Morgunblaðið - 10.07.2012, Blaðsíða 31

Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
„Sögurnar fjalla allar um samskipti
aðallega á milli para. Þetta við-
fangsefni hefur loðað við mig alla
tíð, kannski má lesa þroskasögu
mína í gegnum það,“ segir Rúnar
Helgi Vignisson rithöfundur um ný-
útkomið verk sitt, sagnasveiginn
Ást í meinum sem Uppheimar gefa
út.
Sögurnar eru ólíkar að forminu
til, sögumaðurinn er ýmist í fyrstu
persónu eða þriðju persónu, ungur
eða aldinn. Verkið skipar sér meðal
bókmennta sem endurspegla
reynsluheim kvenna eins og hann
er gjarnan skilgreindur.
Hvað gerist eftir brúðkaupið?
„Verkið hefst þar sem róm-
antískum sögum lýkur, við brúð-
kaupið. Fyrsta sagan heitir Brúð-
kaupið. Þær eru um hnapphelduna,
gerast í einkarými sem við fáum
ekkert alltof mikið að kíkja inn í og
karlkynshöfundar eru ekkert endi-
lega mjög uppteknir af. Sumir álíta
að það sé frátekið fyrir kvenhöf-
unda, samanber titil bókarinnar,
hann gæti verið eftir Guðrúnu frá
Lundi. Hann er rækilega spyrtur
við þessa kvenkynsveröld. Ég vildi
reyna að endurvinna þetta orða-
samband og fá fólk til að skoða
þetta í öðru samhengi, t.d. orðin ást
og mein,“ segir Rúnar Helgi sem
setur spurningar við viðteknar
venjur og hlutverk í samfélaginu.
„Sumar sögurnar er líka um það
þegar við hættum að sjá fegurðina í
maka okkar, jafnvel þótt aðrir sjái
hana. Aðrar eru einnig um það þeg-
ar fólk vex hvert frá öðru, stundum
eru það áhugamálin, stundum ytri
aðstæður,“ segir Rúnar aðspurður
um efnivið sagnanna. Einmanaleik-
ann eiga sögurnar sameiginlegan
og sögupersónurnar upplifa hann
þrátt fyrir að hafa bundið trúss sitt
við aðra manneskju.
Kyngervi karlmannsins
Kyngervið er Rúnari hugleikið,
hvernig það birtist, hvernig við
nálgumst það og hvernig mismun-
andi menningarsamfélög taka á
því. Hann telur að það sé að miklu
leyti tillært: „Okkur er kennt að
haga okkur á ákveðinn hátt sem
karlar og konur eins ég kem inn á
í sögunni Villimennska.
Ég er gagnkynhneigður en líður
þó ekki alltaf vel í því hlutverki
sem mér er ætlað sem íslenskum
karlmanni og bind vonir við að
jafnréttisbaráttan losi þá karla
sem það vilja úr prísund hefð-
arinnar karlmennsku. Mér finnst
krafan um að vera hefðbundinn
verða háværari eftir því sem ég
eldist. Manni er þröngvað æ meira
inn í fyrirfram skrifaða ímynd. En
kannski er ég bara lengi að læra
hlutverkið, sumir af mínum gömlu
félögum eru búnir að læra það fyr-
ir löngu og það miklu betur en ég,“
segir Rúnar.
Hvað er það sem ýtir þér inn í
þetta hefðbundna hlutverk?
„Aðrir karlar sem lært hafa rull-
una en líka konur í og með og
stundum ómeðvitað. Þótt þær séu
að berjast fyrir auknu rými handa
konum almennt þá finnst mér
stundum gleymast að vinna með
þeirra eigin væntingar gagnvart
karlmanninum. Ég held að í því
þurfi að vinna samhliða. Til dæmis
var ég heimavinnandi rithöfundur í
15-20 ár og ég fann að mér var ekki
hleypt inn í rými sem var skilgreint
sem rými kvenna. Ég fann mjög oft
fyrir því þegar ég fór í leikskólann
að ég fékk oft ekki miklar upplýs-
ingar en horfði á mæðurnar í
hrókasamræðum við leikskólakenn-
arana. Skólar stíla bréf sín iðulega
á mæðurnar eingöngu. Ég ímynd-
aði mér að þarna væri munur, að
þær ættu auðveldara með að tala
saman á sínu tungumáli og yrðu
hálf feimnar þegar ég kom. Mér
fannst ég oft finna eitthvað svona
sambærilegt, að mér væri ætlað
hlutverk sem ég var ekki sáttur
við.“
Lifir í heimi kvenna
„Ég lifi og hrærist í heimi þar
sem konur eru í meirihluta. Ég
starfa sem háskólakennari og þar
eru konur tveir þriðju í nem-
endahópnum. Ég ímynda mér að ég
verði fyrir áhrifum af öllum þeim
ágætu konum sem eru í kringum
mig í menningarlífinu og finnst það
spennandi. Stundum er ég að grín-
ast með það að ég hefði frekar vilj-
að vera kvenkynshöfundur; ekki
síst í ljósi áhuga míns á að skrifa
um náin samskipti.“ Rúnar Helgi
kveður kvenkyns kollega sína oftar
telja betra að vera karlkynshöf-
undur.
„Margir karlmenn eru mjög
næmir og alveg jafn miklar tilfinn-
ingaverur og konur og hafa gaman
af að pæla í tilfinningalegum efnum
en fá ekki alltaf leyfi til þess. Þarna
mætti opna landamærin betur.“
Raunaleg staða smásögunnar
Rúnar Helgi telur stöðu smásög-
unnar hér á landi raunalega, ekki
sé nægilega mikil gróska í útgáfu
þeirra. Honum telst til að á síðustu
árum hafi sjaldnast komið út fleiri
en fimm ný íslensk smásagnasöfn á
ári. Þau séu mun færri en ljóða-
söfn. Hann staldrar við þá hug-
mynd, sem sé á sveimi í brans-
anum, að smásögur séu
„óseljanlegar“: „Við verðum að
losna við þá fordóma ef við ætlum
að halda lífi í þessari bókmennta-
grein og þar með fjölbreytni í
sagnagerð.“ Þess ber þó að geta að
þónokkrir íslenskir höf-undar hafa
náð í gegn með því að leggja rækt
við smásagnagerð og má þar nefna
Svövu Jakobsdóttur og Gyrði Elías-
son.
„Þegar best lætur rígheldur smá-
sagan lesandanum og upplifunin
verður einskonar blossi. Smásagan
er þannig að maður getur lesið
hana í einni lotu og hinn ytri heim-
ur flækist því ekkert fyrir manni á
meðan – kynngimögnuð upplifun
þegar vel tekst til.“
Smásagan líkt og dægurlag
 Rými kvenna Rúnari hugleikið  Kyngervi og karlmennska  Smásagna-
sveigurinn Ást í meinum veltir m.a. upp spurningum um samskipti para
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Samskipti „Þetta viðfangsefni hefur loðað við mig alla tíð, kannski má lesa
þroskasögu mína í gegnum þetta,“ segir Rúnar Helgi um Ást í meinum.
MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚLÍ 2012
Eins og eldur nefnist fjögurra þátta
útvarpsþáttaröð sem hefur göngu
sína á Rás 1 í dag kl. 13. Þættirnir
eru lokaverkefni Bjargar Magn-
úsdóttur í meistaranámi í hagnýtri
menningarmiðlun við Háskóla Ís-
lands en hún er auk þess stjórn-
málafræðingur. Í þáttum sínum
fjallar Björg um netið, börn og ung-
linga og þá frá ýmsum hliðum.
Í fyrsta þætti mun hún m.a. taka
fyrir hversu auðvelt er að falsa fæð-
ingarár á Facebook en þann vef
mega þeir ekki nota sem eru undir
13 ára aldri. Þó láta mörg börn það
ekki aftra sér frá því að stofna síðu.
Í þættinum lýsa börn og unglingar,
í 5.-10. bekk grunnskóla, netnotkun
sinni og er einnig rætt við sérfræð-
inga. Leikir og samskiptasíður eru
þar áberandi.
Þá fjallar Björg um það hvernig
fyrirsagnir yngsta kynslóðin smelli
á, á vefsíðum og að börn kunni að
eyða gögnum um netnotkun sína,
ásamt fleiru. Starfsmenn fé-
lagsmiðstöðva, sérfræðingar og
kennari eru teknir tali í þættinum
og eru þeir sammála um að int-
ernetkennsla þurfi að hefjast mun
fyrr hjá íslenskum börnum en hún
gerir í dag, að því er fram kemur í
tilkynningu frá Björgu.
Frekari upplýsingar um þáttinn
má finna á vef RÚV, undir slóðinni
ruv.is/einsogeldur.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Frumskógur Netið er ekki hættu-
laust og fræða þarf börn um það.
Eins og
eldur
 Þættir um netið,
börn og unglinga
Drones & Viola, önnur smáskífan af
þremur með heitinu Drones eftir
tónskáldið Nico Muhly, verður gefin
út á vef Bedroom Community 16. júlí
en sú fyrsta, Drones & Piano, kom
út í maí sl. Drones & Viola hefur að
geyma fjögur lög og var hún tekin
upp af Paul Evans í Gróðurhúsinu,
hljóðveri Valgeirs Sigurðssonar en
hann sá einnig um hljóðblöndun og
-jöfnun. Um flutning laganna sér
samstarfskona Nicos til margra ára,
Nadia Sirota, og píanóleikarinn
Bruce Brubaker sem lék á Drones &
Piano. Skífan nýja fer í almenna sölu
á tónlistarveitum 23. júlí næstkom-
andi.
Önnur Drones-skífa
Skífan Umslag hinnar nýju Drones-
skífu Muhly, Drones & Viola.
Kvartett saxófónleikarans Hauks
Gröndal heldur tónleika í kvöld á
KEX Hosteli að Skúlagötu 28 og eru
þeir hluti af djasstónleikaröð stað-
arins sem staðið hefur yfir í sumar
með mikilli sveiflu. Tónleikarnir
hefjast kl. 21.
Auk Hauks eru í kvartettinum
þeir Kjartan Valdemarsson á píanó,
bassaleikarinn Tómas R. Einarsson
og trommuleikarinn Matthías Hem-
stock. Munu fjórmenningarnir leika
af fingrum fram og þá „sígræn lög
úr Amerísku söngbókinni“, eins og
því er lýst í tilkynningu. Tónleikarn-
ir verða um tveggja klukkustunda
langir og aðgangur ókeypis.
Kvartett á KEX
Djass Haukur þenur saxinn.
ARMANI
D&G
STENSTRÖMS
BALDESSARINI
SCHUMACHER
T BY ALEXANDER WANG
CAMBIO
ROCCO P
PEDRO GARCIA
PAOLO DA PONTE
40%-50%
afsláttur
útsalan e
r hafinn
HVERFISGÖTU 6 • S. 551 3470