Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.11.2013, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.11. 2013
Menning
F
yrir nokkrum árum fékk ég það verkefni að skrifa
niður íslensk rímnalög og þau kveiktu í mér. Ég sá
að þar væri mögulega komin einhver rót sem ég
gæti unnið út frá,“ segir Þórður Magnússon tón-
skáld. Hann bætir við að rímnalögin hafi vídd og
dýpt að sækja í.
Þórður hefur sent frá sér geisladisk með kammertónlist eft-
ir sig og kallar hann La Poesie. Á honum eru fjögur verk,
„Kvartett fyrir klarinett, fiðlu, selló og píanó“; „Það mótlæti
þankinn ber“, sem er umritun fyrir tvö píanó á verki sem
hann samdi fyrir Sinfóníuhljómsveit Íslands; „Rapsódía fyrir
kontrabassa og píanó“; og „Saxófónkvartett“. Tónskáldið segir
þráðinn milli þessara verka vera rímnalögin. „Elsta verkið á
diskinum er orðið sex ára gamalt og var það fyrsta sem ég
nota íslensk rímnakvæði í. Inn á milli hef ég samið önnur verk
sem tengjast þeim ekki neitt en þau eru ekki á diskinum.“
Hvað hefur fengið Þórð til að leita aftur og aftur í þennan
arf?
„Ætli ég sé ekki að vinna gegn einhverskonar alþjóðavæð-
ingu í sjálfum mér,“ segir hann og brosir. „Þessi mikla al-
þjóðavæðing, sem er farin að setja mark sitt á nútímann, fær
fólk víða til að skoða rætur sínar og leita uppi hvað má gera á
þeim grunni. Ef það er ekki gert verður heimurinn sífellt eins-
leitari og það er ekki eftirsóknarvert.“
Þórður segist aðeins líta á rímnalögin sem byggingarefni.
Hann sé ekki að gera þeim neitt sérstaklega hátt undir höfði,
heldur noti þau „eins og hverja aðra legókubba. Þessi lög eru
þarna og bíða eftir að vera notuð – og þau eru kannski líka
einhverstaðar inní okkur, partur af okkar þjóðarvitund, þótt
við gerum okkur ekki endilega grein fyrir því.
Annars held ég að tónlistin hljómi ekki eitthvað sér-íslensk
fyrir vikið. Yfirbragð hennar er, þrátt fyrir íslensku lag-
stúfana, frekar alþjóðlegt og meira í ætt við okkar sameig-
inlegu evrópsku hefð.“
„Tradisjónalisti“
Þórður er fertugur og hefur, auk þess að vekja athygli fyrir
ferskar og þróttmiklar tónsmíðar, getið sér orð sem slyngur
útsetjari. Hann lauk prófi í tónsmíðum og tónfræði við Tónlist-
arskólann í Reykjavík árið 1996 og hlaut í kjölfarið styrk til að
nema við Konservatoríið í París. Hann hefur sótt námskeið og
fyrirlesara hjá virtum kennurum og fræðimönnum í sínu fagi
og hefur hlotið fjölda viðurkenninga, tilnefninga og styrkja;
hann var til dæmis árið 2004 tilnefndur til tónskáldaverðlauna
Norðurlandaráðs fyrir kantötuna „Ó, Jesú eðla blómi“. Getur
hann lýst því hverskonar tónskáld hann er?
„Ég held ég geti sagt að tónsmíðastíllinn minn hafi þróast
smátt og smátt, ég settist aldrei niður og ákvað hvernig tón-
skáld ég vildi verða. En ef ég ætti að lýsa verkum mínum í
dag myndi ég kalla mig „tradisjónalista“, að því leyti að ég
geri ekki miklar tilraunir í notkun á hljóðfærum. Þess í stað
hef ég mjög gaman af að raða saman tónhæðum og vinna með
hljómrænt efni; frekari vinna með hljóðheim hljóðfæranna
myndi vinna gegn því,“ segir hann og bætir við að tónverkin
sín séu einskonar leikur að tónhæðum og hryn.
Engin rafhljóðfæri
„Ég trúi því að þessi nálgun mín takmarki mig ekki, ég hef
nægilega vídd til að tjá mig, þótt ég fari ekkert út í að víkka
hljóðheima hljóðfæranna neitt frekar.“
Á Þórður sér eftirlætis hljóðfæri að semja fyrir?
„Eiginlega sem ég tónlistina alfarið á píanó. Þar af leiðandi
er það líklega mitt uppáhalds hljóðfæri. En vissulega hafa öll
hljóðfæri sinn sjarma. Hinsvegar takmarkast minn hljóm-
heimur, sem tónskálds, eiginlega við þessi klassísku hljóðfæri
Vesturlanda frá 18. og 19. öld. Ég nota ekki rafhljóðfæri, þótt
það sé í boði. Það myndi bara taka frá þessum hljóðheimi sem
ég hef kosið að vinna út frá. Eitt verkið á diskinum er saxó-
fónkvartett og saxófónninn er líklega síðasta innleggið í þenn-
an hljóðfæraheim, áður en hann staðnaði. Og á vissan hátt eru
hljóðfærin sem ég vinn með stöðnuð – eða hægt hefur á þróun
þeirra – en það þarf ekki að vera slæmt. Þetta er hefð sem
ennþá er unnið með á skapandi hátt. Þannig er flutningur á
sinfóníum eftir Beethoven allt öðruvísi í dag en hann var fyrir
hundrað árum. Því er alltaf þróun, þótt ekki sé verið að bæta
nýjum hljóðfærum við…“
Konsert fyrir Víking Heiðar
Hvernig er að vera tónskáld á Íslandi í dag? Getur Þórður
helgað sig tónsmíðum?
„Það er mismunandi frá einum tíma til annars. Ég hef verið
svo heppinn að fá nokkrum sinnum listamannalaun og það hef-
ur hjálpað heilmikið, því á meðan get ég minnkað við mig í
annarri vinnu og búið mér til tíma til að einbeita mér að tón-
smíðunum. Annars hef ég aðallega unnið við kennslu í tónlist.
Kenni hljómfræði, tónheyrn, tónfræði, tónlistarsögu…
Þegar ég hef verið á listamannalaunum hef ég getað dregið
úr kennslunni og átt nokkrar klukkustundir á dag til að sitja
við og semja, sem er nauðsynlegt. Maður þarf að vera í rútínu
til að ná árangri við að semja. Þegar kennslan er orðin of mik-
il þá er lítill tími og orka afgangs.“
Nýja diskinn vann Þórður að mestu leyti sjálfur og segir
það mikla breytingu að fyrir nokkrum árum hefði þurft rándýr
tæki til að hljóðrita og aðstöðu til að hljóðblanda. Stafræna
byltingin hefur svolítið breytt því. En hvaða verkefni er hann
með í pípunum?
„Ég var að ljúka við að klippa saman konsertino sem ég
skrifaði fyrir kontrabassa, strengjasveit og hörpu en við hljóð-
rituðum hann í sumar. Ég fékk á sínum tíma tvær pantanir í
röð á sólóverki fyrir bassa, sem er óvenjulegt. Hitt er á disk-
inum. Síðan er ég kominn vel áleiðis við að semja píanókonsert
fyrir Víking Heiðar. Ég þurfti að setja hann til hliðar um tíma
en nú sest ég við og lýk honum.“
Þórður segist hafa „gaman af að raða saman tónhæðum og vinna með hljómrænt efni“. Hér er hann á vinnustofunni; verkin semur hann flest á flygilinn.
Morgunblaðið/Einar Falur
ÞÓRÐUR MAGNÚSSON TÓNSKÁLD HEFUR SENT FRÁ SÉR DISK MEÐ NÝRRI KAMMERTÓNLIST
Rímnalögin eins og legókubbar
„ÞESSI LÖG ERU ÞARNA OG BÍÐA EFTIR AÐ VERÐA NOTUÐ,“ SEGIR TÓNSKÁLDIÐ ÞÓRÐUR MAGNÚSSON UM RÓTINA SEM HANN VINNUR ÚT FRÁ
Í TÓNVERKUNUM SEM HLJÓMA Á NÝJUM DISKI HANS. ÞÓRÐUR HEFUR VAKIÐ ATHYGLI FYRIR FERSKAR OG ÞRÓTTMIKLAR TÓNSMÍÐAR.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is