Morgunblaðið - 13.02.2014, Blaðsíða 16

VERKEFNIN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. FEBRÚAR 2014
FRÉTTASKÝRING
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Óvissa ríkir um það hvenær hafist
verður handa um frekari tilfærslu
verkefna frá ríki til sveitarfélaga. Í
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar
Framsóknarflokks og Sjálfstæð-
isflokksins frá því í fyrravor segir
ekkert um þetta efni sem hönd á
festir. Aðeins segir að ríkisstjórnin
leggi áherslu á „áframhaldandi
styrkingu sveitarstjórnarstigsins
og frekara samráð við sveitar-
félögin um flutning verkefna til
þeirra.“
Ríkisstjórnin hefur þó nýlega
beitt sér fyrir flutningi ýmissa
verkefna frá innanríkisráðuneytinu
til sýslumannsembætta og annarra
embætta. Voru lög um það sam-
þykkt á Alþingi á síðasta ári. Hef-
ur sú tilfærsla mælst vel fyrir hjá
sveitarfélögunum
Núverandi innanríkisráðherra og
þar með ráðherra sveitarstjórn-
armála, Hanna Birna Kristjáns-
dóttir, var lengi borgarfulltrúi í
Reykjavík og borgarstjóri um tíma.
Á þeim vettvangi sýndi hún til-
færslu verkefna frá ríki til sveitar-
félaga mikinn áhuga. Líklegt er því
að hún eigi eftir að beita sér á
þessu sviði.
Tillögur liggja fyrir
Fyrir tveimur árum skilaði nefnd
á vegum innanríkisráðuneytsins
undir formennsku Þorleifs Gunn-
laugssonar tillögum um eflingu
sveitarstjórnarstigsins. Þær voru
margþættar, lutu meðal annars að
rafrænni stjórnsýslu, lýðræðislegri
þátttöku, mannréttindamálum, fjár-
málum sveitarfélaganna, samvinnu
þeirra og sameiningu og síðan
einnig að verkaskiptingu á milli
þeirra og ríkisins. Lagði nefndin til
að áfram yrði haldið á þeirri braut
að flytja verkefni frá ríki til sveit-
arfélaga.
Tillaga nefndarinnar var að mál-
efni aldraðra, heilsugæsla og
heimahjúkrun yrðu flutt samhliða
til sveitarfélaga. Taldi nefndin að
þetta ætti að gerast á árunum 2014
til 2015.
Núverandi ríkisstjórn fékk þess-
ar tillögur í arf en hefur ekki kveð-
ið upp úr um hvernig hún hyggst
bregðast við þeim. Fyrrverandi
ríkisstjórn hafði ekki tekið af skar-
ið í þessu máli. Í stjórnarsáttmála
hennar var aðeins talað um að
stefnt skyldi að flutningi á mál-
efnum aldraðra „á komandi árum“.
Starfandi er á vegum velferð-
arráðuneytisins nefnd sem fjallar
um flutning verkefna á sviði þjón-
ustu við aldraða. Eins og fram
kemur í viðtali við Karl Björnsson,
framkvæmdastjóra Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga, hefur komið
á daginn að ýmis ljón eru í vegi
fyrir því að sú tilfærsla geti gengið
hratt fyrir sig. Núverandi þjónusta
af hálfu ríkisins þykir ekki nógu
skýr og er of margþætt í fram-
kvæmd og fjármögnun.
Efling nýtur stuðnings
Ljóst er að það er ríkjandi skoð-
un meðal sveitarstjórnarfulltrúa og
alþingismanna að rétt sé að efla
sveitarstjórnarstigið. Fjöldi lítilla
sveitarfélaga er sagður veikja kerf-
ið. Ekki er þó verið að vinna að til-
lögugerð um frekari sameiningu
sveitarfélaga í stærri einingar um
þessar mundir. Víða í sveitar-
félögum er andstaða við frekari
sameiningu og hafa tillögur um
slíkt verið felldar í almennum at-
kvæðagreiðslum.
Í áliti nefndarinnar um eflingu
sveitarstjórna frá 2012 var bent á
það að tilraunaverkefni tveggja
sveitarfélaga á sviði þjónustu við
aldraða hefði tekist vel. Reynslan
af því styddi almenna tilfærslu
verkefnisins til sveitarfélaganna.
Nefndin kvaðst ekki telja skyn-
samlegt að vinna að fleiri stórum
verkefnatilfærslum á meðan unnið
væri að tilfærslu á málefnum aldr-
aðra, heilsugæslu og heimahjúkrun.
Aftur á móti vildi nefndin að
gert yrði mögulegt með sérsamn-
ingum að einstök sveitarfélög
tækju að sér önnur verkefni sem
ríkið annast í dag. Bent var á að
landshlutasamtök sveitarfélaga
hefðu tekið við rekstri almennings-
samgangna á sínum svæðum, en til
viðbótar um æskileg tilraunaverk-
efnu nefndi hún framhaldsskóla,
vegagerð og ýmis eftirlitsverkefni.
Ekki nægilegt fjármagn
Sveitarfélögin tóku fyrir nokkr-
um árum við rekstri grunnskól-
anna. Flutningurinn á málefnum
fatlaðra 2011 var hins vegar að því
leyti frábrugðinn flutningi grunn-
skólans að þess var krafist að á
hverju þjónustusvæði væru að lág-
marki átta þúsund íbúar. Nokkrar
undantekningar hafa þó verið gerð-
ar og eru þjónustusvæðin fimmtán
að tölu á landinu öllu.
Flutning verkefna frá ríki til
sveitarfélaga bar oft á góma í
hringborðsumræðunum sem Morg-
unblaðið efndi til á síðasta ári. Það
sjónarmið var áberandi að sveit-
arfélögin hefðu ekki tryggt sér
nægilegt fjármagn þegar grunn-
skólinn var fluttur á sínum tíma.
Hefði kostnaður við þá yfirfærslu
verið vanmetinn og skapaði mikinn
vanda.
Ljóst er að sveitarfélögin eru
misjafnlega í stakk búin til að taka
á móti auknum verkefnum. Ræðst
það af stærð þeirra og fjárhags-
legri stöðu. Sum sveitarfélaganna
gætu til dæmis stigið stór skref
sem öðrum sveitarfélögum eru
ógerleg. Þannig nefndi Gunnar
Einarsson, bæjarstjóri í Garðabæ, í
hringborðsumræðum Morgunblaðs-
ins í fyrra að sveitarfélagið hefði
áhuga á að taka yfir allan skóla-
rekstur og fá að ráðstafa fjár-
munum á milli skólastiga eftir því
sem hagkvæmt væri talið. Gengið
hefur treglega að skapa umræður
um þetta við menntamálaráðu-
neytið sem fer með málefni fram-
haldsskólans.
Efling lýðræðis
Eins og fyrr var nefnt kynnti
nefndin um eflingu sveitarstjórna
einnig hugmyndir um rafræna
stjórnsýslu og lýðræðislega þátt-
töku íbúa. Vildi hún að innanrík-
isráðuneytið og samband sveitarfé-
laga sameinuðust um eina
þjónustugátt fyrir rafræna þjón-
ustu hins opinbera. Gáttin Ísland.is
er nú rekin af Þjóðskrá Íslands. Þá
vildi nefndin að öll kosningalög
yrðu sameinuð í einum lagabálki
þar sem einnig væru ákvæði um
rafrænar kosningar. Nefndin stakk
einnig upp á því að hafist yrði
handa um tilraunaverkefni í fram-
kvæmd undirskriftasafnana, skoð-
anakannana og fleiri þátta í þeim
tilgangi að byggja upp þekkingu
opinberra aðila og efla traust al-
mennings á slíkri framkvæmd.
Morgunblaðið/Sverrir
Óvissa ríkir
um flutning
verkefna
 Tillögur liggja fyrir um að málefni
aldraðra, heilsugæsla og heimahjúkr-
un verði flutt til sveitarfélaganna
Fatlaðir Umsýsla
málefna fatlaðs fólks
var flutt frá ríkinu
til sveitarfélaganna í
ársbyrjun 2011. Nú
stendur yfir end-
urmat á faglegum og
fjárhagslegum þátt-
um þess flutnings.
1. - 15. febrúar