Morgunblaðið - 14.12.2012, Qupperneq 26

FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Þ
að var árið 2007 sem
Seltjarnarnesbær,
menntamálaráðuneytið,
Læknafélög Íslands og
Reykjavíkur og Þjóð-
minjasafn Íslands gerðu með sér
samning um að reisa og reka
læknaminjasafn í bænum.
Fyrsta skóflustungan að ný-
byggingunni var tekin í september
árið 2008 en það var bærinn sem
bar ábyrgð á kostnaði við fram-
kvæmdina. Húsið reis en var aldrei
fullklárað vegna fjárskorts í kjölfar
hrunsins og stendur nú autt.
Stofnun safnsins var að frum-
kvæði Seltjarnarnesbæjar en nú,
fimm árum síðar, hafa bæjaryfir-
völd óskað eftir því við mennta-
málaráðherra að ráðuneytið taki
við rekstri safnsins frá og með 1.
janúar næstkomandi.
Í bréfi bæjarstjórans, Ásgerð-
ar Halldórsdóttur, til ráðherra seg-
ir meðal annars að rekstrarframlag
ráðuneytisins sem kveðið sé á um í
samningnum frá 2007 muni aðeins
duga fyrir litlum hluta af þeim
heildarkostnaði sem fyrirsjáanlegur
sé við rekstur jafnsérhæfðs safns
og læknaminjasafn er og af þvílíkri
stærðargráðu. Umframkostnaður
falli því fyrirsjáanlega á bæjar-
félagið.
Ásgerður segir að þar sem
upphaflegi samningurinn renni út
nú um áramótin hafi verið ákveðið
að óska eftir að flytja ábyrgðina yf-
ir til ráðuneytisins. Bæjaryfirvöld
hafi átt fundi með ráðherra og
embættismönnum undanfarin tvö
ár um afdrif safnsins. Niðurstaða
meirihluta bæjarstjórnar hafi verið
að óska eftir því að ráðuneytið taki
við safninu.
„Þetta er safn í þágu allrar
þjóðarinnar og því er rétt að ráðu-
neytið taki við rekstrinum. Við bíð-
um bara eftir samstarfi við ráðu-
neytið um hvernig er hægt að
útfæra þetta,“ segir Ásgerður.
Losi sig við skuldbindingar
„Við hörmum það að bærinn
vilji núna hverfa frá verkefninu.
Ráðuneytið var búið að áætla fjár-
muni í reksturinn en þetta breytir
öllum forsendum. Það þarf að end-
urskoða þetta allt og ræða við
læknafélögin sem lögðu fjármuni í
þetta,“ segir Katrín Jakobsdóttir
menntamálaráðherra.
Katrín segir að málið sé tví-
þætt. Annars vegar sé um að ræða
bygginguna sem reist var fyrir
safnið og hins vegar læknaminja-
sýningu sem hýst sé í Nesstofu.
Ráðuneytið horfi til Þjóðminja-
safnsins um að taka við rekstr-
inum.
„Ríkið hefur ekki gert ráð fyr-
ir að ljúka húsbyggingu og hefur
ekki sérstaklega á stefnu sinni að
reka fleiri söfn. Þess vegna lítum
við til Þjóðminjasafnsins. Svo þarf
að skoða hvert hlutverk nýbygging-
arinnar verður og undir hvað hún
verður nýtt,“ segir hún.
Í svari ráðuneytisins til bæjar-
ins setur það meðal annars þau
skilyrði að bærinn beri fulla fjár-
hagslega ábyrgð á öllum skuldbind-
ingum safnsins til þess tíma sem
ráðuneytið taki við rekstrinum og
bærinn segi upp með löglegum fyr-
irvara öllum bindandi samningum
vegna þess miðað við 1. janúar
næstkomandi. Þar með talið eru
samningar við starfsfólk og bærinn
beri fjárhaglega ábyrgð á
greiðslum sem kunni að leiða af
uppsögnum. Vegna þess hve
skammur fyrirvarinn sé verði safn-
ið líklega lokað fyrst um sinn en
stefnt að því að sýning læknaminja
verði opnuð með einhverjum hætti
síðar.
Afsala sér ábyrgð
á læknaminjasafni
Morgunblaðið/Þorkell
Óvissa Ekki er ljóst hvað verður um bygginguna sem reist var undir
Læknaminjasafnið. Þjóðminjasafnið gæti hýst sjálfa sýninguna.
26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ríkisstjórninhefur veriðiðin við að
útrýma störfum hér
á landi og hindra að
ný verði til. Hún
hefur í raun staðið
fyrir samfelldu
átaki gegn atvinnu allt kjör-
tímabilið og árangurinn af þess-
ari eljusemi leynir sér ekki. Enn
mæla þúsundir göturnar þar
sem enga vinnu er að hafa og
þúsundir hafa flúið ástandið og
starfa nú erlendis.
Ástæðu þess hvernig komið
er má rekja til viðhorfs stjórn-
arliða til atvinnulífs og atvinnu-
sköpunar. Stjórnarliðar sjá ekk-
ert samhengi á milli þeirra
starfsskilyrða sem atvinnulífinu
eru búin og þeirra atvinnutæki-
færa sem fólki standa til boða.
Af verkum stjórnarliða má hins
vegar ráða að þeir telja að eina
leiðin sem ríkið hafi til að takast
á við atvinnuleysisvandann sé
að fara út í margvíslegar
skammtímaaðgerðir sem kunna
að draga tímabundið úr sárustu
neyðinni en hafa í besta falli
óviss en sennilega sáralítil ef
nokkur áhrif til lengri tíma litið.
Eitt átaksverkefni af þessu
tagi var undirritað í vikunni og
hefur að markmiði að „virkja at-
vinnuleitendur, sem hafa full-
nýtt eða munu að óbreyttu full-
nýta rétt sinn innan
atvinnuleysistryggingakerfisis,
til þátttöku að nýju á vinnu-
markaði“. Nú er út af fyrir sig
jákvætt og raunar nauðsynlegt
að veita atvinnulausum tíma-
bundna aðstoð. Slík aðstoð er á
hinn bóginn engin lausn á þeim
vanda sem landsmenn standa
raunverulega frammi fyrir, sem
er atvinnustefna ríkis-
stjórnarinnar. Átaksverkefnið
sem nú hefur verið undirritað
við aðila vinnumarkaðarins,
meðal annars Samtök atvinnu-
lífsins og Alþýðu-
samband Íslands,
er frekar til marks
um árangursleysi
ríkisstjórnarinnar
og þá staðreynd að
nú styttist óðum í
kosningar en að
verið sé að leysa vanda atvinnu-
lausra.
Og fyrir utan að átakið mun í
besta falli hjálpa sumum at-
vinnulausum fram yfir kosn-
ingar verði það að fullu virt af
hálfu ríkisins, verður að hafa í
huga hverjir það eru sem und-
irrituðu samkomulagið. Ásamt
fulltrúum aðila vinnumarkaðar-
ins voru það ráðherrar úr ríkis-
stjórninni, en sem kunnugt er
hafa aðilar vinnumarkaðarins
ítrekað kvartað yfir því – rétti-
lega – að ríkisstjórnin standi
ekki við þá samninga sem þegar
hafa verið gerðir. ASÍ hefur
raunar birt sérstaka auglýsingu
þess efnis, sem setur undirritun
samkomulags við ríkisvaldið á
sama tíma í einkennilegt ljós.
En jafnvel þó að allt gangi
eftir sem í hinu nýja sam-
komulagi er að finna stendur
það eftir að átaksverkefnið sem
samkomulagið snýst um er stað-
festing á því að hér á landi hefur
í tæp fjögur ár verið rekin kol-
röng stefna í atvinnumálum. Að-
stæður hafa boðið upp á að
fjöldi starfa yrði skapaður og að
hægt væri að vinna bug á at-
vinnuleysinu. Þetta hefur ekki
verið gert en þess í stað rekinn
hernaður gegn atvinnulífinu í
heild og einstökum greinum
þess sérstaklega. Staðreyndin
er sú að ef ríkisstjórnin hefði
hlíft atvinnulífinu við miðstýr-
ingar- og skattlagningar-
hugmyndum sínum þyrfti ekki
að undirrita neina samstarfs-
yfirlýsingu um „átak til atvinnu
2013“ vegna viðvarandi atvinnu-
leysisvanda.
Nýtt atvinnuátaks-
verkefni ríkisstjórn-
arinnar er léttvægt
í ljósi langvarandi
árásar á atvinnulífið}
Átak gegn atvinnu
Það er aðminnsta kosti
matsatriði hvort
stóru matsfyrir-
tækin þrjú hafi
staðið sig vel í að-
draganda banka-
kreppunnar á árunum 2007 og
2008. Brotalamir undirmálslán-
anna í Bandaríkjunum fóru
ekki bara fram hjá þeim. Sum
matsfyrirtækjanna gáfu marg-
víslegum vafningum, sem voru
eins og rúllupylsur í kringum
undirmálslán, sinn gæðastimp-
il.
Svo brennd voru fyrirtækin
eftir hið efnahagslega óveður
að þau hættu jafnvel að treysta
ríkissjóði Bandaríkjanna til
fulls. Frakkar fóru sömu leið og
sífellt fleiri. Nú er dulu vafans
veifað framan í
Stóra-Bretland.
En þegar öll ríki
veraldar hafa loks
misst sitt þrefalda
A verða áhrifin
sennilega líkust því
og þegar eitt 0 eða tvö eru
klippt aftan af gjaldmiðli sem
farið hefur í gegnum verð-
bólguskeið. Þá hefur orðið út-
litsbreyting en ekki efnis.
Fjöldi sjóða er bundinn því í
sínum reglum að kaupa aðeins
skuldabréf með þreföldu A mati
eða sambærilegu. Þegar þau
verða öll horfin verður regl-
unum breytt og eftir það miðað
við það mat sem hæst metnu
ríkissjóðir og skuldabréfaút-
gefendur hafa þá. Og ekkert
hefur gerst. Eða hvað?
Matsfyrirtækin eru
löskuð en markaður-
inn getur ekki enn
án þeirra verið}
Boðið í mat D
esember er mánuður mikilla
gnægta. Það á ekki síst við hvað
varðar munn og maga, vart má
snúa sér við án þess að reka oln-
bogann í jólaölskönnu, kúfaðan
smákökudisk, konfektskál eða laufabrauðs-
stafla. Líklega er aldrei meira spáð og spek-
úlerað í mat en um þetta leyti, umræðurnar í
matartímanum snúast að mestu leyti um mat-
argerð, fjölmiðlar sneisafullir af uppskriftum að
hinu og þessu góðgæti. Lítil bakarí og konfekt-
gerðir spretta upp í eldhúsum landsmanna. Eða
er það ekki annars?
En þetta er ekki veruleiki allra.
Að minnsta kosti ekki þeirra mörg þúsund
fjölskyldna sem þurfa að leita á náðir ýmissa
hjálparsamtaka til þess að geta gert sér daga-
mun yfir þessa mestu hátíð ársins.
Það gerir varla nokkur einasti maður að gamni sínu, eins
og stundum hefur verið haldið fram. Sé einhver að villa á
sér heimildir til að fá aðstoð af þessu tagi, hlýtur viðkom-
andi hvort eð er að vera mikillar hjálpar þurfi.
Varla er þetta það sem einhver ætlar að verða þegar
hann verður stór; að þurfa að reiða sig á hjálparsamtök.
Það er ekki staða sem neinn óskar sér, ekki ástand sem
neinum þykir eftirsóknarvert og ekki eitthvað sem maður
óskar börnunum sínum.
Engu að síður er þetta hlutskipti mörg þúsund Íslend-
inga. Bæði á hátíðum og hversdags. Þetta er ekki náttúru-
lögmál, heldur ömurleg birtingarmynd þess að eitthvað
hefur farið illilega úrskeiðis í þessu samfélagi.
Þeir sem sjá um aðstoð af þessu tagi eru
oftast sjálfboðaliðasamtök. Sum eru á vegum
þjóðkirkjunnar eða annarra trúfélaga, önnur
eru starfrækt án slíkra tengsla. Rekstrar-
formið er mismunandi, áherslurnar stundum
ólíkar en það fólk sem stendur að og starfar að
aðstoðinni á eitt sameiginlegt; það lætur sig
hag annarra varða. Því er ekki sama þegar
það fréttist að fólk eigi ekki fyrir mat. Því er
heldur ekki sama þegar það heyrir um gríðar-
legan aðstöðumun barna á Íslandi.
Þarna er samankomið fólk sem velur af fús-
um og frjálsum vilja að verja frítíma sínum til
þessara starfa, þegar það gæti verið að gera
ýmislegt annað.
Svo eru það öll fyrirtækin og einstakling-
arnir sem styrkja starfsemina á einn eða ann-
an hátt. Það er í rauninni alveg magnað hversu margir
eru tilbúnir til að hjálpa ókunnugu fólki.
Stundum er því haldið fram að aðgerðir (eða aðgerða-
leysi) stjórnvalda sé aðalorsökin fyrir því að fjölgað hafi í
þeim hópi sem þarf á ýmiss konar aðstoð að halda.
Ómögulegt er að segja til um hvernig ástandið væri ef
einhver annar flokkur með aðra stefnu eða ef annað fólk
væri við völd. Það virðist nefnilega litlu máli skipta hvað
flokkurinn heitir, eða hvaða stefnu hann kennir sig við.
Því ef slíkir titlar væru aðalatriðið, þá myndi t.d. enginn
þurfa að leita til hjálparsamtaka á valdatíð stjórnvalda
sem kenna sig við velferð. annalilja@mbl.is
Þetta er ekki náttúrulögmál
Pistill
Anna Lilja
Þórisdóttir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Heildarkostnaðurinn við bygg-
ingu Læknaminjasafnsins á Sel-
tjarnarnesi var áætlaður um 345
milljónir króna. Sá kostnaður
skiptist niður á Læknafélag Ís-
lands, Læknafélag Reykjavíkur,
menntamálaráðuneytið og Sel-
tjarnarnesbæ. Byggingin átti að
vera tilbúin hinn 1. september ár-
ið 2009 og átti að vera 1.266 fer-
metrar að flatarmáli.
Nú er hins vegar talið að um
300 til 400 milljónir króna um-
fram upphaflegar áætlanir þurfi
til að ljúka við safnhúsið í sam-
ræmi við upphaflegar teikningar.
Húsið er nú fokhelt og gengið
þannig frá því að ekki er talin
hætta á skemmdum.
NÝBYGGINGIN
Þarf 400
milljónir