Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.12.2013, Blaðsíða 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15.12. 2013
BÓK VIKUNNAR Manga með svartan vanga eftir Ómar
Ragnarsson, saga um sérkennilega förukonu, hefur verið
endurútgefin. Þessi nýja útgáfa er aukin og endurbætt.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Í bókaflóðinu leynast alltaf einhverjar
bækur sem koma á óvart þegar gluggað
er í þær. Oft vekja þessar bækur þá upp
góðar minningar. Ein slík bók er Grikk-
land alla tíð sem Hið íslenska bók-
menntafélag gefur út. Bókin er safn
þýðinga á grískum verkum frá ýmsum
tíma, en aðallega þó frá gullöldum
grískrar menningar þegar Hómer,
Sapfó, grísku leikritaskáldin og Sókrat-
es og Platon ásamt fleirum auðguðu ver-
öldina með tilvist sinni og hafa gert æ
síðan. Í bókinni eru brot úr verkum
þessa merkisfólks og það þarf ekki mikið
bókmenntavit til að sjá að þarna er tíma-
laus snilld á ferð.
Allir sem hafa áhuga á menningu og
listum hljóta á einhverju skeiði ævinnar
að nema staðar við Forngrikkina og Ís-
lendingar eru það lánsamir að ætíð hafa
verið til þýðendur sem hafa lagt sig eftir
því að þýða þessi fornu meistaraverk.
Grikkland alla tíð hefst eins og vera
ber á broti úr snilldarþýðingu Svein-
bjarnar Egilssonar á Hómerskviðum.
Þótt Sveinbjörn
Egilsson hefði ekki
gert neitt annað í
lífinu en að þýða
Ilíonskviðu og
Ódysseifskviðu þá
hefði lífsstarf hans
samt verið full-
komnað. Þvílík
snilld sem þessar
þýðingar eru! „Hin árrisula, rósfingraða
Morgungyðja“ hlýjar fagurkerum ætíð
innilega um hjartarætur. Vert er svo að
geta þess að bókinni fylgir diskur með
upplestri Kristjáns Árnasonar á Ilíons-
kviðu og það er mikil yndishlustun. Það
er oft notalegt að láta aðra lesa fyrir sig,
sérstaklega ef viðkomandi hefur góða
rödd, eins og Kristján.
Þótt hér sé aðallega einblínt hrifning-
arfullt á hina klassísku fornöld Grikkja
eru í bókinni grískir textar frá öllum tím-
um, þar á meðal eftir vel þekkta höfunda
20. aldar eins og Kazantzakis og Elýtis.
Við lestur þessarar góðu og skemmti-
legu bókar vaknar löngun til að lesa
meira og leitar þá hugurinn til íslenskra
þýðinga á grísku leikritunum. Mikið væri
nú gaman að sjá þær þýðingar í heild
sinni á bók. Bækur með þýðingum á
grískum fornleikritum hafa vissulega
verið gefnar út, en eru löngu ófáanlegar.
Það er kominn tími til að endurprenta og
endurútgefa.
Orðanna hljóðan
GRÍSKUR
BLÓMA-
TÍMI
Uppfærsla á Medeu eftir Evrípídes.
F
æreyska skáldsagan Ó - sögur
um djöfulskap eftir Carl Jóhan
Jensen er komin út í íslenskri
þýðingu Ingunnar Ásdísardóttur.
Það hefur ekki verið áhlaupaverk
að þýða þessa miklu bók sem er rúmar
900 síður, en þýðingin er tilnefnd til Ís-
lensku þýðingarverðlaunanna. Ó - sögur um
djöfulskap er marglofuð bók, hlaut Fær-
eysku bókmenntaverðlaunin og var tilnefnd
til Bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs
árið 2007.
Carl Jóhan segist hafa verið sjö ár að
skrifa bókina meðfram annarri vinnu, en
hann hefur meðal annars starfað sem
blaðamaður. „Hugmyndin var upprunalega
sú að semja barnabók sem myndi færa
mér einhverja aura því ég var blankur á
þessum tíma. En svo varð til allt öðruvísi
bók en ég ætlaði. Eins og titillinn ber með
sér þá leikur djöfulskapurinn stóran þátt í
verkinu og sögurnar sem þar eru sagðar
eru tilbrigði við djöfulskap. Í aðra röndina
byggi ég einnig á færeyskri sagnfræði og
færeyskri sögu kringum 1880 og eftir það.
Aðalpersónurnar eru tvær, trúboðinn
Matthias sem er af íslenskum ættum og
maður sem heitir Bænadikt. Bænadikt er
nokkurs konar vampíra sem á rætur í
Austur-Evrópu og er ímynd þess djöf-
ulskapar sem maðurinn ræður ekki við.
Matthias er þá illskan sem maðurinn er
valdur að. Í persónu Matthiasar notast ég
við ákveðna íslenska fyrirmynd. Ég las
einu sinni Píslarsögu Jóns Magnússonar og
mér finnst brjálæðið í honum stafa af því
að í raun og veru trúir hann ekki. Matth-
ias á í stökustu vandræðum með að trúa
og er reiðubúinn að fremja allskonar
óhæfuverk í því skyni að þvinga guð til að
gefa honum trú. Matthias á sér líka aðra
fyrirmynd en bara Jón Magnússon, en í
Færeyjum var þekktur trúboði sem hét
Victor Danielsen, en Matthias er einmitt
Danielsen og það er ýmislegt í ævi Matth-
iasar sem er ákveðin samsvörun við Victor.
En verk mitt er auðvitað fyrst og fremst
skáldskapur.“
Í bókinni er fjöldi neðanmálsgreina þar
sem ýmsu í sögunni er mótmælt harðlega.
Hver er hugsunin á bak við þessar neðan-
málsgreinar?
„Í upphafi var þetta eiginlega bara smá-
grín eins og hjá Heinesen í Glötuðu snill-
ingunum, en um leið vakti sömuleiðis fyrir
mér að neðanmálsgreinirnar gætu skýrt
ýmislegt sem lesandinn væri í vafa um,
eins og heimspekileg hugtök, sjaldgæf orð,
lítt þekkta sögulega viðburði og þar fram
eftir götunum. En með tímanum þróaðist
þarna sjálfstæð rödd og ég gerði mér grein
fyrir að það mætti vinna úr þessari hug-
mynd með allt öðrum hætti en upphaflega
stóð til. Neðanmálsgreinarnar gegna því
hlutverki að vera einhverskonar mótvægi
við meginmálið og vekja spurningar um
eðli eða öllu heldur fáránleika þess að frá-
sögn geti nokkurn tíma verið hlutlæg eða
raunsönn, svona eins og þegar Eiríkur Örn
Norðdahl býður lesanda sínum upp á tvo
mismunandi enda í Illskunni sinni.“
Ertu að vinna að nýrri bók?
„Núna er ég að skrifa bók um íslenskt
skáld og athafnamann sem heitir Benedikt
Einarsson og er fæddur 1860. Á sínum
tíma las ég bók Guðjóns Friðrikssonar um
Einar Benediktsson og eftir það las ég ljóð
Einars og fannst þarna vera efni í sögu.
Ég er ekki að semja ævisögu Einars Bene-
diktssonar upp á nýtt eða endurtúlka hana
heldur nota ég Einar sem eins konar fyr-
irmynd. Í sögunni er aðalpersóna mín
Benedikt á ferðalagi til Þýskalands í óskýr-
um erindum. Hann ætlar að koma athafna-
ferli sínum af stað á nýjan leik en lendir í
vitleysu. Svo er afturlit í sögu hans frá því
hann fæðist, fjallað er um æskuár hans og
tengsl hans við móður sína og aðrar konur
í lífi hans. Það er sitthvað athyglisvert og
skemmtilega mótsagnakennt við þennan 19.
aldar mann sem er að reyna að vera 20.
aldar maður.“
EINAR BENEDIKTSSON ER FYRIRMYND Í BÓK SEM CARL JÓHAN ER AÐ SKRIFA
Tilbrigði við djöfulskap
„Í aðra röndina byggi ég einnig á færeyskri sagnfræði og færeyskri sögu kringum 1880 og eftir það,“
segir Carl Jóhan Jensen um hina miklu skáldsögu sína, Ó - sögur um djöfulskap.
Morgunblaðið/Kristinn
CARL JÓHAN JENSEN VAR SJÖ ÁR
AÐ SKRIFA SKÁLDSÖGU SÍNA Ó -
SÖGUR UM DJÖFULSKAP SEM ER
AÐ KOMA ÚT Í ÍSLENSKRI ÞÝÐINGU.
Það er úr svo mörgu að velja að ég ætla að takmarka mig við bækur
sem hafa alveg sérstakt tilfinningalegt gildi í mínum huga. Fyrst ber að
nefna Ljóðmæli Páls Ólafssonar en við þau tók ég ástfóstri sem
barn. Ljóð úr austri, þýðingar Helga Hálfdan-
arsonar, opnuðu seinna fyrir mér nýjan heim og
mér hlýnar um hjartarætur við að hugsa um
Kvæðasafn Þórarins Eldjárns. Svo er það Ís-
landsklukkan eftir Halldór Laxness. Ég steig
fyrst á fjalir Þjóðleikhússins sem lærð leikkona í leik-
gerð Sveins Einarssonar á Íslandsklukkunni árið
1985. Lék fjöldann allan af smáhlutverkum í sýning-
unni og eyddi meiri tíma í búningaskipti og smink en
inni á leiksviðinu sjálfu. Það var góður kostur því
raddir margra okkar bestu leikara hljómuðu í hátalarakerfinu á með-
an og gera enn í huga mér.
Ofvitinn eftir Þórberg Þórðarson og Manntafl eftir Stefan
Zweig voru órjúfanlegur hluti uppvaxtaráranna en Híbýli vind-
anna eftir Böðvar Guðmundsson hef ég lesið margoft með nem-
endum mínum. Vandað og vel skrifað verk sem minnir mann á að inn-
flytjendur hvaðan sem þeir koma eru ætíð í leit að betra lífi. Það eru
óskaplega mörg ár síðan ég las Ég lifi eftir Martin Grey sem er
mikil örlagasaga og hafði svo djúp áhrif á mig á sínum tíma að ég svaf
ekki í margar nætur.
Að lokum vil ég nefna þrjár bækur sem komu róti á hugann og til-
finningin sem kviknaði við lesturinn vaknar í hvert sinn sem ég heyri
nöfnin; Grasið syngur eftir Doris Lessing, Saga þernunnar eftir
Margaret Atwood og Þúsund bjartar sólir eftir Khaled Hos-
seini.
Í UPPÁHALDI
SÓLVEIG PÁLSDÓTTIR
RITHÖFUNDUR
Sólveig Pálsdóttir er ástríðufullur lesandi og nefnir hér bækur sem hafa
sérstakt tilfinningagildi fyrir hana.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Margaret Atwood