Morgunblaðið - 14.03.2013, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MARS 2013
Á vertíð í Loftoten
hengdur upp og verkaður í skreið,
sem Norðmenn kalla „tørrfisk“ eða
þurrkaðan fisk. Skreiðin er aðallega
seld til Ítalíu sem er langmikilvæg-
asti skreiðarmarkaðurinn. Þangað
eru flutt 2.500-3.000 tonn á ári. Af
því framleiðir Glea AS um 225 tonn
og þarf tæp þúsund tonn af hráefni
til framleiðslunnar, að sögn Olafs.
Hann segir að kjörnar aðstæður séu
til skreiðarverkunar á Røst. Hráefn-
ið er fyrsta flokks og loftslagið hent-
ar einstaklega vel. Lofthitinn er hár-
réttur, rétt ofan við frostmark,
góður blástur, rigning af og til og
ekki of mikil sól. Ekki er gott að
fiskurinn frjósi á trönunum því þá
vill hann molna og frostþorna. Hæfi-
leg rigning veldur því að fiskurinn
þornar ekki of hratt og svo getur
hann sólbrunnið í of mikilli sól.
Stóri þorskurinn er flattur og salt-
aður og ýmist seldur blautur eða
þurrkaður til kaupenda. Þeir í Glea
AS selja líka öðrum saltfiskverk-
endum slægðan þorsk til söltunar.
Einnig fer nokkuð af ferskum þorski
á markað í Skandinavíu og víðar í
Evrópu undir vörumerkinu „Skrei“
sem útflutningsráð norska sjáv-
arútvegsins (Norges sjømatråd)
stofnaði. Glea AS framleiðir einnig
nokkuð af lútfiski undir eigin vöru-
merki. Þorskhausarnir eru seilaðir
og hengdir upp og hertir. Þeir fara
aðallega til Nígeríu. Þorskhrognin
eru sykursöltuð og seld í kavíar-
framleiðslu. Lifrin fer í bræðslu og
er notuð í lýsi.
Aldagömul framleiðsluaðferð
Venjulega er byrjað að taka þurra
skreiðina í hús í kringum 17. maí,
þjóðhátíðardag Norðmanna. Svo er
verið að taka inn skreið fram á sum-
ar. Þá tekur við flókið flokkunarferli
„ragara“ eða reyndra matsmanna
sem flokka skreiðina í marga flokka
allt eftir kúnstarinnar reglum.
Ítalía er langmikilvægasti skreið-
armarkaðurinn en einnig er seld
skreið til Króatíu og eitthvað fer til
Bandaríkjanna. Í fyrrasumar feng-
ust 15-26 evrur fyrir kílóið af skreið,
verðið var mismunandi eftir gæða-
flokkum. Olaf reiknaði með að verðið
myndi lækka á þessu ári en skreið-
arverðið liggur ekki fyrir fyrr en í
júní til júlí í sumar. Fiskverð til sjó-
manna hefur lækkað í Noregi und-
anfarið.
Skreið hefur verið framleidd í
Noregi í meira en þúsund ár. Vitað
er að m.a. víkingarnir seldu skreið.
Hansakaupmenn í Bergen seldu
skreiðina á miðöldum.
Skipreika
kaupmaður
Merkilegt viðskipta-
samband stofnaðist milli
Lofoten og Feneyja árið
1432. Upphafið var það
að feneyskur kaup-
maður, Pietro Querini að
nafni, lenti í sjávarháska
við Skotland á skipi sínu
haustið 1431. Skipverjar
komust í tvo léttabáta.
Annar hvarf í hafið en hinn
rak norður í höf og náði
landi á eyju við Røst.
Heimamenn tóku vel á móti
skipreika Ítölunum og
veittu þeim góðan beina.
Querini sneri aftur heim
ásamt þeim sem af komust
með honum vorið 1432. Með
þeim fór maður frá Røst og
tóku þeir með sér 70 þurrk-
aða þorska til Feneyja.
Querini skrifaði merka
bók um lífið á Røst með ná-
kvæmum lýsingum á lífi eyj-
arskeggja. Nú er verið að
semja óperu um þennan at-
burð.
Þrátt fyrir að verkunar-
aðferð skreiðar sé aldagömul
hefur hún verið tæknivædd
eftir föngum. Búið er að
taka í notkun slæging-
arlínur í fiskverkunarhús-
unum. Hjá Glea AS er til
prufu vél sem bindur sam-
an þorskspyrðurnar og
notaðar eru kerrur með
lyftum við að hengja fisk-
inn upp á trönurnar. Glea
AS er nú að prófa nýja
vöru fyrir heimamarkað
en það er barin skreið
sem pakkað er í loftþétt-
ar umbúðir. Þessi alda-
gamla afurð er því að
ganga í endurnýjun lífdaga.
Morgunblaðið/Guðni
Skreiðarhjallar Sjá mátti skreiðarhjalla næstum hvert sem litið var á Røst. Hjallar standa alveg fram í fjöruborð og upp að íbúðarhúsum ef því er að skipta.
Gellur Pernilla Fagervik, 10 ára, kom eftir skóla til að gella í Glea AS.
Krakkarnir á Røst ná sér í vasapeninga með því að gella þorskhausana.
Grilluð skreið er orðin vinsæll réttur á borðum margra veitingahúsa í
Norður-Noregi. Blaðamaður gæddi sér á grillaðri skreið á veitingahúsinu
Bjørk í Bodø nýverið. Rétturinn bragðaðist vel og það kom á óvart að
grillaða skreiðin bar lítinn keim af signum fiski eins og þó var búist við.
Að sögn kunnugra er skreiðin lögð í bleyti í tvo sólarhringa áður en hún
er roð- og beinhreinsuð, hlutuð niður og síðan grilluð.
Kokkarnir á Bjørk báru skreiðina fram með svipuðu meðlæti og lútfiski
(lutefisk). Meðlætið var maukaðar grænar baunir, skurnlaust egg soðið í
ediksvatni (egg Benedict), ristaðir beikonteningar og kartöfluteningar
ristaðir í beikonfeiti. Skemmtilegur og gómsætur fiskréttur.
Grilluð skreið
TÍSKURÉTTUR Á BORÐUM VEITINGAHÚSA Í NORÐUR-NOREGI
Smiðjuvegi 4 (Græn gata), 200 Kópavogi, sími 578 3030, gsm 824 0240, laugin.is
Erum með allt fyrir
Góður endir
á góðum degi
Nuddpottar
Hreinsiefni
Síur
Viðgerðarþjónusta
Varahlutir