Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.10.2013, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.10. 2013
Á
formum, ákvörðunum og aðgerð-
um yfirvalda er iðulega mótmælt
af margvíslegum ástæðum. Síð-
ustu árin gerir stjórnsýslurétt-
urinn beinlínis ráð fyrir þeim
þætti og halda má því fram að
hann ýti beinlínis undir hann.
Lýðræðinu til fyllingar
Margvísleg fyrirmæli gilda um opinbera auglýsingu
hvers konar áforma. Lög krefjast kynningar og aug-
lýsingar og gefa tiltekinn frest til athugasemda og
andmæla og veita leiðbeiningar um hvernig skuli
bregðast við slíku að formi til.
Lýðræðisskipulag valds nær ekki enn til meirihluta
heimsbyggðarinnar nema í orði kveðnu. Jafnvel þar
sem lýðræðisreglur gilda eða eru sagðar gilda, hafa
íbúar iðulega mjög ófullkomnar forsendur til að nýta
sér slíkan réttt sinn. Fátækt, menntunarskortur og
jafnvel ólæsi eru ekki góður grunnur lýðræðis-
skipulags. En í þeim löndum, þar sem lýðræðis-
skipun er fastari í sessi og forsendur traustari, þótti
mönnum framan af sem hin lýðræðislega aðkoma
almennings gæfi lýðræðislega kjörnum fulltrúum
umboð til að fara sínu fram, innan marka laganna.
Þetta hefur verið að breytast hin síðari ár. Þótt
stjórnmálalegt lýðræðisskipulag sé mikilvægast, þá
dugir það ekki til, eitt og sér. Því er í lögum ýtt undir
aðhald, á milli kosninga, með hinum lýðræðislega
kjörnu stjórnvöldum. Að langmestu leyti er það mjög
jákvæð þróun. Annmarkar eru þeir helstir að margar
fyrirætlanir yfirvalda eru felldar í svo yfirþyrmandi
form að aðrir en sérfræðingar standa frammi fyrir
óskiljanlegu viðfangsefni. Hið nýja aðalskipulag
borgarinnar er gott dæmi um þetta, enda beinir það
þróun borgarinnar í óbrúklegan farveg. Hætt er við
að það renni ekki upp fyrir borgarbúum fyrr en um
seinan. Annar annmarki er sá, að andmæla-farveg-
urinn er stundum heltekinn af fámennum hópi ákafa-
fólks, sem kann að ná sínu fram með látum og há-
vaða, þótt ástæða sé til að ætla að þorri almennings
styðji þau áform sem mótmælt er.
Hinir skipta líka máli
Enn eitt þarf að athuga. Fjölmargir eru í raun og
verki enn þeirrar skoðunar að hinir lýðræðislega
kjörnu fulltrúar eigi að hafa burði og þroska til að
gæta hagsmuna borgaranna af ráðdeild og heil-
indum. Kjósendur eigi, á milli kjördaga, að fá óáreitt-
ir að sinna því sem skiptir þá persónulega mestu á
hverjum tíma: svo sem að koma sér þaki yfir höfuðið;
ná valdi á sínu starfi; láta fjárhagslega enda ná sam-
an; standa við bakið á sínu ungviði eða þeim fjöl-
skyldumeðlimum sem farnir eru að lýjast eftir sitt
strit og þurfa stuðning og þar fram eftir götunum.
Það sé beinlínis ósanngjarnt að ætla fólki, sem hefur
nóg með sig, svo mikið eftirlitshlutverk. Stjórnmála-
menn, hvort sem þeir starfa í sveitarstjórn eða á
landsvísu, verða að hafa þann stóra hóp í huga. Jafn-
vel þótt fyrirætlanir hafi verið kynntar og íbúafundir
haldnir, þar sem hlutfallslega fáir mæta, afsakar það
ekkert. Þótt langflestir borgarar láti vera að setja
sig inn í einstök mál og nota hina tilsniðnu aðkomu
almennings, léttir það ekki skyldu af stjórnmála-
mönnum að gæta hagsmuna hans í hvívetna.
Framkvæmdir kveikja
í mótmælendum
Mótmæli gegn einstökum framkvæmdum eru hvað
fyrirferðarmest og stundum hafa þau nánast einokað
almenna umræðu í landinu um langa hríð. Slík bar-
átta verður gjarnan tilfinningaþrungin og þá eru
stóru orðin og sveru yfirlýsingarnar skammt undan.
Baráttan gegn virkjun við Kárahnjúka var svo sann-
arlega þeirrar gerðar. Nú stendur sú virkjun þar og
hún og sú stóriðja sem var forsenda hennar hafa
styrkt stoðir íslensks efnahagslífs þegar þess þurfti
mikið við og auðvitað Austurland sérstaklega.
Einhverjir kynnu að halda því fram að öll hin miklu
mótmæli hafi því verið til lítils, a.m.k. út frá sjón-
armiðum þeirra sem voru þar virkastir. En það er þó
Það mæla sér fleiri
mót og mótmæla
en Marteinn
Reykjavíkurbréf 25.10.13