Morgunblaðið - 06.12.2013, Blaðsíða 28

FRÉTTASKÝRING
Gunnar Dofri Ólafsson
gunnardofri@mbl.is
Dirk Lange, yfirmaðursamninganefndar Evr-ópusambandsins vegnaaðildarviðræðna Íslands,
segir að framkvæmdastjórn sam-
bandsins kunni að þurfa að uppfylla
ákveðna samninga sem gerðir hafa
verið í tengslum við IPA-styrkina,
en ESB tilkynnti í byrjun vikunnar
að það hygðist ekki veita að fullu þá
styrki sem voru á landsáætlun fyrir
árið 2011. Styrkir fyrir árin 2012 og
2013 höfðu þegar verið felldir niður.
Ákvörðunin kom íslenskum stjórn-
völdum í opna skjöldu, en þau höfðu
búist við að styrkir fyrir árið 2011
yrðu veittir að fullu. Samkvæmt
upplýsingum frá utanríkisráðuneyt-
inu hafa um 1,5 milljarðar af styrkj-
um ársins 2011 verið greiddir, en
ógreiddar séu tæplega 980 milljónir.
Ekki sé komið á hreint hvort fé verði
veitt til þeirra verkefna sem gert var
ráð fyrir að hlytu þessa styrki.
Gætu þurft að efna hluta
„Í samningunum sem fram-
kvæmdastjórnin hefur gert við sína
samningsaðila er ákvæði um upp-
sögn samninganna þegar samnings-
aðilar telja það viðeigandi,“ segir
Lange. „Þegar þessi uppsagn-
arákvæði virkjast geta verið
ákveðnar skyldur á framkvæmda-
stjórninni til að halda áfram
greiðslum í tiltekinn tíma.“ Hann
segir ákvörðun um hvort þessi
skylda sé áfram til staðar vera tekna
í hverju tilfelli fyrir sig. „Það er
skýrt að framkvæmdastjórnin mun
standa við samningsskuldbindingar
sínar og greiða það sem samningsað-
ilar okkar eiga að fá.“ Í þessu segir
hann ekki endilega felast skyldu til
að greiða alla samningsupphæðina,
heldur velti það á hverjum samningi
fyrir sig. „Niðurstaðan í þeim efnum
veltur á hverjum samningi fyrir sig,“
segir hann.
Umdeildir styrkir
Nokkrar umræður sköpuðust
þegar IPA-styrkir voru kynntir til
sögunnar á Íslandi. 17. ágúst 2010
var haldinn ráðuneytisstjórafundur
þar sem m.a. var fjallað um stuðn-
ingsaðgerðir Evrópusambandsins í
umsóknarferli Íslands sem sam-
þykkt var á síðasta fundi ráðherra-
nefndar um Evrópumál. Í framhaldi
af fundinum sendi Ragnhildur Arn-
ljótsdóttir, ráðuneytisstjóri í forsæt-
isráðuneytinu, tölvupóst á sam-
starfsfólk sitt þar sem hún kallaði
eftir verkefnaumsóknum um IPA-
styrki.
Jón Bjarnason benti á í viðtali
við Morgunblaðið í ágústlok sama ár
að aðlögunarferli Íslands að ESB
væri þar með hafið, þar sem verið
væri að flytja inn erlenda sérfræð-
ingar til að aðlaga landslög að reglu-
verki sambandsins. Þetta hefði verið
gert án þess að spyrja þjóðina hvort
henni á annað borð hugnaðist inn-
ganga í ESB. Steingrímur J. Sigfús-
son, þáverandi fjármálaráðherra,
sagði á Alþingi í nóvember 2010 að
stjórnvöld teldu sig hafa fullvissu
fyrir því að ekki væri um að ræða
fyrirfram aðlögun Íslendinga að
Evrópusambandinu.
Ráðgert var í september 2011 að
4,6 milljarðar króna yrðu veittir frá
sambandinu til Íslands í styrkjum á
árinum 2011 til 2013. Ártölin segja til
um hvenær verkefni fara í gang hjá
ESB, ekki innanlands. Morgunblaðið
greindi svo frá því í desember 2011
að gert væri ráð fyrir IPA-styrkjum
frá í fjárlagafrumvarpi ársins 2012
að upphæð 596 milljónir króna, og að
gert væri ráð fyrir því að ríkissjóður
greiddi þær fjárhæðir út að miklu
leyti og fengi þær síðan end-
urgreiddar þegar IPA-styrkirnir
bærust frá sambandinu.
Gæti þurft að greiða
hluta styrkja fyrir 2011
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Peningar Evrópusambandinu gæti verið skylt að greiða hluta þeirra IPA-
styrkja sem búist hefur verið við að féllu niður. Það ræðst af samningum.
28
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ísland er landsamsteypu-stjórnanna.
Hlutfallskosningar
til þjóðþingsins og
reglur sem tryggja
að flokkar fái þingsæti í góðu
samræmi við úrslit kosninga,
ráða mestu um þetta. Kjós-
endur, sem hlusta á loforð ein-
stakra framboða fyrir kosn-
ingar, hafa lært að takmarka
væntingar sínar um efndir við
þessa staðreynd, auk annarra
fyrirvara sem þeir kunna að
hafa. Víða erlendis geta flokk-
ar, sem fá meirihluta þingsæta
jafnvel þótt verulega vanti upp
á meirihlutastuðning hjá þjóð-
inni, ekki haft tillit við sam-
starfsmenn í ríkisstjórn sem af-
sökun fyrir slælegum efndum
loforða.
Lögmál samsteypustjórn-
anna þýðir að flokkar fá ekki
allt sitt fram og fyrirætlanir
einstakra flokka í eru því iðu-
lega þynntar verulega út í
verki. En sú óskráða regla gild-
ir einnig að flokkar forðast að
gera tilraun til að svínbeygja
samstarfsflokk í stjórnarmynd-
unarviðræðum.
Eftir fall fjármálakerfisins
tók stjórnarflokkurinn Sam-
fylking, sem bar ekki síðri
ábyrgð á því hvernig fór, að
gera margvíslegar kröfur á
hendur hinum stjórnarflokkn-
um svo samstarfi yrði haldið
áfram. Lítill vafi er þó á að
Samfylkingin hefði
rofið samstarfið,
hvort sem hún
hefði áður náð til
fulls að niðurlægja
samstarfsflokkinn
eða ekki. Alveg jafnöruggt er
að Samfylkingin ætlaði sér að
tryggja sér áfram setu í rík-
isstjórn hvað sem það kostaði
og koma þaðan, með nýjum
samstarfmönnum allri sök á
Sjálfstæðisflokkinn. Þess
vegna hafði Steingrímur J. Sig-
fússon enga afsökun fyrir því,
að svíkja flokksfólk sitt og kjós-
endur með þeim hætti sem
hann gerði.
Hjörleifur Guttormsson,
fyrrverandi ráðherra, rifjaði
upp í merkri grein í blaðinu í
gær, að „í sjónvarpsumræðum
flokksformanna kvöldið fyrir
alþingiskosningarnar 2009
þvertók Steingrímur fyrir að til
greina kæmi að hefja undirbún-
ing að því að sækja um aðild að
ESB. Orðrétt sagði hann við al-
þjóð: „Það samrýmist ekki okk-
ar stefnu og við höfum ekkert
umboð til þess.“ Hálfum mán-
uði síðar var búið að gera aðild-
arumsókn að Evrópusamband-
inu að leiðarljósi nýrrar
ríkisstjórnar og lagt að þing-
mönnum VG að styðja tillögu
þar að lútandi.“
Það má mikið vera ef þarna
er ekki getið þáttar sem á eftir
að verða klassískt kennsluefni í
íslenskum stjórnmálavísindum.
Bók réttlætingar
ræður ekki við
slíkan blett}
„Við höfum ekkert
umboð til þess“
Yingluck Shina-watra, for-
sætisráðherra Taí-
lands, opnaði
ormagryfju þegar
hún reyndi að fá samþykkt lög
um sakaruppgjöf. Á meðal
þeirra mörg þúsund manna sem
hefðu fengið uppreist æru sam-
kvæmt lögunum var bróðir
hennar, Thaksin Shinawatra,
fyrrverandi forsætisráðherra,
sem herinn henti úr embætti
árið 2006. Thaksin er mjög um-
deildur í landi sínu og varð
frumvarpið til þess að hleypa af
stað fjölmennum götumótmæl-
um.
Síðast þegar fjöldamótmæli
voru í Taílandi árið 2010 voru
það stuðningsmenn Thaksins
sem fóru út á göturnar, íklædd-
ir rauðum treyjum. Nú eru það
andstæðingar hans sem mót-
mæla, íklæddir svörtu og gulu,
en gult er litur konungsins.
Þegar rýnt er í fylkingarnar
sést að munurinn á milli þeirra
á sér mesta rót í félags- og
efnahagslegri skiptingu Taí-
lands í fátækari norðurhluta og
ríkari suðurhluta.
Nú er það svo að
Bhumibol kon-
ungur er sá eini
sem sameinar hin-
ar tvær stríðandi
fylkingar en virðing hans er
mikil í Taílandi, eins og Íslend-
ingar þekkja af kynnum sínum
af Taílendingum sem hingað
hafa flutt. Því reyna báðar fylk-
ingar að vísa til hans í von um
að auka stuðning við málstað
sinn, en í orði kveðnu tekur
konungurinn ekki þátt í stjórn-
málum landsins.
Reynt hefur verið að stilla til
friðar með ýmsum hætti. For-
sætisráðherrann skipaði lög-
reglunni að taka ekki hart á
mótmælendum og konungurinn
nýtti sér 86 ára afmæli sitt til
þess að hvetja til samstöðu í af-
mælisræðu sinni í gær. Öld-
urnar hefur því lægt nokkuð
tímabundið, en enginn veit
hvernig og hvort upp blossar á
ný. Það hlýtur þó að vera mikið
áhyggjuefni fyrir Taílendinga
þegar stjórnarfarið er orðið
þannig að tíð götumótmæli taki
stað lýðræðisins sem vett-
vangur skoðanaskipta.
Stjórnarfar landsins
rambar á barminum}Tekist á í Taílandi
M
erkileg skoðanakönnun sem
Capacent gerði fyrir regnhlíf-
arsamtök íslenzkra Evrópu-
sambandssinna, Já Ísland,
um Evrópumálin var birt á
dögunum. Það voru þó ekki niðurstöður könn-
unarinnar sem vöktu athygli, enda sýndu þær
líkt og fyrr mikinn meirihluta þjóðarinnar
andvígan inngöngu í Evrópusambandið, held-
ur sú staðreynd að ráðist hefði verið í gerð
hennar með tilheyrandi ærnum tilkostnaði
þrátt fyrir að því hefði ítrekað verið haldið
fram úr þeirri áttinni að ekkert væri að marka
slíkar kannanir nema samningur um inn-
göngu í sambandið lægi fyrir. Fyrr vissi fólk
einfaldlega ekkert hvað það væri að tala um.
Þess má þó geta að samningsleysið hefur ekki
komið í veg fyrir að Evrópusambandssinnar sjálfir hafi
fyrir löngu tekið afstöðu til málsins enda hefur alltaf leg-
ið fyrir í öllum grundvallaratriðum hvað innganga í Evr-
ópusambandið hefði í för með sér.
Þessi málflutningur hófst að vísu ekki fyrr en skoð-
anakannanir um afstöðu fólks til inngöngu í Evrópusam-
bandið fóru ítrekað að vera málstað Evrópusambands-
sinna mjög óhagstæðar. Með einhverjum hætti þótti
nauðsynlegt að bregðast við því og það var einkum gert
með þessum hætti. Fyrir daga þessa málflutnings höfðu
slíkar kannanir enda verið gerðar árum saman án slíkra
athugasemda úr þeirri áttinni. Raunar er það svo að
spurningin um afstöðu fólks til inngöngu í Evrópusam-
bandið er sú eina sem raunverulega skiptir
einhverju máli í þessu sambandi. Aðrar
spurningar sem stundum hefur verið spurt í
skoðanakönnunum tengdum Evrópumál-
unum hafa þannig enga sjálfstæða þýðingu
nema þá hugsanlega ef spurt er hvort vilji sé
til þess að taka upp evru án þess að ganga
fyrst í Evrópusambandið. Sé það raunveru-
lega fær leið sem má deila um og hefur verið
gert. Sé hins vegar spurt um upptöku evru í
kjölfar inngöngu í sambandið er eðli málsins
samkvæmt ekki hægt að aðskilja hana frá af-
stöðunni til inngöngunnar sjálfrar.
Önnur spurning sem stundum hefur verið
spurt varðar afstöðuna til þess hvort sækja
eigi um inngöngu í Evrópusambandið og eftir
að sótt var um hvort halda eigi umsókninni til
streitu. Stundum hefur þó einungis verið spurt um af-
stöðuna til viðræðna við sambandið í þeim efnum.
Skemmzt er þó frá því að segja að niðurstöður slíkra
kannana hafa verið vægast sagt mjög misvísandi á und-
anförnum árum. Hitt er svo annað mál að óháð því sem
og orðalagi slíkra spurninga geta þær ekki heldur staðið
einar og sér án afstöðunnar til inngöngu í Evrópusam-
bandið. Þetta hefur sambandið sjálft ítrekað bent á.
Þannig sagði til að mynda Peter Stano, talsmaður
stækkunarstjóra Evrópusambandsins, í ágúst síðast-
liðnum að vildi ríki ganga í sambandið sendi það umsókn.
Ef ríkið vildi það hins vegar ekki þá annaðhvort sendi
það ekki umsókn eða drægi hana til baka. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Eina spurningin sem máli skiptir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Vigdís Hauksdóttir viðraði í
Morgunblaðinu í gær áhyggjur
af því að ESB myndi end-
urkrefja ríkið um IPA-styrki.
Erik Lange rekur ekki minni
til þess að það hafi verið gert.
„Á þessari stundu er þetta
ekki fullkomlega ljóst. Ég þekki
ekki til þess í stóra samheng-
inu að þetta hafi verið gert, þó
svo að þetta kunni að hafa
verið gert í einstökum samn-
ingstilvikum af öðrum ástæð-
um. Hins vegar veit ég ekki um
aðstæður sem svipar til þeirra
sem eru uppi á Íslandi sem
stendur.“
Íslensk stjórnvöld hafi upp-
lýst framkvæmdastjórnina um
að þau hygðust setja aðildar-
umsókn landsins að samband-
inu á ís. „Við skiljum og
virðum ákvörðun íslenskra
stjórnvalda fullkomlega, en
þurftum að endurskoða hvern-
ig við verjum þeim fjármunum
sem er ætlað að hjálpa löndum
að ganga í sambandið.“
Ekki fordæmi
um endurkröfu
IPA-STYRKIR