Helgafell - 02.12.1943, Qupperneq 54

436
HELGAFELL
hefur hann fylgt eÖlishvöt hinnar
styrku norrænu skapgerðar sinnar. Á
tímum Fídíasar kepptu myndhöggvar-
ar ekki að því marki einu að knýja
fram óvænt áhrif né tjá hin fíngeru
ummerki mannlegra ástríðna á
mennskri ásýnd. Listarhugsjón Fídías-
ar hafði verið einföld, ströng og
styrk, en þó guðdómleg, og einmitt
þannig var Jasonarstytta Thorvald-
sens. Hún varð samtíðarmönnum hans
ný opinberun, enda greinilega fjarri
því að vera eftirlíking á grískum eða
rómverskum stíl. Hún var hvorttveggja
í senn: af æskuheiðum hálfguði forn-
aldarinnar og norrænni sagnahetju.
Frá þeim degi var Thorvaldsen
ágætasti myndhöggvari á sinni tíð.
Hann hafði næstum óvitandi gert
frumlegt listaverk án þess að hlaupa
yfir reglur listarinnar, eins og þær
höfðu verið á glæsilegasta skeiði
hennar í fornöld. Auðugur Englend-
ingur, mr. Hope, hafði til allrar ham-
ingju nægan skilning á list til þess að
hrífast af hinum göfugu verkum Thor-
valdsens og næg fjárráð til að kaupa
þau. Upp frá því mátti sjá ítalska
borgara og erlenda ferðamenn flykkj-
ast til vinnustoíu Thoi~valdsens í Róm.
ítalski myndhöggvarinn Canova, sem
hjó í marmara þræltrúar eftirlíkingar
á hinum munarfögru grísku gyðju-
myndum af frábærri kunnáttu og
leikni, gekk út úr vinnustofu Thorvald-
sens muldrandi fyrir munni sér í að-
dáunarrómi, er hann hafði leitt sjónum
hin frumlegu verk meistarans: ,,Ah,
quel gjovane Danese!“, sem réttilega
útleggst: Þessi danski unglingur hefur
vissulega fundið listarinnar leyndar-
dóma! Og því má vel bæta við, að
Canova sjálfum var það fullljóst, að
landar hans mundu hafa haft hann
að háði og spotti, ef hann hefði reynt
að gera höggmynd í þessum sama
frjálsborna hetjustíl. Italir fundu fljót-
lega af óbrigðulu listarskyni sínu, að
Thorvaldsen var enginn hermilista-
maður. Samtímis gerðu þeir sér einn-
ig ljóst, að mikill skyldleiki væri með
anda og stíl Thorvaldsens og Fídíasar,
höfundar hinnar fornu höggmynda-
listar. Þess vegna heilsuðu þeir líka
Thorvaldsen einu sinni við hátíðlegt
tækifæri með þessum viðurkenningar-
orðum: ,,Tu sei Fidia, oh Islandese!"
— ,,Þú ert Fídías endurborinn, Is-
lendingur!“
Að vísu verður að játa, að Thor-
valdsen neyddist oft til þess á hinum
langa listamannsferli sínum, að
hvarfla frá eðlisbornum hugsjónum
sínum og laga sig eftir listarsmekk
samtíðar sinnar af ýmsum ástæðum.
En þótt hann tryggði list sinni fjár-
hagslegan stuðning með þeim hætti,
var það einmitt þetta, sem olli því,
að hann sjálfur mat ekki listamanns-
heiður sinn ávallt að verðleikum. Vér
mundum t. d. telja betur farið, að
Thorvaldsen hefði aldrei tekið að sér,
að gera minnismerki það fyrir Píus
páfa VII, sem sjá má í Sánkti-Péturs
basilíkunni í Róm. En hér er ekki
staður til að fjölyrða um slík efni né
heldur stefnur í höggmyndarlist Ev-
rópu og gildi hennar eftir dauða Thor-
valdsens og fram á vora tíma. Ég get
látið mér þau niðurlagsorð nægja, að
hvar og hvenær sem ég hef átt því
láni að fagna að hitta fyrir sanna
listamenn og glögga listdómara, hef
ég ávallt orðið þess var, að þeir hafa
talið Thorvaldsen frumlegasta og frjó-
asta myndhöggvara 19. aldarinnar og
litið svo á, að ef til vill hefði hann orð-
ið ennþá meiri listarrlaður, ef hann
hefði verið uppi á öld sjálfs Fídíasar.
Bertel Gunnlögsson.