Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.11.2013, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.11. 2013
Verkskipting á heimilinu hefur
orðið jafnari milli kynja með tím-
anum, aðallega vegna þess að kon-
ur hafa dregið úr heimilisverkum
og eyða minni tíma í þau en áður.
Hins vegar eyða þær að meðaltali
rúmlega helmingi meiri tíma í
heimilisstörf en karlar og verk-
skiptingin mjög
kynbundin.
Grundvall-
armunur á störf-
unum er sá að
karlastörfin eru
síður áríðandi.
Sprungna peran í
útiljósinu má
frekar bíða en
kvöldmaturinn.
Eins er ekki eins viðurkennt að
útvista hefðbundnum verkum kon-
unnar eins og þvottinum, þrifum
eða matargerð. Það er eðlilegra að
borga fyrir viðgerð á bílnum eða
hringja á pípara. Þá eiga konur
mögulega erfitt með að hleypa
körlum í sín hefðbundnu heim-
ilisstörf sökum þess að félagslega
bera þær meiri ábyrgð á heimilinu
og eru mun frekar dæmdar fyrir
ásýnd þess. „Það sem gleymist í
umræðunni er það að ásýnd heim-
ilisins er eitthvað sem konur eru
dæmdar fyrir af utanaðkomandi
aðilum þar sem heimilisverkin til-
heyra kvenhlutverkinu. Það skipt-
ir í raun ekki máli hvor aðilinn
geri heimilisverkið sem slíkt, eins
og til dæmis það að brjóta saman
handklæði í handklæðaskápinn eða
bjóða upp á kræsingar í barna-
afmæli. Hvort sem verkið er gert
vel eða illa eða
hvort karl-
maðurinn
eða konan
geri það,
þá er
það
konan
sem er
metin út
frá því. Það er því eðlilegt að hún
hafi meiri áhyggjur af heim-
ilisverkum og því að þau séu gerð
vel. Konur eru frekar verkstjórar
á heimilinu vegna þess að heim-
ilisstörfin eru þeirra svið. En ef til
vill væru þær það ekki ef ábyrgðin
væri ekki félagslega þeirra.“
Ábyrgð á uppeldi og heimilisverkum
liggur frekar á herðum kvenna.
AFP
Karlarnir
eru síður
dæmdir
Þóra Kristín
Þórsdóttir Jafnréttisþing var haldið fyrstaþessa mánaðar á Nordica hót-el þar sem fjallað var um fjöl-margar hliðar jafnréttismála
en var áhersla lögð á jafnrétti
á vinnumarkaði. Meðal þeirra sem
héldu erindi á þinginu var Þóra
Kristín Þórsdóttir, doktorsnemi í fé-
lagsfræði, en hún fjallaði um kyn-
bundna verkaskiptingu á heimilum.
Viðfangsefnið hefur ekki mikið ver-
ið rannsakað hér heima en Þóra
Kristín ásamt Kolbeini Stefánssyni,
sérfræðingi hjá Hagstofunni, hafa
unnið skýrslu með gögnum um kyn-
bundna verkskiptingu sem nefnist
Vinna og heimili fyrir og eftir
bankahrun fyrir Velferðarvaktina
og er útgáfa væntanleg á þessu ári.
Heimilið grundvöllur
fyrir breytingar
Hvert sem við lítum er verkum
skipt eftir kyni og er Ísland nokkuð
samstiga öðrum löndum hvað skipt-
ingu á heimilisstörfum varðar. Sam-
eiginlegar niðurstöður með Íslandi
og öðrum löndum eru þær að konur
sjá nánast alfarið um þrif og þvotta
en karlar sjá um viðhaldið. Elda-
mennsku er meira deilt, þó kon-
urnar eldi oftar. Eins er með inn-
kaupin. „Karlar vinna lengri
vinnuviku en konur vinna lengur ef
allt er tekið saman,“ segir Þóra
Kristín. Þegar fólk í hjúskap er
skoðað sýnir tölfræði að konur eyða
að meðaltali um 14 klst. í heim-
ilisstörf á viku en karlar eyða að
meðaltali um 7 klst. á viku í heim-
ilisstörf og ábyrgðin liggur mun
meira hjá konunni. „Staða kvenna
er verri en karla ef þær bera meiri
ábyrgð en karlar á uppeldi og heim-
ilisstörfum. Töluverður tími er tek-
inn frá þeim á viku á meðan karlar
eru frjálsari til að gera ýmislegt
annað, eins og að sinna áhuga-
málum.“
Þóra Kristín telur að grunnurinn
að breytingum hvað jafnrétti á
vinnumarkaði varðar sé innan
veggja heimilisins. „Í umræðunni
um jafnrétti er alltaf minnst á laga-
legt jafnrétti, hlutfall kvenna í
stjórnum fyrirtækja og annað en
það er aldrei talað um heimilið,“
segir Þóra Kristín. „Það er atriði
sem skortir í umræðuna. Það þykir
einkamál hvernig fólk skiptir með
sér verkum á heimilinu og sam-
kvæmt því ætti ekki að vera að
ræða það í samfélagi þar sem allir
eru frjálsir. En það er svo augljóst
að á heimilinu hafa kynin mjög
sterk hlutverk sem eru hamlandi.“
Hugmyndafræðin gölluð
Verkaskipting ákvarðast snemma í
sambúð. Hún er að sjálfsögðu sí-
breytileg og fer eftir aðstæðum
hverju sinni en Þóra Kristín segir
að venjan sé ekki sú að ákveða fyr-
irfram hver geri hvað á heimilinu.
„Það er ekki venjan að fólk setj-
ist niður og ákveði hlutverka-
skiptingu á heimilinu heldur þróast
það,“ segir Þóra Kristín. „Það er
ekkert að því að það sé verkaskipt-
ing á heimilinu, það er eðlilegt eins
og með aðrar vinnur. Hins vegar
þarf að hugsa hlutina upp á nýtt.
Þegar fólk byrjar í sambúð í dag þá
er það yfirleitt jafn hæfileikalaust í
heimilisverkunum. Margir hafa t.d.
ekki sett í þvottavél. Fólk ætti að
nýta sér eða tileinka sér tækifærið
til að byrja á byrjun.“ Heimilið sé
vinnustaður sem gleymist oft en líkt
og með aðra vinnustaði fái fólk sér-
hæfingu og ábyrgð þar sem dæmt
er eftir verkunum. Sama gildi um
heimilið. „Hugmyndakerfið sem við
búum við er gallað, þar sem við
ákveðum frá byrjun að fólk hugsi á
ákveðinn hátt og hafi ákveðna
hæfni út frá kyni. Á þessu tapa all-
ir. Þó karlar hafi hærri laun tapa
þeir líka á þessu. Þeir hafa meiri
fyrirvinnuábyrgð og fá færri tæki-
færi til að eyða með börnum sínum.
Stóra málið er að stytta vinnuvik-
una og byggja kerfið út frá fjöl-
skyldunni en ekki út frá vinnumark-
aðnum og hagkerfinu. Það er
hagkvæmt að fólki líði vel.“
Verkaskipting hér á landi er mjög kynbundin líkt og annars staðar í heiminum. Konur sjá heldur um þrif og þvott en karlar sjá um viðhald.
Morgunblaðið/Rósa Braga
Lykillinn að jafnrétti innan
veggja heimilisins
ALLS STAÐAR ER VERKUM SKIPT EFTIR KYNI OG ER HEIMILIÐ ÞAR ENGIN UNDANTEKNING. KONUR VERJA
UM 14 KLST. AÐ MEÐALTALI Á VIKU Í HEIMILISSTÖRF EN KARLAR EYÐA 7 KLST. Á VIKU. DOKTORSNEMI
Í FÉLAGSFRÆÐI TELUR AÐ GRUNNURINN AÐ BREYTINGUM HVAÐ JAFNRÉTTI VARÐAR SÉ INNAN
VEGGJA HEIMILISINS. HUGMYNDAKERFIÐ ÞURFI AÐ HUGSA UPP Á NÝTT.
Tími sem hjón og sambúðarfólk ver til heimilisstarfa í ýmsum löndum
Frá 2002 (Ísland 2005)
Þý
sk
al
an
d
- v
es
tu
r
Írl
an
d
U
ng
ve
rja
la
nd
Sp
án
n
Bú
lg
ar
ía
Sl
óv
ak
ía
Té
kk
la
nd
Be
lg
ía
Á
st
ra
lía
Pó
lla
nd
Po
rt
úg
al
Sl
óv
en
ía
Le
ttl
an
d
A
us
tu
rr
ík
i
Sv
iss
Þý
sk
al
an
d
- a
us
tu
r
H
ol
la
nd
Ký
pu
r
N
ýja
-S
já
la
nd
N
or
ðu
r
Írl
an
d
Sv
íþ
jó
ð
Ísl
an
d
Br
et
la
nd
D
an
m
ör
k
Ba
nd
ar
ík
in
Fi
nn
la
nd
Fr
ak
kl
an
d
N
or
eg
ur
K
lu
kk
ut
ím
ar
á
vi
ku
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Þegar fólk í hjúskap er skoðað skiptist tíminn
sem hjónin verja til heimilisstarfa að meðaltali
þannig að konan vinnur 70%, karlinn 30%.
* „Ásýnd heimilisins er eitthvað sem konur erudæmdar fyrir af utanaðkomandi aðilum.“ Þóra Kristín Þórsdóttir.ÞjóðmálGUNNÞÓRUNN JÓNSDÓTTIR
gunnthorunn@mbl.is