Morgunblaðið - 16.11.2012, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2012
LÁTTU EKKI ÞITT
EFTIR LIGGJA
Það getur borgað sig að taka notuð skothylki, þín og annarra, með til
byggða. Ef þú skilar þeim á næstu Olís-stöð og fyllir út þátttökuseðil
um leið, gætir þú unnið 150.000 kr. eldsneytisúttekt frá Olís – það
munar um minna! Dregið verður úr innsendingum í desember 2012.
PI
PA
R
\T
BW
A
-S
ÍA
-1
22
99
4
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Allt sem ekki er bannað er leyft er
stundum sagt með vonarhreim í
röddinni. Mannanafnanefnd hefur á
árinu hafnað beiðni um að skrá bók-
stafinn X sem millinafn, einnig var
bannað að nota Pedro með o í end-
ann, hins vegar er leyft að nota
Pedró. Ástæðan er m.a. að þá er búið
að laga nafnið að íslenskum ritregl-
um, sama á við um Baltasar með s-i,
þar má ekki vera z. Nafnið Jerry
hlaut ekki náð en Aría, Issi, Kali,
Kæja, Heisi, Geirhjörtur og Villimey
stóðust lagakröfur.
Þótt lögin séu ekki jafn ströng og
fyrir nokkrum áratugum eru settar
skorður, þær eru þó ekki jafn miklar
og í sumum öðrum löndum, t.d. Dan-
mörku. Þar í landi segja yfirvöld að
léleg dómgreind foreldra megi ekki
verða til þess að saklaus börn verði
að burðast með fáránleg nöfn og
sæta jafnvel einelti fyrir vikið.
Bandaríkjamenn takmarka frelsið í
sumum sambandsríkjum, ekki má
gefa barni nafn sem þykir dónalegt
eða getur ýtt undir rasisma og of-
beldi. Nýlega var foreldrum bannað
að nefna barnið sitt Adolf Hitler.
Sumar óskirnar hérlendis á síð-
ustu árum hafa verið sérkennilegar
og hafa samt fengið grænt ljós, nöfn
eins og Ermenga og Elvis. En
stundum koma upp vafamál.
X aldrei í upphafi orðs
„Ritháttur millinafnsins X getur
ekki talist í samræmi við almennar
ritreglur íslensks máls enda er bók-
stafurinn x ekki ritaður í upphafi
orðs í íslensku,“ segir meðal annars í
forsendum mannanafnanefndar um
X. Hún fékk málið til úrskurðar eins
og venjan er þegar Þjóðskrá Íslands
vísar til hennar umbeðnum nöfnum
sem ekki finnast á mannanafnaskrá.
Beiðninni um að mega skrá hjá Þjóð-
skrá millinafnið X var hafnað.
Um mannanafnanefnd gilda
ákvæði laga frá 1996. Innanríkis-
ráðherra skipar nefndina til fjögurra
ára í senn að fengnum tillögum heim-
spekideildar Háskóla Íslands, laga-
deildar Háskóla Íslands og Íslenskr-
ar málnefndar. Ekki er hægt að
áfrýja úrskurðum mannanafna-
nefndar, þeir hafa síðustu árin verið
um eitt hundrað á ári.
X er sem fyrr segir ekki leyft sem
millinafn en hvað ef einhver vill nota
annan bókstaf, heita J eða S?
Fara einfaldlega eftir lögum en
ekki eigin smekk
Ágústa Þorbergsdóttir, formaður
mannanafnanefndar, segir að þá
þyrfti að láta reyna á lögmæti
nafnsins með annarri umsókn.
„Smekkur okkar eða viðhorf í
nefndinni skiptir ekki nokkru máli,
okkar hlutverk er einfaldlega að fara
eftir lögum frá Alþingi,“ segir
Ágústa. „Ég get verið sátt við nafn
eða ósátt, það skiptir engu, lögin
ráða. Við forðumst í lengstu lög að
tjá okkur um einstök mál, vegna þess
að það getur verið svo viðkvæmt. En
það er umhugsunarefni að X hefur
auðvitað margs konar merkingu. Það
getur verið ígildi undirskriftar og
líka þýtt „óþekktur aðili“, þetta er
því mjög óæskilegt sem millinafn.
Talverður hluti af óvenjulegustu
umsóknunum snýst ekki um nafn-
giftir ungra barna heldur er um að
ræða fullorðið fólk sem vill bæta við
nafni eða skipta um nafn. En það er
engin ástæða til að fá skráð í þjóð-
skrá eitthvert nafn sem maður geng-
ur undir í vinahópi. Listamenn segj-
ast stundum vilja fá sitt nafn inn á
skrána. En þá geta allir fengið það
nafn skráð á sig og hver er þá sér-
staða listamannsins orðin? Kannski
ættu þeir frekar að sækja um einka-
leyfi á nafninu!“
Hún segir að lög um nafngiftir hafi
verið sett í flestum löndum í kringum
okkur. Hér á landi séu þau ströng
varðandi rithátt en lögin hafi að öðru
leyti verið rýmkuð verulega 1996.
„Nú er ekki lengur krafist að nöfn
séu af íslenskum stofni, rótin sé inn-
lend, nóg er að þau geti tekið
íslenskri beygingu.“
Jerry vill alls ekki láta beygja sig
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Nafnlaus hópur Allir bera eitthvert heiti í þjóðskrá. En erfitt er að fullnægja öllum óskum þeirra sem vilja bera
óvenjuleg nöfn, annaðhvort ný nöfn eða erlend heiti sem stangast á við íslenskar reglur og hefðir um mannanöfn.
 Lög Alþingis um mannanöfn hafa verið rýmkuð en setja enn ákveðnar skorður við nýjungum
 Talsvert um að fólk vilji fá í þjóðskrá listamannanafn eða gælunafn sem vinirnir nota um það
Misfalleg þrælanöfn
» Auk Ágústu sitja í nefndinni
málfræðingurinn Katrín Axels-
dóttir og lögfræðingurinn
Trausti Fannar Valsson.
» Margvísleg rök þarf að vega
og meta auk hinna lagalegu.
» Eitt sinn mun ung kona hafa
velt fyrir sér að láta skíra barn-
ið sitt nafninu Svartur. Um er
að ræða gamalt þrælanafn.
» Annað frægt dæmi um
þrælaheiti er Skítur en óvíst er
þó hvort nokkur þræll fékk
þetta nafn í reynd.
Öll skilyrði laga um mannanöfn
þurfa að vera uppfyllt svo að mögu-
legt sé að samþykkja nýtt eigin-
nafn. Skilyrðin eru þessi: 1. Eigin-
nafn skal geta tekið íslenska
eignarfallsendingu eða hafa unnið
sér hefð í íslensku máli. 2. Nafnið
má ekki brjóta í bága við íslenskt
málkerfi. 3. Það skal ritað í sam-
ræmi við almennar ritreglur ís-
lensks máls nema hefð sé fyrir öðr-
um rithætti þess.
Hefð skiptir líka máli. Ungt töku-
nafn telst hafa unnið sér hefð ef
það t.d. er nú borið af a.m.k. 15 Ís-
lendingum, af
10-14 Íslend-
ingum og hinn
elsti þeirra hef-
ur náð a.m.k. 30
ára aldri, er nú
borið af 5-9 Ís-
lendingum og
hinn elsti þeirra
hefur náð a.m.k.
60 ára aldri, er
nú borið af 1-4 Íslendingum og
kemur þegar fyrir í manntalinu
1910 eða kemur a.m.k. fyrir í tveim-
ur manntölum frá 1703-1910.
Beygist eða styðjist við hefð
Í GEGNUM NÁLARAUGA LAGANNA UM MANNANÖFN
Sögulegt Síða
úr manntalinu
1703.
Össur Skarphéðinsson utanríkis-
ráðherra og Inga Dóra Péturs-
dóttir, framkvæmdastýra lands-
nefndar UN Women, hafa
undirritað samstarfssamning fyrir
árin 2013-2015. Utanríkisráðu-
neytið og UN Women hafa um ára-
bil átt samstarf og frá árinu 2007
hefur samstarfið verið formgert
með samningi. Framlög til lands-
nefndarinnar samkvæmt sam-
starfssamningnum munu nema
samtals 26,5 milljónum króna á
gildistímanum, með fyrirvara um
fjárveitingu samkvæmt fjárlögum.
Markmið samningsins er að efla
kynningu á hlutverki og starfsemi
UN Women og auka samvinnu utan-
ríkisráðuneytisins við landsnefnd-
ina. Landsnefndin hefur m.a. veitt
ráðuneytinu ráðgjöf og umsögn
vegna málefna á fjölþjóðlegum
vettvangi hvað varðar kynjajafn-
réttismál.
Samstarfssamningur við UN Women
til þriggja ára undirritaður.
Framlag til lands-
nefndar UN Women
Þriðji fundur í fundaröð Alþjóða-
málastofnunar Háskóla Íslands um
Evrópusamræður verður í dag kl. 12
í stofu 201 í Odda. Fundurinn fjallar
um byggðastefnu ESB og Ísland.
Erindi flytja John Bachtler frá
Skotlandi, prófessor í Evrópu-
fræðum, Kari Aalto, forstöðumaður
Evrópuskrifstofu Norður-Finnlands,
og Anna Margrét Guðjónsdóttir,
ráðgjafi í Evrópumálum. Þau munu
m.a. fjalla um stefnu ESB í byggða-
málum og hvaða áhrif ESB-aðild
kunni að hafa á byggðamál á Íslandi,
bæði í dreifbýli og á höfuðborgar-
svæðinu.
Fundurinn fer fram á ensku og
allir eru velkomnir. Nánari upplýs-
ingar á vefsíðu stofnunarinnar:
www.ams.hi.is.
Fundur um Ísland og
byggðastefnu ESB
Málþing um ofbeldi gegn konum
verður haldið föstudaginn 16. nóv-
ember kl. 15:00-16:00 í Háskóla Ís-
lands, stofu 101 í Odda.
Heiðursgestur málþingsins er
Meryem Aslan, framkvæmdastýra
Styrktarsjóðs SÞ. Hún mun tala um
birtingarmyndir kynbundins of-
beldis í fátækustu löndum heims og
helstu hindranir við að uppræta of-
beldi gegn konum. Þá mun hún
einnig deila reynslusögum kvenna
sem hlotið hafa styrk úr sjóðnum.
Málþing í HÍ um of-
beldi gegn konum
STUTT