Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Page 84

Það er greinilegt, að höfundur Kaupangs býr
yfir töluverðri frásagnargleði. Sagan streymir
fram. Þetta gæti verið mikill kostur þeim
manni, sem ætlaði sér ekki alvarlegra við-
fangsefni en framleiða nokkrar arkir af
lestrarefni til þess að veita farþegum í lang-
ferðavögnum eða fólki í biðstofum þægilega
dægrastytting. Hins vegar getur það orðið
skeinuhætt þeim höfundi, sem semja vill örlaga-
sögu eða gerir yfirleitt kröfu til þess að vera
talinn skáld. Þá gætu átök og glíma við efnið
orðið vænlegri til árangurs. Ef til vill er það
líka megingalli þessa verks, hversu létt höf-
undi er um málbeinið og hve fyrirhafnarlaus
allur gangur sögunnar er. Höfundur virðist
naumast taka heils hugar á nokkru vanda-
máli. Hálfverkin eru verst. Höfundur, sem
finnur ekki til með persónum sínum af ein-
lægni, getur naumast vænzt þess, að lesendur
hafi samúð með þeim. Það, sem ekki kemur
frá hjartanu, nær heldur ekki til hjartans.
Gallar þessarar sögu eru sorglega margir. Til
þess að hneyksla strax í upphafi það fólk, sem
er svo upphafið og brennandi í andanum, að
það velgir við greinarmerkjum og sundlar við
stafsetningu, skal ég taka það fram, að bókina
lýta margar og hirðuleysislegar prentvillur.
Slíkt er auðvitað ekki annað en sóðaskapur.
Það er svipaðrar ættar að ganga með skít
undir nöglunum og nenna ekki að rita mál sitt
rétt eða vera að minnsta kosti sjálfum sér
samkvæmur í stafsetningu. Og skáld, sem lýsir
baði og ilmandi sápu eitthvað í kringum tíu
sinnum í ekki lengra verki, ætti einnig að vcra
svo þrifið í andanum að láta ekki frá sér fara
bók með a. m. k. helmingi fleiri sóðaprent-
villum en baðlýsingum. Ég vona, að „Hví
skyldurðu', bls. 71, sé prentvilla.
Mál höfundar ber sums staðar nokkurn
keim af ensku. Ef til vill er slíkt viljandi gert
í því skyni að líkja eftir málfari þeirra Amer-
íkumanna, sem orðræður eiga í sögunni. Af
slíkum enskum hermiklausum þykir mér þessi
óhugnanlegust á bls. 160: „A, hr. Gerson, ég
tek yður upp í lyftunni, sjálfsagt, ungi mað-
ur, til þess er lyftan.“
Þarna er um það að ræða, að húsmóðir Áka
ætlar að fara með hann upp í lyftunni. Við
slík tækifæri segir lyftufólk gjarna á ensku:
I rake you up. En á íslenzku hljómar setning-
in á þá lund, að frúin hafi ætlað að stunda
einhvers konar lyftingar á leigjanda sínum,
grípa hann á bakið eða jafnhatta hann.
Sem dæmi um ósamkvæmni skal ég geta
þess, að þjónn er á bls. 153 nefndur skutul-
sveinn, en fjórum bls. aftar, bls. 157, skutils-
sveinn. Þetta er í ætt við sóðaskapinn.
Á bls. 111 er því lýst, að Áka langar til að
vita, hvernig vinkonur hafi kynnzt, og hann
segir: „Þið eruð ólíkar vinkcnur. Hvernig
lenti ykkur saman?“
Að einhverjum lendi saman, hef ég hingað
til skilið á þá lund, að einhverjir lendi í
sennu, rifrildi eða áflogum. Að einhverjir lendi
saman, hef ég hins vegar heyrt sagt um þá,
sem hittast (einkum af tilviljun).
Á bls. 28 er rætt um „elskendur, sem vöfðu
hverja aðra örmum“. Skaði var, að Þorsteinn
Erlingsson kunni ekki svo tigið málfar, er
hann orti: — Hver vinur annan örmum vefur.
Það, sem hér hefur nefnt verið um frágang
og málfar höfundar, er aðeins gripið af handa-
hófi sem dæmi, en gnægðir þess háttar eru
slíkar, að endast mætti f drjúglanga ritgerð.
Mál höfundar er markað mikilli tilgerð. Sér-
staklega verða samtöl bókarinnar átakanlega
hart úti af þeim völdum. Það er ekki einu
sinni svo vel, að samtölin séu dauð eða bók-
leg eins og stundum er kallað. Þau eru merki-
legur bastarður af máli. Það er alkunna, að
skólastrákar taka stundum í þröngum hópi
upp málfar, sem er illskiljanlegt öllum þeim,
sem ekki þekkja náið til. Oft hljómar þetta
mái sem sindrandi fyndni í eyrum þeirra, er
þekkja þær aðstæður og atvik, sem til setn-
inganna liggja, en sú kímni fellur dauð niður
í eyrum allra annarra.
Mikið af samtölum bókarinnar minnir á
þess háttar málkynblendinga. Af þeirri ætt er
einnig sú árátta höfundarins að gefa persón-
um einhver viðurnefni eða gælunöfn eins og
„verndari", „laukastorð", „drumbur", „fögur-
kinn“.
Ég hef þegar getið þess, að mér virðist höf-
undur búa yfir töluverðri frásagnargleði, en
þegar kemur að persónusköpun hans, verður
þráðurinn öllu hnökróttari.
Tvær persónur bókarinnar eru þó ekki ó-
sennilega gerðar og ekki alls óskemmtilegar, þó
að nokkuð séu ýktar, þeir svarabræður Þor-
lákur heildsali og Hallmundur Hólmfjörð. Sá
er þó galli á, að í rauninni eru þeir sama per-
sónan. Hallmundur kvað að vísu vera Þorláki
82
DAGSKRÁ