Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.11.2013, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.11. 2013
Þ
ess var minnst hér á landi að í haust
voru 5 ár liðin frá því að íslenska
fjármálakerfið fór á hliðina með öll-
um þeim fylgikvillum sem því
fylgdu.
Mynd blekkinga dofnar stöðugt
Ekki þarf lengur um það að deila, að hið sam-
tvinnaða íslenska bankakerfi í kringum furðu fá-
mennan hóp eða klíkur hlaut að eiga ein sameiginleg
örlög. Sá kostur var ekki fyrir hendi að einn banki
færi en öðrum yrði bjargað. Meira að segja spari-
sjóðakerfið hafði verið sogað með og bundið örlögum
hinna. Örfáa menn hafði grunað á undan öðrum að
svona væri sennilega komið. Sumir þessara fáu sátu
undir skipulögðu níði, sem beint var annars vegar út
á við og hins vegar inn á við, að hinu pólitíska valda-
kerfi landsins. Og flesta langaði mjög til að trúa því
að glansmyndin sem hafði verið dregin upp og of-
urgróðinn sem um tíma hraut af til margra væri
raunveruleiki. Þeir sem vöruðu við voru sagðir gera
það af annarlegum ástæðum og jafnvel af óvild í
garð þeirra sem glönsuðu helst. En grunsemdir af
slíku tagi var ekki auðvelt að sanna og jafnvel ekki
að byggja þokkalega undir. Ástæður þess voru
margar, en þær urðu ekki augljósar fyrr en eftir
bankafallið, en þá höfðu margir ríka hagsmuni af því
að heyra það ekki eða sjá. Það voru ekki aðeins þeir
sem fóru fyrir gróðalestunum sem hrokkið höfðu af
sínum teinum. Við þann hóp bættust óvænt nær-
sýnir sjálfskipaðir álitsgjafar og stjórnendur um-
ræðu og reyndust nytsamir hjálparkokkar við að
snúa umræðunni á haus, þegar þarna var komið. Því
nytsama sakleysingja er ekki einu sinni hægt að
kalla þá.
Skipulögð skrumskæling veruleikans
Fyrir skömmu var upplýst að helstu fyrirferð-
armenn íslensku efnahagsbólunnar sem sprakk réðu
atvinnuspunameistara til að afvegaleiða umræðuna
eftir „hrun“ og vörðu til þess myndarlegum hluta af
misvel fengnu fé sínu. Spunameistararnir sáust ekki
fremur en spottamenn strengjabrúðanna, en urðu
kostunarmenn annarra sem áttu ótrúlega greiðan
aðgang að umræðuþáttum fjölmiðlanna, auk þess
sem þeir beittu sér óspart, með öðrum aðkeyptum
kröftum, á veraldarvefnum.
Brennuvargur þykist bjargvættur
Sjálfstæðisflokkurinn slóst ekki í ferð með ólík-
indatólum útrásarinnar fyrr en fáeinum árum fyrir
„hrun“, en Samfylkingin hafði hins vegar lengi verið
sverð þeirra og skjöldur, hefði átt að hafa minna en
engan sóma af því. Þar fóru því miður fleiri illa að
ráði sínu og má t.d. lesa um þátt forsetans á Bessa-
stöðum í Rannsóknarskýrslu Alþingis og er hann þó
ekki tæmandi talinn þar. Í ljósi þessa alls má segja
að það hafi litið út eins og pólitískt kraftaverk að
takast skyldi að draga upp þá mynd, þegar að tjaldið
lyftist af svikamyllunni, að Samfylkingin væri rétti
aðilinn til að „moka flórinn“ eftir Sjálfstæðisflokkinn
og leiða ríkisstjórn í þeim tilgangi. (Að vísu hefur
Steingrímur J. Sigfússon ítrekað gefið til kynna að
vinstristjórnin hafi verið einhvers konar eins manns
stjórn hans, án svefns og matar, í beinu umboði ör-
lagadísanna). En lykilinn að þessum undarlega öf-
ugsnúningi á öllu því sem hafði gerst er þó ekki að
finna í kraftaverki af neinu tagi. Það lögðust allir á eitt.
Baugsmiðlarnir, sem lengi höfðu verið síamstvíburi
Samfylkingarinnar, og eru enn, gerðu sitt til að hafa
endaskipti á staðreyndunum, enda áttu tvíburarnir
ríka sameiginlega hagsmuni. Allir vita hvernig Frétta-
stofa Ríkisútvarpsins, sem rekin er fyrir nauðung-
aráskrift, einhenti sér í hið sameiginlega verkefni og
hagaði sér eins og hún væri ráðherra án ráðuneytis í
síðustu ríkisstjórn. Og þannig vildi til að Morgunblaðið,
undir skammlífri ritstjórn, sem tekið hafði við af
Styrmi Gunnarssyni, lét ekki sitt eftir liggja, enda var
aðalhugðarefni hennar að nota tímabundnar ófarir Ís-
lands til að koma því í ESB. Sennilega er þetta ein-
stætt í samtímasögu Íslendinga. Allir fjölmiðlar lands-
ins, sem máli ná, voru samtaka og fylgdu takti sem
handhafi einstæðs skuldsöfnunar mets sló við að end-
urskrifa söguna í þágu aðila sem leikið höfðu landið svo
grátt.
Sami stormur geisaði víðar
En Ísland var ekki eyland í efnahagslegum skilningi
þegar bankarnir fóru í þrot. Allur heimurinn var undir
í þeim efnahagslega afturkipp sem varð þegar snögg-
hemlað var haustið 2007. Hraðinn var svo mikill og
hleðslan svo þung, að rúmt ár tók að fara bremsu-
vegalengdina. Á endapunkti hennar, haustið eftir,
laukst upp að kenningin um að óþrjótandi ódýrt lánsfé í
alþjóðavæðingu hefði stökkbreytt grundvelli efnahags-
mála varanlega og raunar mannlífi öllu, þar með heil-
brigðri skynsemi, var ekki haldbetri en geimveruvís-
indi. Efnahagslegir kraftaverkamenn, hér sem annars
staðar, urðu að sætta sig við það að 2x2 voru enn þá 4.
Erfiðir tímar
eru ekki fyrir
atvinnuþref
Reykjavíkurbréf 15.11.13