Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.11.2013, Blaðsíða 49

17.11. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 49
Þannig að það er ekki þrá eftir því að spóla til baka og
breyta hlutunum?
„Ef það væri hægt þá myndi ég eflaust vilja breyta
ýmsu, en það er bara ekki hægt. Þess vegna ætla ég að
reyna að læra af fortíðinni og vera þakklátur fyrir það að
ég neyddist til að horfa í spegil sem varð til þess að ég
breyttist. Þórhildur Þorleifsdóttir leikstjóri sagði eitt sinn,
sem mér finnst svolítið rétt hjá henni: „Það gerist ekkert í
logni.“ Það er svolítið til í því. Í leiklistinni þarf að verða
eitthvert rok, einhver þarf að verða svolítið æstur, hrista
upp í hlutunum og til að ég breyttist þurfti storm. Það er
hægt að fara í gegnum þetta á tvo vegu: Svekkja sig enda-
laust á því að þetta hafi allt saman ekki farið eins og mað-
ur vildi. Eða maður getur sagt: „Ég er hérna í dag. Og
hvernig get ég gert gott úr því fyrir sjálfan mig og aðra?“
Og þá með sérstakri áherslu á aðra. Einhver sagði: „Ef þú
einblínir á vandamálið þá stækkar það en ef þú einblínir á
lausnina þá stækkar hún.“ Ég vil einblína á lausnina.“
Rúnar Freyr kynntist kærustu sinni, Guðrúnu Jónu Stef-
ánsdóttur, fyrir tveimur árum en hún stundar nám í mann-
fræði og fjölmiðlafræði við Háskóla Íslands. Sjálfur segist
hann alltaf hafa haft áhuga á fræðinni á bak við fjölmiðlana
og það hafi verið sá þáttur sem dró hann upphaflega út í
stjórnmálafræðina. Hann segir Guðrúnu Jónu hafa staðið
þétt við bakið á honum og stutt hann í gegnum þetta tíma-
bil en samanlagt eiga þau fjögur börn – Guðrún Jóna á sex
ára gamla dóttur og Rúnar á þrjú börn á aldrinum sex til
14 ára.
„Ég er Guðrúnu Jónu ótrúlega þakklátur. Það hlýtur að
hafa reynt talsvert á hana þegar ég var að hefja minn bata
og gerir kannski enn. Hún hefur reynst mér ótrúlega vel
og sýnt mér fádæma góðmennsku og hlýju. Börnin hafa líka
veitt mér mikinn styrk, þau eru yndisleg og nærvera þeirra
hefur svo sannarlega hvatt mig áfram til góðra verka.“
Það sem veldur streitu veldur líka fullnægju
Vinnuvika Rúnars Freys er ansi þéttskipuð því auk þess
sem hann sinnir starfi markaðs-og viðburðarstjóra hjá SÁÁ
leikur hann í Englum alheimsins nokkrum sinnum í viku og
stýrir útvarpsþættinum Bakaríið á Bylgjunni með félaga
sínum Jóhannesi Hauki Jóhannessyni. Þá heldur hann utan
um sjónvarpsþáttinn Áfram Vogur sem sýndur er á ÍNN á
mánudagskvöldum.
„Þetta er eins og með allt – það sem veldur mér streitu
veldur mér líka ótrúlegri fullnægju. Ég held ég ætti erfitt
með að vera í 9-5 starfi. Það verða að vera einhver læti.
Streitan má auðvitað ekki verða of mikil en samt verður
alltaf eitthvað að vera að gerast.“
Margir þekkja sögu Rúnars Freys í einhverri útgáfu –
eiga fjölskyldumeðlim, vin, vinnufélaga eða einhvern í nán-
asta umhverfi sem hefur glímt við fíkn. Þeir hinir sömu
óska þess án efa að fíkillinn beri gæfu til að ná bata. Hvað
varð til þess að Rúnar fékk hjálp?
„Því fyrr sem fíklar ná botninum því betra og það er
ekki fyrr en maður áttar sig á því að það eru að lokast dyr
sem eitthvað fer að gerast. Þeir geta að vísu verið margir
þessir botnar en þarna er mjög mikilvægt að aðstandendur
átti sig á því að þeir geta lítið sem ekkert gert og geta
jafnvel með meðvirkni sinni ýtt undir drykkjuna.“
Hvernig þá?
„Með því að hjálpa, lána þér peninga, vera meðvirkir,
hugga þegar maður er langt niðri. Meðvirkni getur verið
svo svakaleg. Ég veit um móður sem vildi ekki láta barnið
sitt hafa sýklalyfin sem það þurfti af því að því fannst svo
vont að kyngja því. Þarna var alls ekki verið að horfa á
stóru myndina; barnið þurfti sýklalyf til að batna. Móðirin
verður að gefa lyfið þótt barnið kúgist og finnist það vont.
Meðvirka aðstandandanum getur þótt hann rosalega vondur
við alkóhólistann þegar hann stendur í fæturna en aðeins
þannig áttar maður sig á því að það eru að lokast dyr. Það
var þannig með mig. Ég fann fyrir því í öllu umhverfi mínu
að það voru að lokast dyr. Á vinnustaðnum mínum, hjá fjöl-
skyldu minni og vinum. Það hjálpaði rosalega og ég er
mjög þakklátur fyrir það. Að þetta fólk hafi ekki kóað með
þessu sem ýtti mér fyrr í meðferðina.“
Fyrsta skrefið hjá Rúnari Frey var að hringja í mann
sem hann þekkti og hafði sigrast á alkóhólisma. „Það getur
enginn fengið mann til að hugsa sig um nema þeir sem
hafa reynt þetta sjálfir. Í 20 mínútur hlustaði ég á hann
tala um sjálfan sig en allan tímann var þetta eins og hann
væri að tala um mig. Og allt í einu skildi ég. Vinir mínir
voru búnir að vera að pikka í mig en ég kom mér alltaf
undan því alkinn er mjög klár í því að annaðhvort játa allt
eða vera rosalega leiður og biðjast afsökunar. Jafnvel líka
verða fúll á móti og skjóta til baka. Alkinn er atvinnufíkill,
hann getur algerlega snúið fólki. Þannig að þegar alkóhól-
isti talar svo við annan alka um sjálfan sig þá áttar alkinn
sig á því í hvaða sporum hann er. Það er það magnaða við
þetta dæmi. Langflestir alkóhólistar, þegar þeir ná sínum
botni, eiga blóði drifna sögu, hafa gert mistök og komið illa
fram við sitt nánasta fólk, og ég er þar engin undantekn-
ing.“
Magnús Geir aðstoðaði í veikindunum
Þegar Rúnar Freyr innritaðist í meðferð hætti hann á
samningi hjá leikhúsinu og tók sér ársleyfi. Það var ekkert
endilega útlit fyrir að hann myndi snúa aftur í leikhúsið.
Hann fékk vinnu hjá SÁÁ, las inn á auglýsingar og teikni-
myndir en aðalvinnan sem skipti hann máli þá var vinnan
með sjálfan sig. Þegar Þorleifur Arnarsson hringdi í hann
10 dögum fyrir frumsýningu á Englum alheimsins var hann
þó ekki lengi að hugsa sig um hvort hann vildi leika þar
besta vin Páls í Englum alheimsins enda var ekki erfitt að
setja sig í þau spor því hann og Atli Rafn sem fer með
hlutverkið eru í raunheimum einnig bestu vinir.
„Tilhugsunin um fastan samning í leikhúsinu heillar ekki
eins og stendur. Leikhúsið er frábær vinnustaður. Þar
starfar gott og skemmtilegt fólk og ég verð að minnast sér-
staklega á Magnús Geir Þórðarson borgarleikhússtjóra en
hann reyndist mér ótrúlega vel í mínum veikindum. Ég
verð honum alltaf þakklátur fyrir það. Ég var búinn að
vera á samningi stanslaust frá útskrift, eða í 13 ár. Það
tekur á að vinna svona mikið, leika í 3-5 leikritum á ári,
sérstaklega ef maður leggur sig alltaf allan í það sem mað-
ur gerir eins og ég hef alltaf gert. Ef maður er svo ekki í
jafnvægi, eins og raunin var með mig, þá er ekki gott að
vera undir mikilli pressu fyrir framan fimm hundruð manns
og gagnrýnendur að sýna verk. Ég þurfti því að stíga að-
eins út úr þessu en svo veit maður ekki – ég gæti alveg
dottið inn í eitt og eitt verk, ef einhver vill fá mig með.
Mér finnst erfitt að bjóða börnunum mínum upp á það að
vera alltaf á föstum samningi og gera heimilið að lestarstöð
þar sem fólk er eilíflega að koma og fara. Eftir miklar
vinnutarnir eru launin þannig að maður spyr sig hvort
þetta sé þess virði. Peningar eru ekki allt og þeir skapa
ekki hamingjuna en að geta haft í sig á og á og ekki haft
áhyggjur – því fylgir líka frelsi, vellíðan og svigrúm.“
Finnst þér þú vera orðinn „gamli“ Rúnar Freyr aftur?
Getum við orðað það þannig?
„Nei, í raun ekki því ég vil ekki verða eins og ég var. Sá
maður fór ekki rétta leið á endanum. Ég vil halda áfram –
sem betri ég. Ég hugsa aldrei þannig að gamli Rúnar sé
kominn aftur eða eitthvað.“
Rúnar Freyr fær mikinn stuðning frá 12 spora kerfinu og
fundum þar en einnig segist hann slaka á með því að biðja.
Trúin er ný í hans lífi. „Nei, ég bað alls ekki áður en þegar
ég tala um að biðja, þá er ég ekki að tala um að gera það
með sérstakri viðhöfn. Maður getur beðið á aðeins einni
mínútu, situr jafnvel í bílnum og hugsar um eitthvað fallegt.
Þetta snýst um að minna sig á hver maður er og hvaðan
maður kemur – og síðast en ekki síst að þakka fyrir sig.“
Við ræðum að lokum stórt verkefni sem er framundan
hjá Rúnari Frey – söfnunin Áfram Vogur sem hleypt var af
stokkunum í október en SÁÁ byggir nú við Vog álmu til að
þjóna veikustu sjúklingunum.
„Allt sem SÁÁ hefur byggt hefur verið gert fyrir fé sem
samtökin hafa safnað sjálf. Sá niðurskurður á fjár-
framlögum ríkisins til SÁÁ sem framundan er og hefur ver-
ið síðastliðið ár er ekki sparnaður. Kostnaðurinn við að hafa
fólk ennþá úti að þjást er til að mynda ótrúlega margar
tapaðar vinnustundir í samfélaginu, mikill löggæslukostn-
aður og baggi á heilbrigðiskerfinu. Það er rándýrt að veita
ekki hjálp og algjörlega fáránlegt í kreppu – þegar þú ert
að reyna að fá inn fleiri skattborgara. Allur rítalínkostnaður
ríkisins jafngildir framlögum þess til SÁÁ svo eitthvað
dæmi sé nefnt. SÁÁ sinnir um 2.300 sjúklingum á ári sem
leggjast inn. Ríkið greiðir fyrir 1.700 þeirra og þessar 600
innlagnir sem eftir standa eru fjármagnaðar með álfasölu
og söfnunum. Fólk er að fá hjálp því Þórarinn Tyrfingsson
ásamt hans frábæra fólki neitar ekki neinum um hjálp. Rík-
ið verður að standa sig betur í þessum málaflokki. En sem
betur fer hefur almenningur alltaf stutt vel við bakið á SÁÁ
og mun örugglega gera það núna því fólk veit hvað Vogur
hefur gert fyrir þá sem þangað hafa leitað.“
Vogur á 30 ára afmæli í desember en 24 þúsund Íslend-
ingar hafa komið þangað inn og fengið hjálp. „Margir
þeirra héldu að þeir væru búnir að brenna allar brýr að
baki sér, að allt væri búið, en hafa svo risið upp og eignast
hamingjuríkt líf. Ég hef séð þetta gerast og þetta getur
gerst á ótrúlega skömmum tíma ef hjálpin er fyrir hendi.
Ég fullyrði – sama hvað hver fíkill heldur – það er alltaf
hægt að byrja nýtt líf.“
* „Fólk þarf að vera ein-lægt og heiðarlegt. Égsá von í Jóni Gnarr en skil
vel að hann hafi gefist upp á
verkefninu og ég skil Gísla
Martein líka vel að hafa yf-
irgefið vettvanginn, að sinni
að minnsta kosti. Það er eitt-
hvað rotið við kerfið okkar.“
SÁÁ verður 30 ára í desember og stendur yfir söfnun
fyrir framkvæmdum á viðbyggingu við sjúkrahúsið sem
mun þjóna veikustu sjúklingunum. Þeir sem vilja taka
þátt í söfnuninni geta hringt í símanúmerið 903-1001
fyrir 1000 króna styrk, 903-1003 fyrir 3000 króna
styrk eða 903-1005 fyrir 5000 króna styrk.
ÁFRAM VOGUR
• Vetnismeðhöndlun skilar hreinni lífrænni olíu en áður hefur þekkst.
• Íblöndunarhlutfall jafngildir 5% minni koltvísýringsmengun.
• Má nota á allar díselvélar án þess að breyta þeim eða endurstilla.
• Stuðlar að hreinni og betri bruna sem skilar hreinni vél.
• Eykur ekki viðhald eða eyðslu og hefur ekki áhrif á verð.
• Skilar sama afli og venjuleg díselolía og 5% meira afli en hefðbundin lífdíselolía.
• Er mjög kuldaþolin og geymist vel, jafnt í hita sem kulda.
Nánari upplýsingar á olis.is