Helgafell - 01.01.1943, Page 147

BÓKMENNTIR
133
fræðimönnum til örvunar og eflingar á
marga lund. En fyrst og fremst yrðu
þær stuðningur við sjálfsmenntun lands-
manna, eins og vera ber.
Viðurkenning sjálfsmennt-
unar í verki
Með víðtækri löggjöf um gagngera
nýskipan allra alþýðubókasafna og
lestrarfélaga á landinu undir sameigin-
legri yfirstjórn, ásamt svo auknum
framlögum úr ríkissjóði til þessarra
stofnana, að þær væru ekki settar skör
lægra en skólar og kirkjur um opin-
beran aðbúnað, mætti tryggja fyr-
irfram útgáfu hverrar nýrrar íslenzkrar
bólcar, sem lífs- eða listargildi hefur að
beztu manna yfirsýn. Hér er ætlazt
til, að ríkið styrki bókasöfn og lestr-
arfélög til kaupa á þeim bókum, sem
fullnægja framangreindum skilyrðum,
til dæmis að hálfu eða tveim þriðju
hlutum. — Með þessu einu ætti
sala á 4—500 eintökum allra góðra
og gildra bóka, sem út koma hér
á landi, að vera tryggð frá upphafi, því
að þann eintakafjölda þyrftu bókasöfn
og lestrarfélög til árlegra nota, ef svo
væri að þeim búið, að almenningur um
land allt ætti þar jafnan greiðan gang
að nýjum bókum. Lestrarfélög, er nú
teljast starfandi, munu vera nokkuð á
þriðja hundrað. Þótt ef til vill yrði
ekki um fjölgun að ræða, mundu svo
mörg þeirra á hinum fjölmennari fé-
lagssvæðum þurfa tvö eintök hverrar
bókar eða fleiri, ef vel ætti að vera,
að fyrrnefnd eintakatala mun ekki of
hátt áætluð. (Lestrarfélög, sem upp-
fylla ákveðin skilyrði um meðlimatölu
°g framlög til bókakaupa, njóta nú
% álags á skemmtanaskatt, eða 30000
króna alls, úr ríkissjóði, án hliðsjónar
af bókavali, en það mun vera í bág-
ara lagi hjá mörgum þeirra, og ræður
þröngur fjárhagur víst miklu um).
Hér er til þess ætlazt, að nefnd dóm-
bærra manna, t. d. tiltekinna forstöðu-
manna ýmissa menntastofnana, velji
árlega og semji skrá yfir þær bækur,
sem ríkið styrkir síðan lestrarfélög og
bókasöfn til að eignast. Tryggja þyrfti
í senn, að ekki yrðu styrkt kaup ann-
arra bóka en þeirra, sem fengur er að,
né aðrar settar hjá, er verðugar væru,
af einhvers konar hlutdrægni. Þetta
mætti takast, með því t. d., að sam-
ktíœSi þyrfti í nefndinni til vals og
höfnunar.
Margir munu vafalaust vera þeirrar
skoðunar að óathuguðu máli, að með
slíkum aðgerðum yrði dregið svo stór-
lega úr bókakaupum einstaklinga, að
útgefendum mundi gert þröngt fyrir
dyrum. Ég er þess fullviss, að engin
ástæða er til að éttast slíkt. Það er
fyrst og fremst óhrekjandi staðreynd,
að langmestur hluti bókaviðkomunnar
hefur selzt í Reykjavík og hinum
stærri kaupstöðum að undanförnu. Þau
bókakaup munu því haldast eftir sem
áður. Reynsla sú, sem fengizt hefur um
þetta efni, bendir og til þess, að aukin
kynning nýrra bóka í sveitum landsins
mur.di, er stundir líða, hafa í för með
sér vaxandi bókakaup einstakra
manna. Ég fæ því ekki betur séð en að
hér megi samrýma á hinn æskilegasta
hátt andlega og veraldlega hagsmuni
almennings, útgefenda og rithöfunda,
með fremur einföldum aðgerðum. Þessi
viðurkenning á gildi sjálfsmenntunar í
landinu mundi að vísu kosta ríkissjóð
tölvert fé, ef til vill allmörg hundruð þús-
unda í krónum árlega, sé gert ráð fyrir
þátttöku ríkisins í kostnaði við húsnæði
fyrir bækurnar og vörzlu á þeim, á fjöl-
byggðum félagssvæðum. En hverjum
æ.tti að ofbjóða svipað framlag ríkis-
sjóðs í þessu skyni og nú er veitt til
kirkju og kennidóms, þrátt fyrir tóm-
lega sambúð stofnunar og stéttar í auð-
um prestaköllum ?