Helgafell - 01.01.1943, Blaðsíða 42

28
HELGAFELL
verður fundið nokkuð, sem nefnt verði í sömu andránni, en þar dettur mér
þó helzt í hug Jahve fyrir daga spámannanna og þó einkum Síva, guð
Indíalands, hinn blíði og hræðilegi, hinn mildi og grimmi, lífgari og tor-
tímandi. En Síva hefur fjögur andlit og tíu handleggi, og Jahve er hafinn
langt yfir allt mannlegt, og vald þeirra er meira en nokkur maður geti hug-
um leitt. En Óðinn er eins og maður í öllu sínu hátterni, þó að hann sé
gæddur guðlegri vizku, valdi og dýrð, en hann er engan veginn almáttugur.
Hinir hrinda frá sér mannlegum einstaklingseinkennum, Óðinn dregur þau
að sér, hann er einsýnn, Síðskeggr, Síðhöttr, Báleygr, og hver saga af hon-
um leggur til nýjan drátt í mynd hans.
Það verður að telja líklegt, að Tacitus eigi við Óðin, þegar hann talar
um Mercurius guð Germana, og hann var vissulega kunnur meðal allrar
Goðþjóðar. Allir trúðu á hann, fjöldi manna dýrkaði hann, skáld ortu um
hann. Hann fyllti því vitund og undirvitund þeirra. Menn komust ekki hjá
að glíma við hann.
Óðinn var ekki, eins og Jahve eða Síva, í eitt skipti fyrir öll handan við
gott og illt. Trúarhrifningin stefndi að því, en siðferðisvitundin, sprottin
af sambúð manna, kom óaflátanlega með kröfur sínar, og af því að Óðinn
stendur svo nærri mönnunum og er svo mannlegur, verður siðakröfunum
ekki vísað frá fyrir fullt og allt, hér verður því eilíf glíma og eilíf hreyfing,
og er ekki gott að vita, hver endir hefði orðið á þessu, ef kristnin hefði ekki
komið. Það má sjá mynd Óðins blasa hvarvetna við, og hún er svo marg-
breytt og stórfelld, að hver einstakur maður spannar ekki nema eitt og eitt
atriði í einu. Óðinn er sakaður um að etja mönnum saman, jafnvel námág-
um: einn veldur Óðinn öllu bölvi, þvíat með sifjungum sakrúnar bar. Menn
saka hann um brigðlyndi, þykja hann gefa hinum ,,slævurum“ sigur, menn
óttast huga hans, en í aðra röndina kemur fram sú skoðun, að hann kjósi
menn til Valhallar, af því að hann sé að safna liði til hins síðasta bar-
daga, og er það guðfræði, þ. e. eftiráskýring. Gletta er gerð um siðferði
Óðins í Hárbarðsljóðum, en þó þannig, að skáldið virðist því sem næst
sama sinnis. í 2. og 3. kafla Hávamála (um Billings mey og Gunnlöðu)
lýsir einhver heimsmaður fjöllyndi hans x kvennamálum með sýnilegri vel-
þóknun og talar um eiðrof hans með kynlegri rýnigjarnri nautn. í Loka-
sennu er honum brigzlað um seið. En í Baldursdraumum er hann alfaðir,
sem fer á helveg og vekur upp völvu til að ráða hina hættulegu drauma
Baldurs, og í 5. þætti Hávamála er með mikilli alvöru lýst meinlætum hans,
þegar hann er að öðlast vitneskju um leyndardóma tilverunnar. Ennþá
nokkrum áratugum eftir kristnitökuna yrkir skáld erfidrápu um fóstra sinn
og lofar hann fyrir það, að ,,hann kom mér oft hollr at helgu fulli Hrafn-
ásar“ — það skáld hefur séð hina blíðu ásýnd Óðins.
Umhverfis Óðin eru aðrir æsir, og geta þeir ekki annað en dregið nokk-