Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Page 66

Gæti |>etta nú ekki gefið einhverja ástæðu
til að ætla, að leikdómarinn ltafi verið að flýta
sér of mikið. Ekki gefið sér tíma til að gera
hverri persónu full skil.
Illkvittnislega leikdóma vil ég eiginlega ckki
gera að umtalsefni. Dónta, sem virðast sprottn-
ir af einhverri persónulegri óvild. I’ekkzt hafa
|>eir líka hér á árunum, þegar flugumaður einn
var settur til höfuðs einum leikara hér í Rvík.
Ohætt mun að ftillyrða, að okkar leikdóm-
endur nú eru fullkomlega lausir við þá frá-
leitu firru.
Dagar )>ess munu nú líka taldir.
I>að er mjög mikilvægt atriði fyrir hvern
leikagagnrýnanda að hala haft tækifæri til að
athuga gaumgæfilega leikritið, sem hann á að
skrifa um, fyrir frumsýninguna. Er þá síður
hætta á, að honum verði sú skyssa að áfellast
leikarann fyrir það, sem kann að vera höfund-
arins sök. Þetta hefur leikendum oft fallið illa,
sein vonlegt er, því það veit trúa mín, að iðu-
lega hjarga leikararnir lélegu verki nteð svo
ágætum leik, að það verður leikritið og höf-
undurinn, sem fær allt lofið, en leikarinn brosir
í kampinn af sinni alkunnu tg stéttvísu hóg-
værð.
I þessu sambandi get ég gjarna sagt það,
að mfn einkaskoðun á leikdómum hlaðanna
hefur jafnan verið þessi:
Aðfinnslur (sem leikarinn oftast nefnir
skammir), þó grófar kunni að vera, —- jafn-
vel ruddalega framsettar, skyldi leikarinn jafn-
an athuga vandlega. Því undantekning má
það víst kallast, ef ekki er einhver ástæða til
gagnrýninnar, — einhver flugufótur, þótt úlf-
aldi kunni að vera gerður úr. Leikarinn á að
leita ]>etta uppi, finna það á bak við hin
sterku orð, og sjá við lekanum næst. Leikar-
inn lærir meira af aðfinnslunum en lofinu. Þó
að flestum finnist það gott, skyldi enginn gera
of mikið með það, |>ví það er tvíeggjað sverð,
sem komið hefur stimtim þeim á kné, sem hafa
trúað of mikið á það.
Af misjöfnti þrífast börnin bezt.
Undir nr. 2 vil ég skipa afstöðu leikgagn-
rýnandans til leikhússins sent menntastofnunar.
í öllunt menningarlöndum, sem eiga marg-
falt eltlri leikhúsmenningu en við, er það tal-
inn einn þátturinn í starfi gagnrýnandans að
fylgjast vel með öllu starfi leikhúsanna eftir
ástæðum. Þeir veita því athygli, hvaða verk-
efni sktilu tekin til meðferðar hverju sinni, og
láta jafnvel oft frá sér heyra í því tilefni. Þeir
fylgjast vel með því, hvernig aðalleikarar
leikhússins eru notaðir, hvort þeir fá verkefni
við sitt hæfi. Hvort búið sé vel að ungum,
Itæfileikamiklum leikurum o.s.frv. Þeim er sem
sagt umhugað tim velferð stofnunarinnar, og
að þeirri virðingu, sem leikhúsinu ber sem
menningarstofnun sé í engti misboðið, hvorki
í starfi né timtali.
Nr. 3 í þessu skrafi mínu vil ég telja af-
stöðu gagnrýnandans til leikhúsgesta. Þar ltafa
þeir ekki sízt ábyrgðar að gæta. Eins og ég
sagði áðan, eru skoðanir almennings harla óá-
kveðnar og ósjálfstæðar, þegar uin listir cr að
ræða. Það liggur því í hlutarins eðli, að það
er þeirra, sem í hlöðin skrifa um þessi mál,
að reyna að opna augu þeirra, sem leikhúsið
sækja, fyrir því, Itvað gott megi teljast og
uppbyggilegt af því, sem sýnt er, og þess vert,
að því sé gauntur gefinn. Hvað séu góð leik-
rit og hvað góð leiklist o. s. frv. Með öðrum
orðuni hvað sé gott og hvað lélegt. Nú vil ég
viðurkenna það, að leikgagnrýnendur okkar
hafa iðtilega gert þetta. Ber að meta það að
verðleikum.
En svo eru vonbrigðin alltaf á aðra hönd,
eins og svo oft í hinu dásamlega en viðsjála
leikstarfi. Með því á ég við það, þegar gagn-
rýnendurnir skrifa lof uin dilettantasýningar,
sem lítið eða ekkert eiga skylt við raunveru-
lega leiklist. Þeim er ekki ósjaldan gert jafn-
hátt undir höfði og góðum sýningum í leik-
húsunum í Reykjavík. Það kemur fyrir, að um
þessar sýningar eru skrifaðar heilsíðugreinar
með fjölda mynda, eins og þetra væri einhver
leiklistarviðburður, og allmikið lof borið á þá,
sem eru í hlutverkunum, — talað um þá sem
leikara og þar fram eftir götunum.
Hvernig lítur þetta nú út frá sjónarmiði
hins óbreytta áhcrfanda? Jú, liann hefur e.t.v.
séð beztu sýningar leikhúsanna í Reykjavík og
lesið lofsamlega dóma um þær. Nú sér hann
64
DAGSKRA