátu ekki nú á dögum komist
hjá því að deyða eða láta aðra deyða,
því að slík eru rök tilveru þeirra, og
við hverja minstu athöfn okkar í
þessum heimi ættum við á hættu að
valda dauða einhvers.
Og þegar svo er komið, er öll við-
leitni hans einskorðuð við það „að
reyna að skilja alla menn og vera
ekki svarinn óvinur neins.“
Hann er einn af þessum góðu, mein-
lausu mönnum, sem lifa, hrærast og
á endanum deyja í hinum afkróaða
heimi „Plágunnar“. „PIágan“ kom út
í júní 1947. Hún hefur verið þýdd á
íslenzku, að líkindum beint úr frum-
málinu, af Jóni Óskari . . ., að því er
mér finst, mjög prýðilega. Það var
hrópað, að þessi skáldsaga hefði á
sex mánuðum náð þeirri útbreiðslu
(sölu) og áhrifum, sem tekið hafði
„Condition humaine" fimtán ár að
öðlast, þrátt fyrir hamagang og
langtum betri aðstöðu höfundar
þeirrar bókar, Malraux. Það var tal-
um um, að „Plágan“ væri ein af þess-
um stórpólitísku sögum, sem stór-
meistarar gagnrýninnar myndu gera
að stórviðburði „á heimsmælikvarða“.
58
DAGSKRÁ