Morgunblaðið - 16.11.2012, Blaðsíða 28

28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2012
Langlundargerð
þjóðarinnar er með
ólíkindum. Nú eru 4
ár liðin frá efnahags-
hruni og þjóðin er
enn að bíða eftir því
að vinstristjórnin
sem nú er við völd
komi með einhvern
vott af stefnu eða
framtíðarsýn fyrir
landsmenn að fylgja.
Fjögur ár eru langur
tími, ekki síst þegar einstaklingar
og fyrirtæki eru í biðstöðu. Heim-
ilin bíða eftir lausnum á stökk-
breyttum lánum á ofurvöxtum og
teikni á lofti um að atvinnulausir
fái vinnu. Fyrirtækin bíða eftir
lausnum sem frelsa þau undan of-
urskattlagningu og frosti í lánveit-
ingum svo hjól atvinnulífsins geti
farið að snúast. Heilbrigðisgeirinn
bíður eftir lausnum á manneklu,
þröngum húsakosti og ónýtum
tækjum á meðan byggð eru Vaðla-
heiðargöng og aldraðir bíða eftir
lausnum sem gera þeim kleift að
lifa með reisn síðustu æviárin í
stað þess að líða eins og ölm-
usuþegum. Af og til springur
blaðran og fólk flykkist út á götur
og mótmælir. Alltaf er lofað bót
og betrun og lausnum handan við
hornið. Hvað ætlar fólk að sætta
sig lengi við þetta ástand?
Margt hefur breyst til verri
vegar á þessum fjórum árum. At-
vinnuleysi hefur sjaldan verið
meira, samkvæmt nýrri hagspá
ASÍ verður það að jafnaði 5,8% á
árinu, og það sem er enn alvar-
legra er að langtímaatvinnuleysi
er komið til að vera. Langtíma-
atvinnuleysi hefur marga fylgi-
fiska í för með sér. Það hefur
djúpstæð áhrif á þá einstaklinga
sem fyrir því verða og getur leitt
til heilsufarsvandamála á borð við
þunglyndi og vanvirkni. Slíkt
ástand hefur svo aftur áhrif á fjöl-
skyldu viðkomandi og nánustu að-
standendur. Tekjuskerðingin sem
heimilið verður fyrir í kjölfar at-
vinnuleysis kemur niður á fjöl-
skyldu viðkomandi og þar með
möguleikum barnanna á tóm-
stundum og félagslífi og fjárhags-
áhyggjur reyna mjög á hjóna-
bönd. Við erum því ekki bara að
tala um einn einstakling í hverju
tilviki fyrir sig sem líður fyrir at-
vinnuleysi heldur hóp af fólki.
Hvað er ríkisstjórnin að gera til
að laga þetta ástand? Forgang-
urinn ætti auðvitað að
vera að skapa störf
fyrir þessa u.þ.b. 13
þúsund einstaklinga
sem eru atvinnulausir
í dag og draga þannig
úr þessum margföld-
unaráhrifum.
En ríkisstjórnin er
ekki að auka fjárfest-
ingar í atvinnulífinu
til að skapa hér at-
vinnutækifæri heldur
reynir þvert á móti að
koma í veg fyrir allar
framkvæmdir sem hugsanlega
gætu laðað að fjárfesta og aukið
fjárstreymi inn í landið. Nú er
svo komið að einstaklingar, og
jafnvel heilu starfsstéttirnar, flýja
land til að skapa sér og sínum
mannsæmandi líf. Við erum í
auknum mæli að missa bæði sér-
hæfða iðnaðarmenn og heilbrigð-
isstarfsmenn til nágrannaþjóð-
anna og alls óvíst að þeir snúi til
baka. Slíkt getur orðið þjóðinni
dýrkeypt því flestir hafa hlotið
sína menntun hér á landi sem
aðrir fá nú að njóta. Afi og amma
verða eftir á klakanum og fylgjast
með börnum og barnabörnum í
gegnum vefmyndavélar. Er þetta
sú framtíðarsýn sem við viljum
fyrir Ísland?
Nú styttist í að kjörtímabili nú-
verandi ríkisstjórnar ljúki þegar
kosið verður til Alþingis í vor.
Biðtíminn er því brátt á enda og
afplánun að ljúka. Stefnuleysi og
skortur á framtíðarsýn hefur ein-
kennt stjónunarstíl þessarar
vinstristjórnar frá upphafi og
þjóðin hefur þurft að líða fyrir
það. Nú er hennar tími liðinn og
löngu tímabært að draga úr mið-
stýringu og ofursköttum og gera
venjulegu fólki þannig aftur
mögulegt að hafa áhrif á lífsgæði
sín.
Afplánun að ljúka
Eftir Ingibjörgu
Óðinsdóttur
Ingibjörg
Óðinsdóttir
» Forgangurinn ætti
að vera að skapa
störf fyrir þessa ein-
staklinga sem eru at-
vinnulausir í dag og
draga þannig úr þessum
margföldunaráhrif-
unum.
Höfundur býður sig fram í 4.-5. sæti í
prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík.
Samtökin Íslenskt þjóðráð –
IceWise efna á mánudag til mál-
þings um aðild Íslands að Evrópu-
sambandinu. Breska þingkonan
Kate Hoey, fyrrverandi ráðherra í
ríkisstjórn Tonys Blairs, kemur
hingað til lands til þess að ræða Evr-
ópumál. Kate Hoey er þingmaður
Vauxhall í London fyrir Verka-
mannaflokkinn. Hún er frá N-
Írlandi, hefur setið á þingi frá 1989
og er afar skeleggur fulltrúi kvenna
í breska þinginu. Kate Hoey vill efna
til þjóðaratkvæðagreiðslu um ESB í
Bretlandi. Hún fjallar um reynslu
Breta af Evrópuaðild sem hlýtur að
vera áhugavert sjónarhorn fyrir
landsmenn, jafnt Evrópusinna sem
fullveldissinna. Erindi sitt kallar frú
Hoey: The Dangers of Joining the
EU.
Ásamt Kate Hoey flytja erindi
tveir undirritaðra, Hallur Hallsson
og Jón Kristinn Snæhólm. Erindi
Halls nefnist: Ísland á ný á evrópsku
áhrifasvæði og erindi Jóns Kristins
nefnist: Sjávarútvegsstefna ESB og
byggist á mastersritgerð frá Ed-
inborgarháskóla. Fundarstjóri verð-
ur Skafti Harðarson.
Alþjóðamálastofnun neitar
samstarfi
Við, forsvarsmenn Íslensks þjóð-
ráðs, erum stoltir að fá svo verðugan
og glæsilegan fulltrúa frá Bretlandi.
Við leituðum til Alþjóðamálastofn-
unar Háskóla Íslands, AHÍ, um
samstarf en stofnunin kveðst stuðla
að „… upplýstri umræðu meðal
fræðimanna, almennings og annarra
aðila, sem láta sig íslensk utanrík-
ismál og alþjóðamál varða“. Fram-
kvæmdastjóri Alþjóðamálastofn-
unar tók tillögunni vel og beindi
erindinu til stjórnar samtakanna.
Stjórn Alþjóðamálastofnunar
skipa sjö manns, fjórir prófessorar
ásamt Auðuni Atlasyni, utanrík-
isráðuneytinu, Gylfa Arnbjörnssyni,
forseta ASÍ, og Jóni Steindóri Valdi-
marssyni frá Samtökum iðnaðarins,
SI. Stjórnin hafnaði samstarfi um
málþingið þrátt fyrir yfirlýstan
ásetning um að stuðla að „upplýstri
umræðu“ og að „efla þekkingu“.
Spurningar til rektors HÍ
Í ljósi þessa vill Þjóðráð koma á
framfæri nokkrum spurningum,
fyrst til Kristínar Ingólfsdóttur
rektors sem undirritar samþykktir
AHÍ:
1. Hve háa styrki þiggur Háskóli
Íslands frá stjórnvöldum, ASÍ og SI
vegna Alþjóðamálastofnunar?
2. Á heimasíðu má lesa að AHÍ er
ætlað að stuðla að „… upplýstri um-
ræðu … þverfaglegu samstarfi …
þverfaglegum rannsóknum … fag-
mannlegum vinnubrögðum og trú-
verðugleika“. Er synjun stjórnar í
samræmi við markmið Háskóla Ís-
lands og Alþjóðamálastofnunar?
3. Er eðlilegt að hagsmunasamtök
eigi fulltrúa í stjórn stofnunar sem
kennir sig við fagmennsku?
4. Hafa hagsmunasamtök, sem
veita fé til stofnana Háskóla Íslands,
áhrif á akademíska umfjöllun Há-
skóla Íslands og stofnana hans?
5. Var synjun stjórnar AHÍ ein-
róma?
Spurningar til SI og ASÍ
Í nýlegri könnun meðal aðild-
arfélaga SI kemur fram að 68,8%
fyrirtækja innan SI eru á móti aðild
Íslands að ESB. Innan vébanda ASÍ
eru um 100 þúsund launþegar. Í
nýrri könnun kemur fram að meir
en sex af hverjum tíu landsmönnum
vilja afturkalla umsókn um aðild að
ESB. Við spyrjum stjórnir SI og
ASÍ:
1. Hvers vegna sitja fulltrúar SI
og ASÍ í stjórn Alþjóðamálastofn-
unar HÍ?
2. Hafa fulltrúar stjórnar SI og
ASÍ fyrirmæli um að hafna sjón-
armiðum fullveldissinna og beita sér
fyrir umræðu í þágu Evrópu-
aðildar?
3. Er eðlilegt að samtök eins og
SI og ASÍ skipi ákafa Evrópusinna í
stjórn stofnunar sem vill kenna sig
við hlutlægni og fagmennsku en er í
raun áróðursstofa?
Spurningar til ráðuneytisstjóra
Þjóðin þekkir vel skoðanir eld-
hugans Össurar Skarphéðinssonar
til Evrópuaðildar. Hins vegar á
stjórnsýslan að vera hlutlæg og
hlutlaus. Stjórn Þjóðráðs beinir eft-
irfarandi spurningu til Einars Gunn-
arssonar, ráðuneytisstjóra utanrík-
isráðuneytisins:
1. Hvers vegna situr fulltrúi ráðu-
neytisins í stjórn Alþjóðamálastofn-
unar HÍ?
2. Er embættismönnum utanríkis-
ráðuneytisins uppálagt að hindra
umræðu sem ekki er þóknanleg yf-
irlýstri stefnu ríkisstjórnar Íslands
um aðild að Evrópusambandinu?
3. Er eðlilegt að stjórnvöld, sem
vilja stefna Íslandi inn í ESB, sitji í
stjórn stofnunar sem kennir sig við
hlutlægni og fagmennsku en er í
raun áróðursstofa?
Til upplýsingar um Íslenskt þjóð-
ráð bendum við á heimasíðu okkar:
www.icewise.is. Stjórn Þjóðráðs
væntir skjótra og greiðra svara.
Fagleg umfjöllun eða áróðursstofa?
Eftir Hall Hallsson, Jón Kristin
Snæhólm, Rúnar Fjeldsted,
Skafta Harðarson, Svan K.
Grjetarsson, Viggó E. Hilm-
arsson og Þorstein Pétursson
»Hafa hagsmuna-
samtök, sem
veita fé til stofnana
Háskóla Íslands,
áhrif á akademíska
umfjöllun Háskólans
og stofnana hans?
Höfundar skipa stjórn Þjóðráðs.
Styrkur stjórn-
arskrártillagna
stjórnlagaráðs liggur
í þeirri samstöðu sem
náðist innan þess um
nútímalega útfærslu
réttindamála og
manngildishugsjóna.
Þetta verður þó ekki
sagt um afstöðu ráðs-
ins til þjóðkirkjunnar
sem nú virðist böggl-
ast fyrir ýmsum í ljósi þjóð-
aratkvæðagreiðslunnar.
Það er ljóst að meirihlutaafstaða
ráðsins getur ekki verið grundvöll-
ur að þróun íslensks trúmála-
réttar. Ráðið tók ekki mið af
menningarlegum og pólitískum
forsendum slíks réttar heldur
studdist það við úreltar hugmyndir
ákveðinna menntamannahópa sem
gegnsýrðir eru af svonefndri ver-
aldarhyggju (sekúlarisma) sem
rekja má til frönsku upplýsing-
arinnar og byltingarinnar miklu í
Frakklandi 1789. Til að sýna fram
á hve varhugavert er að innleiða
slíka veraldarhyggju í íslenskan
trúmálarétt má benda á að upplýs-
ingarstefnan og nútímavæðing
franska samfélagsins byggðist á
baráttunni gegn völdum og áhrif-
um rómversk-kaþólsku kirkjunnar
á sviði fræðslumála og stjórnmála.
Upplýsingin og kristindómurinn
voru hins vegar ekki slíkar and-
stæður í hinum þýska menning-
arheimi sem danska ríkið var hluti
af. Á Íslandi kemur upplýsingin og
nútímahugsun því fram á allt öðr-
um forsendum en í Frakklandi.
Hér á landi voru það leiðtogar ev-
angelísk-lúthersku kirkjunnar sem
beittu sér fyrir upplýsingarstefn-
unni og mynduðu framvarðasveit
hennar en þar má fyrsta nefna
Hannes Finnsson, biskup í Skál-
holti, og Magnús Stephensen,
sálmaskáld og útgáfustjóra fjölda
rita um trúmál og framfaramál.
Það er m.a. þess vegna sem ev-
angelísk-lúthersk kirkja er þjóð-
kirkja á Íslandi og þess vegna hef-
ur ríkisvaldið stutt hana og
verndað.
Trúarbragðafélagsfræðingar
hafa bent á að kenningar um að
nútímalegt samfélag sé að afhelg-
ast standist ekki skoðun þó svo að
hamrað hafi verið á þessu af hálfu
margra félagsvísindamanna og
ýmissa stjórnmálastefna á 19. og
20. öld. Ef við lítum á málin út frá
alþjóðastjórnmálum í dag eru það
aðeins þeir sem velja að grafa höf-
uðið í sandinn sem geta haldið því
fram að trúarstefnur og trúar-
hugmyndir skipti minna máli í dag
en t.d. fyrir hundrað árum. Margt
bendir til að vægi trúarhreyfinga
og trúarhugmynda sé þvert á móti
að aukast.
Stjórnlagaráð virðist hafa geng-
ið út frá þeirri forsendu að þjóð-
kirkja í opinberu rými sé úrelt fyr-
irbrigði. Andúð sumra stjórnlaga-
ráðsmanna á kirkju, kristindómi
og öðrum trúarbrögðum kann að
hafa orðið til þess að ráðið skilaði
frá sér harla óljósum tillögum um
kirkjumál þar sem þó var horfið
frá frjálslyndu þjóðkirkjufyrir-
komulagi. Ekki nægir að nefna
sem röksemd að aðskilnaður ríkis
og kirkju hafi átt sér stað í ýmsum
öðrum löndum því að færa má rök
fyrir því að hvergi sé um raun-
verulegan aðskilnað að ræða held-
ur aðeins mismunandi form á
tengslum. Aðskilnaðarorðræðan
endurspeglar fyrst og fremst
hagsmunabaráttu þeirra sem ým-
ist vilja koma í veg fyrir eftirlit
hins opinbera varðandi kenningu,
skipulag eða fjármál trúarstofnana
eða vilja þrengja sem mest að
trúarstofnunum í opinberu rými.
Grundvöllur íslensks trúmála-
réttar á 21. öld verður þvert á
móti að ganga út frá fræðilegri
greiningu á þjóðfélaginu, ríkjandi
hefðum og lagaþróun á Íslandi á
20. öld. Þar ber að sjálfsögðu að
rannsaka íslensku stjórnarskrána í
pólitísku, lagalegu og menningar-
sögulegu samhengi. Tvær grunn-
stoðir trúmálaréttarins, trúfrelsi
og þjóðkirkja, koma fram á sjón-
arsviðið í einu og sama réttarskjal-
inu, nefnilega íslensku stjórn-
arskránni frá 1874.
Jafnréttishugsjónin eflist svo jafnt
og þétt innan kirkju og utan eins
og fram kemur m.a. í yfirlýsingum
núverandi biskups Agnesar Sig-
urðardóttur um að tryggja beri
réttindi annarra skráðra trúfélaga
í stjórnarskrá til jafns við þjóð-
kirkju.
Trúfrelsið er forsenda þeirra
kirkjuskipanar sem þróast hefur í
landinu frá því að Ísland fékk eig-
in stjórnarskrá. Þar sem stjórn-
lagaráðinu vannst ekki tími til að
leggja grunn að íslenskum trú-
málarétti fyrir 21. öld verður að
taka á því máli frá grunni eins og
niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar nýafstöðnu um þjóðkirkju-
ákvæðið sýnir. Þar kemur til kasta
Alþingis en ekki væri úr vegi að
Guðfræðistofnun HÍ yrði fengið
það verkefni.
Um skyldur Alþingis gagnvart
núverandi kirkjuskipan sagði Þor-
steinn Pálsson, fyrrverandi dóms-
og kirkjumálaráðherra, í fyrirlestri
sem hann hélt í Skálholti árið
2009: „Þjóðkirkjuskipulagið er
hluti af norrænni menningarhefð.
Á umbrotatímum í sögu þjóð-
arinnar mæla skynsemisrök með
því að þeim lýðræðislegu mann-
gildishugsjónum, sem sú hefð er
sprottin upp af, verði ekki raskað
með því að breyta þeirri skipan
mála.“ (Þjóðkirkjan og lýðræðið,
bls. 21.) Niðurstaða þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar um tillögur
stjórnlagaráðs sýna að meirihluti
íslensku þjóðarinnar er sama sinn-
is og ráðherrann fyrrverandi, nú-
verandi biskup og lýðræðislega
kjörið þing þjóðkirkjunnar.
Stjórnlagaráð og
nútímalegur trúmálaréttur
Eftir Bjarna Rand-
ver Sigurvinsson og
Pétur Pétursson
»Hér á landi voru það
leiðtogar evang-
elísk-lúthersku kirkj-
unnar sem beittu sér
fyrir upplýsingarstefn-
unni og mynduðu fram-
varðasveit hennar.
Bjarni Randver
Sigurvinsson
Bjarni er stundakennari við HÍ og
Pétur prófessor.
Pétur
Pétursson