Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.10.2013, Blaðsíða 45

mikil einföldun. Áhugi almennings og mikilvirkra
baráttumanna, mat opinberra aðila á umhverfisáhrif-
um og fleira þess háttar hefur gjörbreytt því hvernig
framkvæmdaaðilar nálgast slík verk. Framkvæmdir
eru því miklu náttúruvænni en ella, jafnvel þótt þær
uppfylli ekki endilega kröfur náttúruverndarmanna.
Þá má ekki gleyma að hætt var við áform á Eyja-
bakkasvæðinu, m.a. vegna andstöðunnar. Hitt er
annað mál, að ýmsar fullyrðingar sem m.a. vísinda-
og fræðimenn fóru með, þegar átökin voru mest,
hafa ekki staðist. Auðvitað ætti það að vera svo, að
yfir slíkar fullyrðingar og vísindalegar illspár ætti að
fara rækilega þegar raunveruleikinn blasir við og
fullyrðingamenn ættu að standa fyrir sínu máli.
Mótmælendur og aðrir fuglar
við Tjörnina
Þegar ráðhús var loks reist í Reykjavík vantaði ekk-
ert upp á fullyrðingar af slíku tagi. Tjörnin átti að
tæmast, fuglalíf að skaðast, jafnvel eyðast, og ráð-
húsið átti að fljóta upp! Allir vita hvernig þær illspár
gengu eftir.
Ráðherra skipulagsmála á þeirri tíð misnotaði
stöðu sína herfilega, þegar deiliskipulag á ráðhúsreit
var staðfest. „Umferðarsérfræðingar“ höfðu fullyrt
að yrði ráðhús reist við tjarnarendann myndi um-
ferðaröngþveiti skapast, nema borgin léti reisa bíla-
stæðahús til viðbótar þeim bílakjöllurum sem eru
undir Ráðhúsinu. Ráðherrann gerði það að skilyrði
staðfestingar skipulagsins að slíkt hús yrði reist hið
næsta ráðhúsinu, þótt augljóst væri að slíku húsi yrði
þá ekki komið fyrir nema með því að setja það út í
tjörnina, þrengja að Alþingishúsinu eða rífa húsin við
Tjarnargötu, frá Vonarstræti að Tjarnarbíói. Ráð-
herrann taldi að með þessu óframkvæmanlega skil-
yrði, sem ritað var á skipulagsuppdráttinn, hefðu
ráðhúsáformin verið drepin. Þetta var óheiðarleg að-
gerð og misnotkun á pólitísku valdi. Borgaryfirvöld
brugðust við með þeim eina hætti sem slíkt ofríki
verðskuldaði – eins og þeir menn sem gjalda lausung
Morgunblaðið/Golli
* Ráðherrann gerði það að skilyrði staðfestingar skipu-lagsins að slíkt hús yrði reist hið
næsta ráðhúsinu, þótt augljóst væri
að slíku húsi yrði þá ekki komið
fyrir nema með því að setja það út
í tjörnina, þrengja að Alþingishúsinu
eða rífa húsin við Tjarnargötu,
frá Vonarstræti að Tjarnarbíói.
Reykjavík séð af Esjunni
við lygi. Borgin lét sem hún myndi byggja þetta bíla-
stæðahús, sem ekki var nokkur leið að koma fyrir.
Bílastæðahúsið mikla var rissað upp og borgin hóf að
kaupa íbúðir í húsunum við Tjarnargötu svo þau hús
mætti rífa. Auðvitað stóð aldrei til að undirgangast
hið fáránlega skilyrði. Ráðhúsið var byggt, en aldrei
bílastæðahúsið, sem var þó forsenda þess. Ekkert
hefur bólað á umferðaröngþveiti umferðarsérfræð-
inganna í rúma tvo áratugi. Félagsmálaráðuneytið
hefur enn ekki tekið eftir því að forsendu staðfest-
ingar skipulagsins var gefið langt nef. Enginn af
þessum sérfræðingum í umferð, fuglum eða vatnsbú-
skap tjarnarinnar hefur nokkru sinni beðið afsök-
unar á sínum fullyrðingum sem gefnar voru með vís-
un til starfs- og sérfræðistimpla. Og til sumra hinna
sömu hefur sést aftur og aftur með fullyrðingarnar á
lofti eins og ekkert sé.
Eða þannig
Ýmsir muna sjálfsagt enn eftir slagnum um ráð-
húsið. Færri eftir mótmælunum gegn Hallgríms-
kirkju. Þau voru ekki eins fyrirferðarmikil og hávær
og ráðhúsandstaðan. Á síðustu árum hafa borist
fréttir af því aftur og aftur að viðurkenndir „fag-
aðilar“ hafa valið Hallgrímskirkju sem eina fegurstu
nútímabyggingu sinnar tegundar í heiminum og
ferðamenn flykkjast að henni til að skoða, dásama og
festa á mynd.
Ómar Ragnarsson, sem um áratugaskeið hefur
verið mikill gleðigjafi á skemmtunum um borg og bí
og með snjallri þáttagerð, söng eitthvað á þessa leið:
„Um Hallgrímskirkjubyggingu er býsna lítill frið-
ur/
biskup sagði upp með hana/ Pétur (Benediktsson)
sagði niður/.
Umræðurnar um hana þær komust á það stig/,
að hvenær sem menn sjá hana þeir spyrja sjálfa
sig/:
Á hún að vera einmitt þannig …“
Nú þykir sjálfsagt flestum að kirkjan góða eigi að
vera einnmitt þannig. En skemmtikraftar samtímans
gætu gripið færið til að gantast og sagt að „Ómar
fengi ekki Gálgahraun, en löggan hefði boðið honum
Litla-Hraun í sárabætur.“
Allt til einskis?
En er þá verið að gefa til kynna að mótmælendur séu
upp til hópa meinlokumenn, sem aldrei hafa neitt til
síns máls? Því fer auðvitað fjarri. Meira að segja
vitneskjan ein um að vænta megi mótmæla og jafn-
vel kröftugra er bæði holl og hjálpleg. Stundum er
augljóst að mótmæli hefðu getað komið í veg fyrir
slys, t.d. þegar hús var reist í takt við ríkjandi kenn-
ingar í arkitektúr á milli hússins, sem hýsti Reykja-
víkur-apótek og borgarskrifstofur, og Hótel Borgar.
Mótmælendur gegn fyrstu tilraunum til að byggja
ráðhús unnu sinn slag og sjálfsagt var það mjög
heillavænlegt. Sundasamtökin unnu slaginn um fyr-
irhugaðan turn SÍS inn við sundin. Mótmæli björg-
uðu Fríkirkjuvegi 11 og Seðlabankabyggingin við
Arnarhól er mun betri en sú sem Þorsteinn Ö. Steph-
ensen, meðal annarra, setti sig upp á móti. Á hinn
bóginn gerði lítið til þótt Kjarval tapaði slagnum sín-
um um Hljómskálann. Á móti kom að hugmyndir
hans um byggingu á Öskjuhlíð fullkomnuðust eftir
hans tíð með Perlunni. Og enn er meistari Kjarval
ekki langt undan. Þegar átökin snúast um Gálga-
hraun er hann mjög nefndur til sögunnar, enda hafði
hann gott auga fyrir hrauni.
27.10. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45