Morgunblaðið - 18.01.2013, Blaðsíða 14

VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Það er stundum sagt að menn hafi
kýrnar til að lifa af en sauðféð til
skemmtunar. Það er kannski eitthvað
til í því en ég hef líka þokkalega af-
komu af sauðfjárbúskapnum,“ segir
Eiríkur Jónsson, bóndi í Gýgjarhól-
skoti í Biskupstungum. Sauðfjárbú
hans var það afurðahæsta yfir landið
á síðasta ári, þegar litið er á bú sem
eru með meira en 100 ær, og var
fyrsta búið sem skilaði meira en 40 kg
kjöts eftir hverja á að meðaltali.
„Árangur í sauðfjárræktinni verð-
ur til þess að maður fær áhugann og
metnaðinn. Þetta ýtir undir egóið. Ég
er þrælmontinn af þessu,“ segir Ei-
ríkur en þetta er annað árið í röð sem
bú hans er það afurðahæsta yfir land-
ið. Það er nýmæli að Sunnlendingar
blandi sér í baráttuna efst á þessum
lista sem sauðfjárbændur á Vatns-
nesi og Ströndum hafa einokað, að
ógleymdum Indriða Aðalsteinssyni á
Skjaldfönn í Ísafjarðardjúpi sem oft
hefur verið í efsta sætinu.
Góður stofn af Ströndum
Eiríkur og kona hans, Arnheiður
Þórðardóttir, hófu búskap á Gýgjar-
hólskoti 1989, fyrst með foreldum
hans. Arnheiður lést fyrir tveimur ár-
um.
Hann er nú með 50 kýr og tæplega
390 kindur á fóðrum í vetur. Fénu
hefur heldur verið að fjölga eftir að fé
var tekið aftur eftir riðuniðurskurð
2004 og náði á síðasta ári þeim fjölda
sem var fyrir niðurskurð.
Féð sem Eiríkur hefur verið að
rækta keypti hann vorið 2006 af
Ströndum. „Það er búið að blanda
miklu inn í fjárstofninn með sæð-
ingum á undanförnum árum,“ segir
Eiríkur. Hann segist hafa lagt
áherslu á að minnka fitusöfnun. Það
skipti máli þegar lömbin séu orðin
það væn sem tölur um meðalafurður
gefa til kynna. Þá segist hann vera að
reyna að auka frjósemina.
„Ég tel að ærnar í stofninum sem
ég keypti hafi verið ágætlega mjólk-
urlagnar. Það er grunnurinn að væn-
leika lambanna,“ segir Eiríkur.
Beitt á „auðnir“
Eiríkur telur að skýringa á miklum
meðalafurðum sé ekki síst að leita í
beit lambanna á grænfóðursökrum á
haustin en nefnir einnig fleiri atriði.
„Ég læt ærnar ekki bera mjög
snemma, miðað við það sem tíðkast á
Suðurlandi. Sauðburður byrjar oft 7.
maí. Ég reyni að koma þeim eins
fljótt og ég get út á tún. Féð er á túni
þar til gróður er talinn sprottinn á út-
jörð. Síðan er það flutt á afrétt um
mánaðamótin júní og júlí,“ segir Ei-
ríkur.
Biskupstungnaafréttur og aðrir af-
réttir Sunnlendinga eru ekki taldir
þeir gróðursælustu. „Ætli þessi ár-
angur náist ekki með því að beita
auðnir?“ spyr Eiríkur með brosi á vör
og vísar til umræðunnar. Hann bætir
því við að afrétturinn sé ágætlega
gróinn eftir undanfarin hlýindaár.
Féð kemur af fjalli um miðjan sept-
ember. Eiríkur tekur lömbin þá frá
og beitir þeim á grænfóður. „Græn-
fóðursræktin er kannski stærsti þátt-
urinn í þessum miklu afurðum,“ segir
Eiríkur. Hann segir að ræktun græn-
fóðurs falli vel að ræktunarskipulagi
búsins í Gýgjarhólskoti.
Ekki er hægt að segja að land jarð-
arinnar sé vel til ræktunar fallið. Það
er grýtt og þarf að tína grjótið úr eða
mylja það og tekur mörg ár að fá gott
tún. Á móti kemur að ekki þarf að
hugsa um framræslu.
Eftir að nýtt land er brotið til
ræktunar er grænfóðri sáð. Þá þarf
ekki að slétta akurinn í upphafi. Eftir
um það bil fimm ár er sáð korni og
bygg ræktað í þrjú ár eða svo. Kornið
er notað í kjarnfóður fyrir kýrnar.
Eftir það er grasfræi sáð og túnið
notað til heyöflunar fyrir skepnurnar.
Það kostar sitt að rækta grænfóð-
ur til að bata lömbin á haustin. Eirík-
ur segir að þar sem það er liður í
ræktunarskipulaginu hafi hann fjár-
hagslegan hag af því.
Virkur í ræktunarstarfinu
Eiríkur segir að það fari ágætlega
saman að reka kúabúa og fjárbú.
„Það er talin meiri vinna að vera með
blönduð bú en sérhæfð enda næst
hagræðingin við sérhæfingu í vinnu-
sparnaði. Á móti kemur að betri nýt-
ing fæst á ýmsa þætti í blönduðu
búi,“ segir Eiríkur og nefnir að hægt
að nota hey sem hentar illa fyrir
kýrnar til að gefa fénu.
Gýgjarhólskot tekur einnig þátt í
skýrsluhaldi nautgriparæktarinnar
og telur Eiríkur að þar sé búið nær
meðaltalinu. Hann segir hægt að taka
þátt í sameiginlegu kerfi í naut-
griparæktinni án þess að setja sig ná-
kvæmlega inn í alla þætti. Þar sé
ákveðinn grunnur sem allir byggi á. Í
sauðfjárræktinni verði bóndinn sjálf-
ur að velja kynbótagripina og sæð-
ingahrúta sem henta stofninum best.
Hann segist því setja mark sitt meira
á ræktunarstarfið á sauðfjárbúinu en
kúabúinu.
Námið nýtist við búskapinn
Eiríkur fór í búfræðinám á Hvann-
eyri og lauk BS-prófi í búvísindum.
Það gerði einnig Arnheiður kona
hans og sonur þeirra er nú í því námi.
Þrjú elstu börnin eru í burtu í skólum
en vinna við búskapinn á sumrin og
raunar í öllum skólafríum.
„Það kom alveg til greina að fara í
leiðbeiningaþjónustu,“ segir Eiríkur
um hvort annað en búskapur hafi ver-
ið í spilunum að námi loknu.
Hann segir að námið nýtist vel við
búreksturinn. „Maður veit frekar
hvað maður er að gera, telur sig geta
greint á milli þess hvað af leiðbein-
ingum er byggt á staðreyndum og
hvað menn halda að sé gott. Búfræðin
er gagnlegt nám sem allir bændur
ættu að reyna að fara í. Það er um-
deilanlegra hvort bæta á framhalds-
náminu við en þróunin í samfélaginu
er öll til aukins háskólanáms,“ segir
Eiríkur.
Sauðféð til skemmtunar
 Eiríkur Jónsson bóndi í Gýgjarhólskoti í Biskupstungum er með afurðahæsta sauðfjárbú landsins
 Fyrsta búið sem nær 40 kg markinu  Grænfóðursrækt gerir gæfumuninn við að auka fallþunga
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Í fjárhúsunum Vel er hugsað um féð í Gýgjarhólskoti og ærnar þakka fyrir sig með miklum afurðum. Þessar kindur fá hey úr hefðbundnum heyböggum en
féð í hinu fjárhúsinu étur hey úr rúllum. Fjárstofninn er af Ströndum og hefur verið ræktaður áfram í Gýgjarhólskoti í tæp sjö ár með góðum árangri.
Afurðahæstu sauðfjárbúin 2012
Bú með fleiri en 100 ær
Fædd lömb
Nr. Nafn Býli Fjöldi áa Kjöt (kg) eftir hverja á
1 Eiríkur Jónsson Gýgjarhólskot 316 41,3 1,91
2 Indriði og Lóa Skjaldfönn 204 38,3 1,88
3 Guðbrandur og Lilja Bassastaðir 208 38,1 1,92
4 Þormóður og Borghildur Sauðadalsá 508 38 2,08
5 Sigríður og Sævar Arnarholt 195 37,8 2,02
6 Félagsbúið Lundur Lundur 518 37,6 1,98
7 Guðbrandur og Björn Smáhamrar 296 37,4 2,01
8 Fjölnir Torfason Hali 104 37,3 2,03
9 Ragnar og Sigríður Heydalsá 454 37,2 2,05
10 Inga Ragnheiður Magnúsd. Svínafell 3, Bölti 361 37,2 2,04
11 Gunnar og Doris Búðarnes 228 37 1,95
12 Ellert Gunnlaugsson Sauðá 404 36,7 2,1
13 Guðni og Arna Dögg Teigur 1 125 36,1 2,06
14 Ína G. Gunnlaugsdóttir Víkingsstaðir 347 35,9 1,85
15 Jón Kristinsson Klúka 177 35,8 2,02
Heimild: bondi.is
Bóndi Eiríkur Jónsson í Gýgjarhólskoti eflist allur þegar afrakstur kyn-
bótastarfsins kemur fram. Hann segir hana einnig gera búið arðsamara.
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. JANÚAR 2013
„Það er fyrir löngu ljóst að það
væri raunhæft markmið að fara yf-
ir 40 kg markið og ég hef haft það
í huga að gaman væri að ná því,“
segir Eiríkur Jónsson í Gýgjarhól-
skoti. Hann var með 316 skýrslu-
færðar ær á síðasta ári sem skil-
uðu að meðaltali 41,3 kg kjöts. Er
þetta í fyrsta skipti sem bú fer yfir
40 kg, miðað við þær vigtunar-
aðferðir sem sláturhúsin nú nota,
og er því nýtt Íslandsmet, þegar
litið er til alvörubúa. Fyrra metið
áttu Indriði og Lóa á Skjaldfönn,
39,5 kg.
Eiríkur tekur fram að hann hafi
ekki reiknað með því í vor að ná
markmiði sínu á þessu ári vegna
áfalla sem urðu í sauðburði. „En
þau lömb sem komust upp urðu
feikna væn.“
Tómstundabændur og bændur
sem eru með innan við 100
skýrslufærðar ær og lenda því ekki
á aðallistanum hafa fyrir löngu
sýnt að hægt er að fá ótrúlega
miklar afurðir eftir féð. Dæmi eru
um meira en 50 kg eftir hverja á. Á
síðasta ári skiluðu kindur Henn-
ings Jóhannessonar á Ytri-
Grenivík 47,2 kg af kjöti að með-
altali.
Átti ekki von á Íslandsmeti
FRÍSTUNDABÆNDUR NÁÐ 50 KG EFTIR HVERJA Á