Morgunblaðið - 13.02.2014, Blaðsíða 20

BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Áfimm ára tímabili fá norsk-ar útgerðir afhent yfir 30ný skip ætluð til veiða áuppsjávarfiski og á úthaf-
inu. Skipin eru hvert öðru glæsi-
legra, en þau kosta nokkra milljarða
hvert og er því um gífurlega fjárfest-
ingu að ræða. Skipin sem afhent
verða á þessu ári bætast við flotann
þegar óvissa og erfiðleikar eru í út-
gerð norskra uppsjávarskipa.
Árið 2011 fengu norsk
útgerðarfyrirtæki afhent fjögur ný
skip, 2012 voru þau fimm, 2013 voru
nýsmíðarnar 13 eða 15, misjafnt eftir
norskum fréttum, þær verða átta á
þessu ári og nú þegar hafa fjögur
skip verið pöntuð til afgreiðslu 2015.
Flest skipin eru smíðuð í Tyrklandi
eða tíu talsins og níu hjá Kar-
stensens Skibværft í Danmörku.
Af skipunum tólf sem verða af-
hent í ár og því næsta verða fjögur
smíðuð í Tyrklandi, þrjú í Danmörku
og fimm í Noregi. Áhyggjur koma
fram í norskum miðlum vegna þess
að hærra hlutfall skipanna skuli ekki
vera byggt í Noregi.
Ákvarðanir teknar í góðæri
Í ársskýrslu norska útvegsins,
Fiskebåt, kemur fram að sjö skip-
anna sem voru afhent á síðasta ári
eru ætluð til uppsjávarveiða og átta
til veiða á þorski og öðrum bolfiski.
Brýn þörf hafi verið á endurnýjun og
nýju skipin séu samkeppnishæfari,
sparneytnari og umhverfisvænni, en
um leið afkasti þau meiru og vinnu-
aðstaða áhafnar sé betri.
Rakið er í skýrslunni að flestar
ákvarðanir um nýsmíði hafi verið
teknar 2011, sem hafi verið sögulega
gott ár í útgerðinni. Þar hafi hjálpast
að drjúgir kvótar og tiltölulega hátt
verð á afurðum. Nú sé öldin önnur
hvað varði uppsjávarflotann og er
fjallað ítarlega um þá stöðu í Fisk-
eribladet Fiskaren nýlega.
Þar kemur fram að 2012 og
2013 hafi hallað undan fæti vegna
lægra verðs fyrir makríl og síldaraf-
urðir og minni kvóta, einkum í síld.
Afkoman 2011 borið saman við 2013
sé eins og svart og hvítt. Kreppa sé
þó alls ekki í greininni þó afkoman
hafi versnað.
Í leiðara segir meðal annars að
það sé staðreynd að afkastageta upp-
sjávarflotans sé illa nýtt og mörg
skipanna liggi bundin við bryggju 2⁄3
hluta ársins. Ástandið hafi ekki batn-
að með minnkandi samstarfi strand-
ríkja við Norðaustur-Atlantshaf.
Engin þörf sé á að stækka skipin því
þau hafi þegar næga getu til að
sækja til veiða hvert sem er í NA-
Atlantshafi. Verkefnið sé að nýta
getu þeirra betur með festu í kvóta-
skipulagi og möguleikum til skipu-
lagningar fram í tímann.
Skammir og hrós
Ísland fær sinn sess í umræðu
blaðsins og undir fyrirsögninni Look
to Iceland, er m.a. farið yfir mikil-
vægi sjávarúrtvegs fyrir íslenskt
samfélag. „Um leið og okkur gremst
ruddaleg framkoma Íslendinga
gagnvart öðrum þjóðum sem þeir
eiga samskipti og samstarf við,
dáumst við að sköpunarhæfileikum
þeirra. Hvernig þeir standa á sínu og
hæfileikanum til að setja viðmið í
framleiðslu og gæðum í meðhöndlun
á fiskinum sem þeir landa,“ skrifar
Nils Torsvik ritstjóri og á þetta síð-
astnefnda einkum við um botnfisk.
Fram kemur að verðmæti fyrir
uppsjávarfisk hafi að meðaltali verið
svipuð frá Íslandi og Noregi. Fyrir
þorsk, ýsu, ufsa og flestar aðrar hvít-
fisktegundir, sé útflutningsverðmæti
frá Íslandi mun hærra en frá Noregi.
Á síðasta ári hefðu Norðmenn fengið
4,5 milljörðum norskra króna meira
eða sem nemur um 85 milljörðum ísl.
króna hefðu þeir fengið sömu verð og
Íslendingar.
Torsvik klykkir út með að segja
að Norðmenn eigi að læra af því
hvernig Íslendingar meðhöndli hrá-
efnið, en ekki hvernig þeir verði sér
úti um það.
Miklar fjárfestingar
í norskri útgerð
Ljósmynd/Jens G. Helgason
Ingrid Majala Eitt norsku skipanna sem leitað hafa loðnu fyrir Austurlandi.
20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. FEBRÚAR 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Allar götur fráárinu 1945hafa Þjóð-
verjar verið tregir
til þess að láta til
sín taka á vettvangi
varnar- og öryggis-
mála. Og kannski skiljanlega, í
ljósi þeirra hörmunga sem
heimsstyrjaldirnar tvær höfðu
leitt yfir heimsbyggðina. Vest-
ur-Þjóðverjar tóku engu að síð-
ur þátt í varnarsamstarfi vest-
rænna ríkja, enda lá ljóst fyrir
að land þeirra yrði helsta víg-
línan ef Kremlverjar létu til
skarar skríða. Sú þátttaka
þeirra mætti þó ávallt vissri
tortryggni meðal bandamanna
þeirra og haft var á orði að
megintilgangur Atlantshafs-
bandalagsins væri sá að „halda
Rússum úti, Bandaríkjamönn-
um inni og Þjóðverjum niðri“.
En nú er öldin önnur. Á hinni
árlegu öryggismálaráðstefnu í
München, sem nýlega var hald-
in í fimmtugasta sinn, kvað við
nýjan tón í setningarræðu
Joachims Gauck, forseta
Þýskalands. Hann sagði að tími
væri kominn til að Þjóðverjar
hættu að finna til sektar vegna
seinni heimsstyrjaldar og
tækju á sig aukna ábyrgð í al-
þjóðamálum. Í þeirri ábyrgð
fælist meðal annars að Þjóð-
verjar tækju þátt í hernaðar-
aðgerðum á vegum Sameinuðu
þjóðanna ef þörf krefði. Í svip-
aðan streng tók svo Ursula von
der Leyen, hinn nýi varnar-
málaráðherra Þýskalands, sem
bendir til þess að hugmyndir
Gaucks njóti stuðn-
ings hjá Merkel
kanslara.
Líklegt er að um-
mæli Gaucks hefðu
fallið í grýttan jarð-
veg fyrir ekki svo
löngu, bæði innan og utan
Þýskalands. En á seinni árum
hefur þörfin á því að „halda
Þjóðverjunum niðri“ ekki virst
vera svo brýn, og sóst hefur
verið eftir þátttöku þeirra í hin-
um ýmsu verkefnum á vegum
Sameinuðu þjóðanna og Atl-
antshafsbandalagsins. Ef frá er
talin þátttaka í friðargæslu á
Balkanskaga hefur svarið hins
vegar ávallt verið nei, banda-
mönnum landsins til nokkurrar
gremju.
Helsta andspyrnan við hug-
myndir af þessu tagi er því ekki
lengur frá þeim þjóðum sem
þurftu að glíma við þýska her-
inn á sínum tíma, heldur eru
það einkum Þjóðverjar sjálfir
sem vilja ekki að herinn verði
virkari en hann er nú. Minning-
arnar eru ennþá það sárar þó að
fennt hafi vel í sporin. Þeir hafa
lært af sárri reynslu hvers kon-
ar hörmunga hernaðarbrölt
getur leitt til.
Það er þó ekki síst þess
vegna, að hægt er að velta því
fyrir sér, nú þegar nærri eitt
hundrað ár eru liðin frá upphafi
fyrri heimsstyrjaldar og tæp
sjötíu frá lokum þeirrar síðari,
hvort ekki sé kominn tími til að
Þjóðverjar dragi strik yfir for-
tíð sína og taki virkari þátt í
varnarsamstarfi en verið hefur.
Gauck kallar eftir
þátttöku Þjóðverja í
varnar- og öryggis-
málum}
Er rétti tíminn kominn?
Eldra fólki þykirgaman að
fylgjast með ung-
viðinu ganga í gegn-
um hin margvíslegu
þroskaskeið. Vit-
andi um að sama
veginn hefur það farið og sú
reynsla situr einhvers staðar á
„harða diskinum“ en lykilorð
hans er löngu gufað upp. Börnin
babla, skríða, sveiflast um á sitj-
andanum, staulast á fætur,
byrja að tala, fyrst sitt eigið
tungumál, sem smám saman
lagar sig að talmáli umhverf-
isins, sýna snilldartakta í eft-
irhermum og geisla af leiftrandi
ímyndunarafli, sem uppeldi og
þroski ná því miður að þurrka að
mestu úr persónu flestra með
tímanum.
Og upp úr tveggja ára aldri
komast börnin á „nei-aldurinn.“
Höfundur sköpunarverksins
(ekki trúa allir að höfundar-
réttur þess liggi fyrir á aðeins
einum stað) telur bersýnilega
mikilvægt að hæfileikinn til að
segja nei hafi frátekinn góðan
tíma á þroskaskeiði hvers
manns. Og það er sérdeilis eft-
irtektarvert að sjá litla mann-
eskju segja staðfast „nei“ fram-
an í ofurefli liðs foreldra og
ömmu og afa, af
minnsta tilefni.
Enda sýnir lífið að
hæfileikinn til að
segja nei og hafa
þroskað þrek til að
segja það þegar
mikið liggur við, getur skipt
sköpum.
Þegar ungviðið telst komið til
manns er þessi eignleiki sérlega
mikilvægur. Því einmitt þá er
verið að rífa sig undan áhrifa-
valdi foreldra og uppalenda,
sem er, hvort sem „þeim gömlu“
líkar það betur eða verr, óhjá-
kvæmilegur þáttur í þroskaferl-
inum. En engu að síður er þetta
um leið einn hættulegasti tíminn
á þroskaferlinum. Því um leið og
ungmenni er að brjótast undan
áhrifum þeirra sem unna þeim
mest, er það hvað áhrifagjarnast
fyrir mótun og leiðsögn annarra.
Við þær aðstæður getur verið
erfitt að segja nei, einmitt þegar
að það er mikilvægara en í ann-
an tíma. Þá þarf að finna gamla
yfirskilvitlega aflið á ný sem
sýndi sig þegar tveggja ára táta
eða gutti gaf sig ekki fyrir al-
ræðisöflum þeirrar stundar,
pabba og mömmu, afa og ömmu
og sagði nei og aftur nei upp í
opið geðið á þeim.
Það hefur margur
goldið dýru verði að
segja ekki nei þegar
þess var þörf}
Nei er lykilorð
Þ
egar ljóst var að þrír karlmenn
yrðu í efstu sætum á framboðs-
lista borgarstjórnarflokks sjálf-
stæðismanna í Reykjavík hófst
upp mikill vandlætingarkór og
voru vinstrimenn þar skiljanlega raddsterk-
astir. Þeir tónuðu yfir borgarbúum að borg-
arstjórnarflokkur sjálfstæðismanna væri öm-
urleg tímaskekkja en reyndar alveg í takt við
afturhaldssemina í Sjálfstæðisflokknum þar
sem konur ættu yfirleitt ekki vísan framgang.
Um leið steingleymdi þessi sami kór að listi
Besta flokksins hafði byggst á karlmönnum í
efstu sætum en þrátt fyrir það vann Besti
flokkurinn glæstan sigur í Reykjavík. Senni-
lega hentaði mönnum ekki að muna eftir
þessari einokun karla á lista Besta flokksins
heldur láta eins og slíkt gerðist einungis hjá
Sjálfstæðisflokknum.
Þegar það svo gerist að konur raða sér í efstu sæti á
lista Sjálfstæðisflokksins í prófkjörum þá er ekki talin
ástæða til að fagna heldur þagað þunnu hljóði. Vinstri-
menn hafa nefnilega alltaf eignað sér jafnréttisbarátt-
una og þeim finnst vont þegar sjálfstæðismenn sýna
áberandi jákvæða takta í þeim efnum.
Í nýlegum prófkjörum hjá Sjálfstæðisflokknum gerð-
ist það að í fyrstu sex sætunum í Kópavogi eru fjórar
konur, þar af þrjár í fyrstu fjóru sætunum, og í Hafn-
arfirði eru einnig fjórar konur í fyrstu sex sætunum og
ein þeirra, Rósa Guðbjartsdóttir, leiðir listann. Þarna er
greinilega glæsilegur árangur kvenna meðan
hlutur karlanna er heldur rýr. Ekki þótti
þessi niðurstaða samt verulega fréttnæm og
henni var ekki fagnað á áberandi hátt. Ef
einhver vinstriflokkanna hefði átt í hlut
hefðu fylgismenn barið sér á brjóst og haft
stór orð um eigið ágæti og hugumstóra
kvenfrelsishugsjón flokksins og fjölmiðlar
hefðu myndað og sjónvarpað. En þar sem
Sjálfstæðisflokkurinn átti í hlut þótti það
óþarft.
Það er athyglisvert að þessi úrslit urðu í
frjálsu prófkjöri en ekki þvinguðu prófkjöri
með kynjakvóta. Reglugerðarfólk, sem vill
setja lög um alla skapaða hluti, heldur því
nefnilega gjarnan fram að kynjakvótar séu
mikil blessun og konur nái ekki áberandi ár-
angri í prófkjöri án þeirra. Nýleg úrslit hjá
Sjálfstæðisflokknum í Kópavogi og Hafnarfirði sýna að
þetta er ekki rétt. Auk þess er ljóst að ef Hanna Birna
Kristjánsdóttir hefði ekki hætt í borgarmálum hefði hún
fengið yfirburðakosningu í Reykjavík.
Í Sjálfstæðisflokknum hefur ekki verið stemning fyrir
kynjakvóta og þegar konur innan flokks tala gegn þeim
kvóta er stundum látið í veðri vaka að þær séu að berj-
ast gegn hagsmunum kynsystra sinna. Auðvitað er ekki
svo. Þær eru einfaldlega á móti þvinguðum aðgerðum.
Enda óþolandi að úrslitum prófkjörs sé hagrætt í þágu
pólitískar rétthugsunar og vilji kjósenda hafður að engu.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Konur án kynjakvóta
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Minni síldveiðar eru aðalástæða verri afkomu uppsjávarflotans norska
síðustu tvö ár. Útgerðarmaður bendir þó á í Fiskaren að ungviði síldar í
Barentshafi lofi góðu, jákvæð teikn séu í kolmunna og allir viti að meira
sé af makríl en talið hafi verið.
Makríldeilan fær sinn skerf í blaðinu og haft er eftir Gunnar Longva
útgerðarmanni að hann óttist að samið verði um veiðar úr makrílstofn-
inum. Hann hafi vonað að Noregur og ESB næðu saman og létu Ísland
og Færeyjar sigla sinn sjó. Fái Íslendingar og Færeyingar aðgang að
veiðum í norskri lögsögu sé framtíðin dimm í norskum uppsjávar-
veiðum. Það væri stórslys, segir Longva. Hann bendir á að loðnukvótar
séu litlir og í síldinni halli kannski enn undan fæti á næsta ári. Vonir
hafi verið um aukna makrílveiði, en nú líti það ekki vel út.
Aðgangur væri stórslys
ERFIÐ STAÐA Í UPPSJÁVARVEIÐUM, EN JÁKVÆÐ TEIKN