Morgunblaðið - 09.03.2012, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. MARS 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íslensk stjórn-völd segjastvilja ljúka við-
ræðum við Evrópu-
sambandið sem
fyrst. Steingrímur
J. Sigfússon, for-
maður Vinstri grænna, hefur til
að mynda talað á þennan veg
upp á síðkastið eftir að þrýst-
ingur hefur aukist á hann meðal
eigin flokksmanna að hafa mál-
ið ekki hangandi yfir flokknum í
næstu alþingiskosningum.
Þetta tal er líka viðbrögð við
þeirri gagnrýni að þegar þing-
menn voru þvingaðir til að sam-
þykkja umsókn að Evrópusam-
bandinu var því haldið fram að
viðræður myndu ganga hratt
fyrir sig og ferlinu ljúka á met-
hraða. Þetta hefur augljóslega
ekki gengið eftir og þá reyna
stuðningsmenn umsóknarinnar
að finna skýringar. Og þegar
engar góðar finnast virðist vera
að þær séu búnar til.
Össur Skarphéðinsson utan-
ríkisráðherra hefur haldið því
fram að ástæða þess að við-
ræður um sjávarútvegsmál
hefjast ekki sé að endurskoðun
sé í gangi hjá Evrópusamband-
inu á sameiginlegu fisk-
veiðistefnunni. „Af þeim ástæð-
um er ESB ekki á þessu stigi í
stakk búið að hefja viðræð-
urnar. Þannig að ég get ekki
sagt til um það hvenær þær
byrja,“ sagði Össur á nefndar-
fundi Alþingis í nóvember í
fyrra.
Í sama streng tók Stefán
Haukur Jóhannesson, aðal-
samningamaður Íslands, í við-
tali við Morgunblaðið í febrúar
sl. Hann sagði Ísland hafa lagt
áherslu á að „erfiðu kaflarnir“
yrðu opnaðir sem
fyrst en ESB hefði
sitt verklag. Sam-
bandið væri ekki
tilbúið til að opna
sjávarútvegskafl-
ann að sinni vegna
endurskoðunar á sjávarútvegs-
stefnu þess.
Morgunblaðið leitaði til Stef-
ans Füle, stækkunarstjóra
ESB, til að fá fram afstöðu sam-
bandsins og þá reyndist hún allt
önnur en íslensk stjórnvöld
hafa lýst. Spurður að því hvort
bíða þyrfti eftir að endurskoðun
ESB á fiskveiðistefnunni lyki
áður en hægt væri að hefja við-
ræður um sjávarútvegsmál í
tengslum við umsókn Íslands
sagði Füle: „Nei, við þurfum
ekki að bíða eftir endurskoðun
fiskveiðistefnu ESB.“
Skýrara gat það ekki verið,
en þá stendur eftir spurningin
um hver segir satt og hver
ósatt. Íslensk stjórnvöld segj-
ast vera að bíða eftir Evrópu-
sambandinu, en sambandið seg-
ir að ekki standi á neinu sín
megin.
Því miður fyrir Íslendinga
verður að viðurkenna að hingað
til hefur Evrópusambandið
reynst sannsöglara um gang og
eðli aðlögunarviðræðnanna en
íslensk stjórnvöld. Auk þess
hafa þau nú orðið ákveðið orð-
spor þegar kemur að sannleik-
anum, þannig að gera má ráð
fyrir að þau segi einnig ósatt
um þetta efni. En hvers vegna?
Hvað fær íslensk stjórnvöld til
að afvegaleiða í sífellu um-
ræðuna hér á landi um aðlög-
unarviðræðurnar? Hvers vegna
þola þessar viðræður ekki sann-
leikann?
Íslenskum stjórn-
völdum og ESB
ber ekki saman um
viðræðurnar}
Sannleikurinn víkur enn
í aðlögunarviðræðunum
Erlendurglæpalýður
sækir hingað í vax-
andi mæli. Landið
er friðsælt, sem er
einn af mörgum
kostum þess, en það er einnig
varnarlítið. Varnarlítið er það
gagnvart innri vá, eins og sýndi
sig þegar ráðist var á Alþingi
og því næst á þann dómstól þar
sem rétta átti yfir ólátabelgj-
um sem veist höfðu að vörðum
þingsins, þegar þeir reyndu að
gæta öryggis þess og heiðurs.
Þingi og þjóðhöfðingja er
naumast lengur óhætt að
ganga í öryggi á milli kirkju og
þings, sem er hátíðlegt og
venjuhelgað upphaf hvers
þinghalds.
Mjög hefur verið þrengt að
kjörum og kostum lögregluliðs
landsins, sem er fáliðað en
skipað hugrökkum mann-
kostamönnum. Á
meðan er ýtt undir
ólátabelgi, sem
vinna skemmdar-
verk á helgum
eignum, meiða þá
sem reyna að halda uppi skikk
og kasta um leið skugga á heil-
agan rétt fólksins til frið-
samlegra mótmæla.
Og utan frá flykkjast hingað
glæpahópar í skjóli Schengen-
-samstarfs, sem knúið var í
gegn á þeirri forsendu að án
þátttöku í því yrði vegabréfa-
laust samband við Norðurlönd
úr sögunni. Þau rök reyndust
innantóm. Enginn óvitlaus
maður ferðast vegabréfalaus á
milli landa. Lengur má ekki
forðast að takast á við þessi
vandamál. Þar á meðal afleið-
ingar af Schengen-samstarf-
inu. Kosti þess og galla verður
að meta á raunsæjan hátt.
Uppgjöf og
undanlátssemi
verður að linna}
Vandinn gufar ekki upp
N
ýtt Ísland var mörgum hugleikið
eftir bankahrunið. Þessi nýja,
hreina og tæra uppfærsla skyldi
rísa úr rústum hins gamla og
gjörspillta lands. Allir í sauðalit-
ina, endurvekja átti huggulegar heimsóknir á
síðkvöldum; enginn hafði lengur efni á að fara á
jólahlaðborð í Köben. Gott ef einhver lagði ekki
til að stórfjölskyldur myndu sameinast um
trillukaup og skrapa saman fyrir pungaprófi
handa hraustum fjölskyldumeðlimi, sem síðan
skyldi sendur á skak.
Siginn fiskur í hvert mál og parmesanostur
og dádýrslundir kvödd með trega. Félagsfræð-
ingar spáðu aukinni almennri góðmennsku
landsmanna. Það yrðu nefnilega allir svo jafnir
eftir hrunið að neikvæðar tilfinningar eins og
öfundsýki og illgirni í garð náungans myndu
þurrkast út.
Svo sögðu uppeldisfræðingar að þetta bankahrun væri
kannski bara besta mál. Fólk gæti þá kannski farið að
vera meira með börnunum sínum.
Þetta og margt annað forvitnilegt kemur í ljós þegar
þriggja og hálfs árs gömul dagblöð eru skoðuð. Mikið er
maður fljótur að gleyma, eða hver man annars eftir því að
gengi íslensku krónunnar var sagt vera lægra en gjald-
miðilsins í Simbabve? Man einhver eftir tillögu Steingríms
J. Sigfússonar um að læsa forystumenn stjórnmálanna,
fjármálalífsins, verkalýðs og atvinnurekenda og annarra
mikilvægra heildarsamtaka inni í Höfða, þar til „þetta
mesta örlagaverkefni í sögu þjóðarinnar“ væri
leyst? Sem betur fer tók enginn mark á hon-
um, líklega væri vesalings fólkið þarna ennþá.
En það var ekki bara talað um að daglegur
lífsstíll almennings tæki breytingum, heldur
varð stjórnmálamönnum tíðrætt um að nú yrði
upp tekið gagnsæi, gagnrýn hugsun og heið-
arleiki.
Já, og svo átti að líka sækja menn til saka
fyrir að hafa komið okkur á kaldan klaka. Ekki
er hægt að kvarta yfir skorti á efndum þar, því
þessa dagana er fyrrverandi forsætisráðherra
fyrir Landsdómi, ákærður um að hafa borið
ábyrgð á hruninu, einn manna. Þjóðin fær ekki
einu sinni að fylgjast almennilega með rétt-
arhöldunum og verður að treysta á lýsingar
blaðamanna sem sitja á eldhússtólum með far-
tölvur í fangi og skrifa eins og óðir væru
(þ.e.a.s. þeir sem eru svo heppnir að fá sæti í dóms-
salnum). Þetta er uppgjörið. Gjörið þið svo vel.
Engum datt þó í hug á þessum örlagatímum í október
2008 að spá því að þingmaður myndi rúmum þremur árum
síðar útskýra fólskulega og lífshættulega árás á blásak-
lausan mann, sem var að sinna starfi sínu, með þjóðfélags-
ástandinu. Að setja slíkt ofbeldi í samhengi við þjóðfélags-
aðstæður er því miður dæmi um þau öngstræti sem
trausti rúnir stjórnmálamenn álpast í.
Er þetta Íslandið nýja? Sé svo, er nokkur furða að fólk
skuli flýja land unnvörpum? Muldrandi út í annað kveðju-
orðin: Ísland, nei takk. annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Hið nýja Ísland
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Þegar bornar eru samanfjöldatölur grunnlífeyris-þega hjá Tryggingastofnunríkisins kemur í ljós að
þeim fjölgaði talsvert milli 2010 og
2011. Ellilífeyrisþegum fjölgaði um
4,7% eða um 1.180 og örorkulífeyris-
þegum um 3,3%. Auk þess fjölgaði
endurhæfingarlífeyrisþegum nokk-
uð. Mest af fjölguninni varð á fyrsta
ársfjórðungi 2011, að því er fram
kemur í Tölutíðindum Trygg-
ingastofnunar. En hvað veldur?
„Fjölgun ellilífeyrisþega er í sjálfu
sér ekki meiri en eðlilegt getur tal-
ist,“ segir Sigríður Lillý Baldurs-
dóttir, forstjóri TR. „Það sem ræður
þessu er meðal annars tekjufallið hjá
ellilífeyrisþegum. Það eru ekki allir
ellilífeyrisþegar [67 ára og eldri] hjá
okkur, bara þeir sem eru með heild-
artekjur, þ.e. lífeyrissjóðstekjur,
fjármagnstekjur og annað, undir
ákveðnum mörkum sem eru nú um
346 þúsund á mánuði. Fjármagns-
tekjurnar hafa hrunið hjá mörgum
og þess vegna eru þeir hlutfallslega
fleiri sem eiga rétt á bótum frá okk-
ur. Þetta er því eins konar sam-
félagsspegill.“
Náttúruleg fjölgun
Hrunið hefur því breytt mynstrinu
en auðvitað hefur ellilífeyrisþegum
einnig fjölgað af náttúrulegum or-
sökum, segir Sigríður Lillý. Þjóðin er
að eldast, við lifum lengur en áður. Á
súluritinu frá TR sést að fjármagns-
tekjur ellilífeyrisþega voru lægri árið
2007 en næstu ár. Hún segir að skýr-
ingin sé einfaldlega sú að fólk hafi
ekki alltaf sagt rétt til 2007 um fjár-
magnstekjurnar. TR fór ekki að fá
slíkar upplýsingar á kennitölum fyrr
en 2008 og þá urðu upplýsingaheimt-
urnar betri.
En þróunin varðandi fjármagns-
tekjur frá 2009 var niður á við öll ár-
in, einnig 2011 enda verðbólga lítil og
verðbætur því minni en áður. Á súlu-
ritinu var stuðst við tölur um áætlað-
ar fjármagnstekjur en nú eru komn-
ar endanlegar tölur og ljóst að sam-
anlagt voru fjármagnstekjur aldr-
aðra lægri 2011 en 2010. „Fjöldi
lífeyrisþega hjá okkur lækkaði 2009
en fer nú vaxandi á ný,“ segir Sigríð-
ur. „Lækkunin 2009 var vegna rétt-
indabreytinga, þá duttu margir út
hjá okkur vegna þess að grunnlífeyr-
irinn fór að skerðast á móti lífeyris-
sjóðstekjum. Svo eru þeir að síga inn
aftur 2011 vegna þess að tekjufallið
sem ég nefndi er farið að virka.“
Nýir hópar lífeyrisþega koma
stöðugt inn hjá TR en samsetning
þeirra er að breytast. Þeir sem koma
núna inn eru með meiri réttindi í eig-
in lífeyrissjóðum en eldri hópar.
Lækkandi greiðslur
frá lífeyrissjóðum
Á móti kemur að hver einstakur
lífeyrisþegi fær að jafnaði nokkuð
lægri greiðslur á þessu ári en í fyrra
af því að sjóðirnir hafa lækkað
greiðslurnar til allra af alkunnum
ástæðum eftir hrunið. Ávöxtun hefur
dvínað. En TR bætir þessar lækk-
anir upp og því hækka bótagreiðslur
stöðugt.
Líkja má kerfinu við vegasalt,
grunnlífeyrir hækkar á móti tekju-
falli en aðeins upp að vissum mörk-
um. Margir kvarta nú undan því að
samábyrgðarkerfið merki að þýðing-
arlaust sé núna að greiða í lífeyris-
sjóð: menn fái ekkert meira en þeir
sem aldrei hafi greitt neitt. En hug-
myndin frá því kerfið varð til
um 1990 var að eftir nokk-
urra áratuga uppsöfnun í
öfluga lífeyrissjóði færi
svo, líklega um 2030, að
aðeins um 20% fólks
þyrftu að fá greiðslur frá
TR. Margt bendir til að
þessi áætlun muni ganga
eftir.
Hækkandi hlutfall
aldraðra hjá TR
Miðgildi tekna „ellilífeyrisþega“ 2011
eftir tekjutegundum
200.000
180.000
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
Greiðslur TR Lífeyrissjóðstekjur Fjármagnstekjur Samtals e. skatt
2007 2008 2009 2010 2011
Heimild: Sigríður Lillý Baldursdóttir / TR
Breytingarnar eru margþættar.
Fram kemur í Tölutíðindum, riti
Tryggingastofnunar, að örorku-
lífeyrisþegum hefur á milli
sömu ársfjórðunga einnig fjölg-
að um 3,3% og fjölgun hefur
einnig orðið á örorkulífeyris-
þegum sem fá tengdar bætur.
En þar eins og hjá
ellilífeyrisþegum hefur mest
fjölgun orðið á örorkulífeyr-
isþegum sem fá sérstöku upp-
bótina. Endur-
hæfingarlífeyrisþegar skera sig
úr hvað varðar breytingu á
fjölda. Þeim hefur fækkað á
tímabilinu um 0,3%.
Þegar athuguð er breyting á
fjölda grunnlífeyrishafa frá 4.
ársfj. 2010 til 4. ársfj. 2011
kemur í ljós að ellilífeyris-
þegum hefur fjölgað um 4,5%.
Mun meiri fjölgun hefur orð-
ið ellilífeyrisþegum sem fá
tengdar bætur,
til dæmis sér-
stöku uppbótina
en þar hefur orðið
aukning um 71,3%.
Fleiri fá sér-
staka uppbót
TENGDAR BÆTUR