Morgunblaðið - 06.01.2012, Blaðsíða 38

38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. JANÚAR 2012
Nýlega kom út 2. tölublaðEndemis – Tímarits umsamtímalist íslenskrakvenna. Fyrsta tölu-
blaðinu var fylgt úr hlaði með sýn-
ingu í Kling og Bang galleríi og nú
hefur verið efnt til útgáfusýningar í
Gerðarsafni, eina safninu hér á landi
sem helgað er íslenskum listamanni
af kvenkyni, þ.e. Gerði Helgadóttur.
Sýningin ber yfirskriftina „Endemis
(Ó)sýn“. Útgáfa tímaritsins byggist á
hugsjón ritstjóra „um að búa til vett-
vang fyrir myndlistarkonur til að
koma verkum sínum og skoðunum á
framfæri“ í ljósi þess að verulega
hallar á konur í sýningarhaldi og í
menningarumfjöllun. Tímaritið sjálft
er eins konar gallerí þar sem mynd-
listarmönnum er boðið að sýna verk
sín og er myndmálið í fyrirrúmi, þó að
þar megi einnig finna forvitnilegt les-
efni í formi viðtala og greina. Rit-
stjórarnir eru ungar konur með bak-
grunn í myndlist, hönnun,
kvikmyndagerð og mannfræði og
með útgáfunni skapa þær sér jafn-
framt rödd og vettvang til að koma
hugðarefnum sínum á framfæri.
Framtak ritstjóranna er virðing-
arvert; ekki þarf að líta lengra en til
4. og 5. bindis hinnar nýútkomnu Ís-
lensku listasögu, er fjallar um mynd-
list síðustu áratuga, til að sjá þar
skýran vitnisburð um það karlræði
sem Endemiskonur og aðrar konur
þurfa að glíma við í samtímanum.
Heiti sýningarinnar vísar til ósýni-
leika kvenna á vettvangi lista og til
hins kvenlæga sjónarhorns sem eins
konar „ósýnar“ andspænis ráðandi
karllægri sýn.
Á sýningunni hefur orðið viðsnún-
ingur á hlutfalli kynjanna: ólíkt því
sem oftast gerist á stærri safnasýn-
ingum eru myndlistarkonur í yf-
irgnæfandi meirihluta. Þarna eru
ýmsar „þungavigtarkonur“ á ferð, í
listrænu tilliti (verk þeirra á sýning-
unni eru í eigu stærri listasafna og
burðugra stofnana), en einnig aðrar
minna þekktar. Verk Gjörn-
ingaklúbbsins setja sterkan svip á
sýninguna og ljá henni dýnamískan
kraft sem lyftir heildinni. Verk nokk-
urra karla hafa verið valin til þátt-
töku á sýningunni, að því er virðist í
þeim tilgangi að má út mörk milli
kynja, milli „kvenlægra“ og „karl-
lægra“ viðfangsefna í listsköpun.
Karllistamenn eiga þarna t.d. ker-
amíkvasa, myndir af konum með
byssur og af körlum við saumaskap,
og aðrar þar sem ljóshærðar konur
eru í aðalhlutverki. Verk myndlist-
arkvennanna ýta undir óvissuna: sum
þeirra hafa femínískar skírskotanir
en önnur ekki.
Segja mætti að þarna sé um dul-
búna „kvennasýningu“ að ræða, þ.e.
sýningu þar sem forsendur kvenna
eru lagðar til grundvallar, hversu
ólíkar sem þær kunna að vera. Jafn-
framt færist hún undan því að vera
skilgreind sem kvennasýning í ljósi
þess að karlar og því miður einnig
konur hafa tilhneigingu til að taka
slíkar sýningar síður alvarlega en
sýningar þar sem karlar eru í meiri-
hluta eða a.m.k. jafnmargir.
Sýningin „Endemis (Ó)sýn“ er
áhugavert stefnumót listaverka,
einkum fyrir þá gagnrýni sem hún
felur í sér á ríkjandi fyrirkomulag
sýninga og sýningarstjórnunar. Sú
gagnrýni tengist áleitnum spurn-
ingum um getu stóru safnanna til að
setja upp viðamiklar samsýningar
þar sem framlag kvenna er í fyr-
irrúmi, ekki endilega eða einvörð-
ungu í sögulegu samhengi jafnrétt-
isbaráttu, heldur sem listræn tjáning
sem skiptir máli.
Heyr á endemi
Morgunblaðið/Einar Falur
Stefnumót Á sýningunni eru m.a. þessi verk: Afstæður tímaás frá 2008, eftir Ingibjörgu Jónsdóttur, Tjaldkonan
eftir Gjörningaklúbbinn, frá 2007, og Ljóshærðir tónlistarmenn, nýtt verk eftir Birgi Snæbjörn Birgisson.
Endemis (Ó)sýn bbbmn
Útgáfusýning í tilefni af útgáfu 2.
tölublaðs tímaritsins Endemis. Sýn-
endur eru Anna Líndal, Ásta Ólafs-
dóttir, Birgir Snæbjörn Birgisson, Elín
Hansdóttir, Eva Ísleifsdóttir, Gjörn-
ingaklúbburinn, Greg Barret, Guðrún
Hrönn Ragnarsdóttir, Jóhanna Krist-
björg Sigurðardóttir, Katrín Sigurð-
ardóttir, Sara Björnsdóttir og Þor-
valdur Jónsson. Listasafn Kópavogs –
Gerðarsafn. Til 8. janúar.
ANNA JÓA
MYNDLIST
Svo mun ég fá hjálp
frá allsberum indján-
um í frumskógi, eins mörgum
og ég vil. 39
»
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Í Sverrissal Hafnarborgar verður á
morgun klukkan 15 opnuð sýningin
Pleaser, með nýjum og nýlegum
verkum eftir Hörpu Björnsdóttur.
Verk Hörpu fjalla iðulega um stöðu
listamannsins og þann hugmynda-
og táknheim sem listamenn sækja í.
Harpa vinnur með margvíslegan
efnivið: ljósmyndir, myndbands-
verk, skúlptúr og innsetningar.
„Þetta verk hér er svolítið trega-
blandið og blúsað,“ segir Harpa
hugsi og sýnir samsett ljós-
myndaverk sem sett er saman úr
þremur ljósmyndum af höndum, fót-
um og húðflúri. Mannslíkaminn er
áberandi í verkum sýningarinnar.
„Já, ég nota oft sjálfa mig sem
leir, sem efnivið,“ segir hún. „Mér
finnst það áhugavert. Rétt eins og
rithöfundur sem líka skoðar sjálfan
sig og manneskjurnar í kringum sig,
sorgir þeirra og gleði, mannleg sam-
skipti. Skoða lífið.“
Harpa bendir á um 20 ljósmyndir
sem munu fara upp á lengsta vegg
salarins og hún kallar það verk De-
light. Þetta eru sjálfsmyndir, sem
hún hefur gert samhverfar í tölvu.
„Myndirnar eru allar af mér að
skoða menningararfinn, íslenskan
og alþjóðlegan. Hér sést til dæmis í
verk eftir Andy Warhol og þarna
eru epypskir hausar. Ég lauk við
þetta verk núna nýlega úti í Berlín,
en ég var þar með vinnustofu síð-
asta mánuð. Mig langaði í verkinu
að miðla þeirri gleði sem ég hef af
því að vera á söfnum; ég get enda-
laust horft á egypsku og etrúísku
listina og ef ég kemst á slík söfn þá
gleymi ég mér. Eins nýt ég þess að
sjá nútímalistina. En mig langaði til
að miðla þessari gleði sem ég hef af
söfnum á þann hátt að jafnvel þeir
sem hafa engan áhuga á slíku finnist
þetta soldið skemmtilegt, og skoði
þá þennan menningarheim í gegn-
um mig og mín verk.“ Á einni mynd-
inni sést verk eftir þýska listamann-
inn Kiefer í bakgrunni „og þarna
tróð ég mér inn í Íslensku listasög-
una. Það finnst mér eiginlega best
hjá mér“, segir Harpa og brosir
þegar hún bregður upp myndum af
sér í sal Listasafns Íslands.
„Í þessum myndum er ég ekkert
endilega Harpa Björnsdóttir, heldur
er þetta bara einhver að skoða. Er
einskonar millistykki svo aðrir fari
líka að skoða. Ég er alltaf að leita að
þessum augnablikum í listinni þar
sem maður gleymir sér, bæði sá
sem skapar og sá sem nýtur. Ég
reyni að búa það augnablik til og
miðla því.“
Að hafa auga fyrir fegurðinni
Hluti af þessu stóra verki eða inn-
setningu sem Harpa kallar Delight
eru á milli fjörutíu og fimmtíu lítil
hringlaga plexiglerverk með ljós-
myndum í. „Á sumum þeirra eru
augu skapandi einstaklinga, fólks
sem sér hlutina öðruvísi en flestir
aðrir,“ segir Harpa og tekur upp
eitt slíkt auga. „Á öðrum er svo ým-
islegt sem þetta fólk sér eða gæti
hafa séð.“ Hún sýnir fleiri hringlaga
ljósmyndir. „Þetta er allt mögulegt,
form í náttúrunni, mygla í bolla,
mygla á tómat – sjáðu hvað það er
fallegt,“ segir hún, „og hér eru
hrossaflugur að gera’ða. Eru þær
ekki sætar?“ spyr Harpa og brosir.
Bætir síðan við: „Skapandi fólk hef-
ur auga fyrir fegurðinni sem býr í
mörgum hlutum í kringum okkur en
við tökum ekki alltaf eftir.“
Eitt verkið kallar Harpa Púpu og
er það sett saman úr myndbandi og
tveimur útskornum plexigler-
formum. „Þetta er hjúpuð mann-
vera,“ segir Harpa og ber formin
upp að veggnum þar sem þau verða
sett upp. „En þetta myndar líka
eins konar vængi svona speglað.
Manneskjan er ógreinileg og hjúp-
uð, eins og silkiormur sem er við
það að losna úr viðjum; silkiorm-
urinn spinnur af gagnsemi sinn þráð
en fegurðin býr í fullþroska fiðrild-
inu.“ Hún hugsar sig um. Segir síð-
an: „Kannski er þetta svolítið eins
og líf listamannsins er oft á Íslandi.
Hann er alveg við það að geta breitt
út vængina og breytast í fallegt fiðr-
ildi. Fái hann tækifæri. Á meðan
hann bíður fulls þroska leitast hann
við að gera gagn.“
Leitar að augnablikunum
þar sem maður gleymir sér
 Harpa Björns-
dóttir sýnir í Hafn-
arborg
Pleaser Í þessu verki frá árinu 2007 notar Harpa sjálfa sig sem efnivið.
Á sunnudag kl.
15 verður spuna-
teiknismiðja og
fjölskylduleið-
sögn í Listasafni
Reykjavíkur,
Hafnarhúsinu.
Smiðjan og leið-
sögnin eru sér-
staklega ætlaðar
börnum á aldr-
inum 5-10 ára, en
þátttöku foreldra er líka vænst.
Hugrún Þorsteinsdóttir safnakenn-
ari leiðir teiknismiðjuna og leið-
sögnina, en í upphafi verður gengið
um sýningar Errós í Listafninu þar
sem valin verk verða könnuð og
notuð sem kveikja að skapandi
teiknismiðju. Smiðjan byggist á
spuna og öðrum fjölbreyttum æf-
ingum í teikningu.
Spuna-
teiknismiðja
Erró, Án titils/
Untitled.
Hreindís Ylva og
hljómsveit halda
tónleika í kaffi-
húsinu Álafoss-
kvos í kvöld og
hyggjast þá með-
al annars flytja
dægurlög sem
söngkonan Erlu
Þorsteinsdóttur
gerði fræg á sín-
um tíma, þar á
meðal lög eins og Heimþrá, Draum-
ur fangans, Kata rokkar og fleiri
lög. Lögin er og að finna á disk
þeirra Á góðri stund sem kom út
fyrir stuttu
Miðasala verður við inngang.
Tónleikar
í kvosinni
Hreindís
Ylva