Morgunblaðið - 30.08.2013, Blaðsíða 23

Stykkishólmur á sér yfir 400 ára sögu sem verslunarstaður og þar er góð
höfn frá náttúrunnar hendi. Bærinn stendur á Þórsnesi og þar hafa
mörg gömul hús verið gerð upp síðustu ár og áratugi. Þau setja
sterkan svip á bæinn og er fjölbreytt starfsemi í þeim.Í Stykk-
ishólmi er elsta veðurathugunarstöð landsins og þótt víðar væri
leitað, en Árni Thorlacius hóf þar veðurathuganir árið 1845.
Íbúar eru
um 1.100
Veldissproti Fólkið í Hólminum treystir Agnari og á kippunni eru lyklar
sem ganga að verslunum, skrifstofum, útgerðarfyrirtækjum og fleiru.
ar sem er skeifnasmiður og rekur fyr-
irtækið Helluskeifur. Hross þurfa að
vera á góðum járnum, eins og stund-
um er sagt um járningar á þeim.
„Við þurftum vinnu og sáum
auglýsingu þar sem skeifnasmiðja
var föl. Við slógum til,“ segir Agnar
sem er kominn á verkstæðið um miðj-
an morgun. Þar starfa þau Svala
Jónsdóttir eiginkona hans saman.
Skeifurnar eru mótaðar í vélum.
„Ætli við séum ekki með um
fjórðung af innanlandsmarkaðnum.
Já, ég hef lagt mig sérstaklega eftir
því að skeifurnar séu sterkar og potta
þær til með rafsuðu, það er styrkingu
bæði á tám og hæl. Fyrir vikið eru
skeifurnar sterkar og duga því vel á
t.d. klára sem hestaleigurnar eru
með,“ segir Agnar sem er bundinn
sveitinni sterkum böndum og fer
þangað mikið. Um tuttugu ár eru síð-
an fjölskyldan flutti í Hólminn – en á
hverjum degi fer Agnar inn í Helga-
fellsveit en þar, á bænum Skili, er
Agnar með um 200 fjár.
Fjárhúsið er fín afslöppun
„Þetta er vinna en ekkert síður
áhugamál. Mér finnst ágætt að skjót-
ast um miðjan daginn. Það er fín af-
slöppun að fara í fjárhúsið,“ segir
Agnar sem flutti með fjölskyldu sinni
í Neskinn í Hólminum árið 1994. Sex
hús eru við götuna og þar búa sautján
manns. Þar af er föst búseta í fimm
en það sjötta, það sem Árni heitinn
Helgason, póstmeistari og fréttaritari
Morgunblaðsins til áratuga átti, er nú
sumarsetur fjölskyldu hans.
„Já, við sem búum við þessa götu
höldum hópinn aðeins. Á Dönskum
dögum sem voru hér í Hólminum
aðra helgina í ágúst var götugrill og í
annan tíma veit fólk hér vel hvað af
öðru. Stendur saman ef þess þarf.“
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 2013
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Fljótlega eftir að ég tók við
starfi sveitarstjóra hér í Stykk-
ishólmi árið 1974 nefndi ágætur
maður við mig að ef ég vildi að
mín yrði að einhverju getið fyrir
störf hér skyldi ég láta rífa
gömlu kofana í bænum. Á þess-
um tíma var áhugi minn á vernd
gamalla húsa hins vegar vakinn
sem átti þátt í því að ég kaus að
beita mér fyrir verndun fremur
en niðurrifi,“ segir Sturla Böðv-
arsson, fv. ráðherra, sem var að-
eins 28 ára þegar hann tók við
sveitarstjórastarfi.
Gömlu húsin setja sterkan
svip á Stykkishólm. Flest eru
þau byggð á síðari hluta 19. ald-
arinnar eða nærri aldamótunum
1900, um það leyti sem þéttbýli
fór að myndast í Hólminum fyrir
alvöru.
Undirstaða
endurreisnarstarfs
„Fljótlega eftir að ég tók við
sem sveitarstjóri árið 1974 var
skipulag bæjarins endurskoðað
og farið í framkvæmdir við mal-
bikun og stígagerð. Oft stóðu
gömlu húsin út í götuna og voru
nánast fyrirstaða. Einhver lausn
fannst á því en þarna fóru menn
hins vegar að velta fyrir sér
hvað ætti að verða um þessi hús,
sem mörg voru í slæmu ástandi
og engin prýði,“ segir Sturla.
Vangaveltur þessar leiddu
til þess að sveitarstjórinn fékk
Þór Magnússon þjóðminjavörð
og Hörð Ágústsson listmálara til
skrafs og ráðagerða. Fram-
haldið varð að á árunum 1977 og
1978 gerði Hörður, sem var
brautryðjandi í húsafrið-
unarmálum á Íslandi, könnun á
þessum byggingarsögulega arfi.
Húsakönnun hans varð und-
irstaða endurreisnarstarfsins og
um það var samstaða í bæj-
arstjórn.
Egilsen-húsið í Stykkis-
hólmi, sem reist var 1867, er
áberandi á staðnum. Upp úr
1970 var húsið í mikilli niður-
níðslu og ljóst að aðgerða væri
þörf, en bærinn átti hluta húss-
ins. Þegar hér var komið sögu
hafði verið ákveðið að endur-
gera Norska húsið svonefnda,
sem er í miðbænum, og gera að
byggðasafni Snæfellinga.
Skynsamleg leið
Akvörðun um endurbætur á
Norska húsinu ruddi brautina og
skapaði áhuga. Það var því hlut-
verk Sturlu Böðvarssonar sem
sveitarstjóra að fá þáverandi
meðeiganda Egilsen-húss til
samstarfs við bæinn og eftirlét
hann bænum sinn hlut í húsinu.
Síðar var samið við tvenn ung
hjón um að þau eignuðust fjórða
partinn í húsinu með áskilnaði
um endurgerð, en sveitarfélagið
lagði til efni.
„Þetta reyndist skynsamleg
leið og endurgert var Egilsen-
húsið strax mikil bæjarprýði.
Það vakti áhugann og í fram-
haldinu hófust endurbætur víð-
ar. Nú skipta þessi hús orðið
tugum,“ segir Sturla. Mörg þess-
ara gömlu húsa eru í dag nýtt
fyrir ferðaþjónustu í einhverri
mynd. Sú staðreynd rímar við
það sem Pétur Ármannsson,
arkitekt hjá Minjastofnun,
nefndi í Morgunblaðinu á dög-
unum – að gömul hús væru und-
irstaða slíkrar víða um land.
Undir þetta segist Sturla
taka – enda Stykkishólmur í dag
afar vinsæll viðkomustaður
ferðamanna. Eru gömlu húsin í
bænum að hans sögn aðdrátt-
arafl og verndarstefnan í bæn-
um hefur vakið athygli víða og
unnið til verðlauna.
Sveitarstjórinn Sturla Böðvarsson beitti sér fyrir húsafriðun í Hólminum
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Egilsenhús Varð strax mikil bæjarprýði, segir Sturla Böðvarsson um
húsið góða, sem er byggt árið 1867 og er áberandi í Stykkishólmsbæ.
Þá skyldi ég láta rífa
gömlu kofana í bænum
Agnar er maður margra hlutverka og ekki er ofsögum sagt að hann gæti
smellpassað inn í heilaga ritningu. Persónugallerí, heitir þetta á máli
bókmenntafræðinga. Agnar er sjálfur Lykla-Pétur og lætur sem hann
sofi – en samt mun hann vaka, eins og er sungið. Sér til þess að Hólm-
arar fái sitt daglega brauð því enginn lifir á því einu saman. Fólk þarf
andlega næringu; sitt daglega Morgunblað sem Agnar er umboðsmaður
fyrir. Og svo er hann líka í kirkjukórnum, þar sem annan hvern sunnudag
og oftar eftir atvikum er sungið drottni til dýrðar.
PERSÓNUGALLERÍ Á FERÐINNI
Daglegt brauð og næring
eldisbændum. „Við vinnum þarna um
4.000 til 5.000 tonn af silungi á ári og
þetta selst vel. Þetta fer t.d. mikið til
Benelux-landanna,“ segir Sigurður.
Hvað grásleppuna íslensku
áhrærir eru hrognin verðmætust og
eftirsótt í kavíar. Margir gera sér
hana hins vegar að góðu sem matfisk
t.d. austur í Kína og þar er hún mat-
reidd með ýmsu móti.
„Grásleppuna má ofnbaka,
steikja og sjóða, en eigi að matreiða
hana þarf hún að hanga uppi í svo
sem tvær vikur,“ segir Sigurður,
sem með sínu fólki ætlar að halda
upp á 80 ára afmæli fyrirtækisins nú
í haust. Þangað verður ýmsum boð-
ið, en hjá fyrirtækinu starfa alls um
200 manns – þar af hér heima um 50
sem eru að störfum til sjós og lands.
Sjávarfang Tekið rösklega til hendi við vinnslu og pökkun á makrílnum.
Við bjóðum frábæra
þjónustu í Stykkishólmi