Morgunblaðið - 30.04.2014, Blaðsíða 6

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Rúmlega 18% þeirra sem skráðir eru
atvinnulausir hjá Vinnumálastofnun
eru erlendir ríkisborgarar og hefur
hlutfallið haldist á því bili í rúm tvö
ár. Atvinnulausum erlendum ríkis-
borgurum hefur hins vegar fækkað.
Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu í gær eru aðfluttir erlendir
ríkisborgarar umfram brottflutta
alls 2.890 síðan í júlí 2012. Til sam-
anburðar eru nú tæplega 1.400 er-
lendir ríkisborgarar atvinnulausir.
Eins og rakið er hér til hliðar er
engin opinber tölfræði til um hvert
erlenda vinnuaflið sækir vinnu. Má
ætla að hlutur ferðaþjónustunnar og
byggingargeirans sé þar stór. Báðar
greinarnar eru í vexti og bjóða störf
sem ekki krefjast langskólanáms.
Hafa því verið leiddar líkur að því
að aukin umsvif í byggingariðnaði
muni kalla á innflutning vinnuafls.
Árni Jóhannsson, forstöðumaður
mannvirkjasviðs hjá Samtökum iðn-
aðarins, segir að síðustu áratugi hafi
að jafnaði starfað 10-12 þúsund
manns í byggingargeiranum.
Mun skapa 2.000 til 3.000 störf
„Aukin umsvif kalla á aukinn
mannskap. Greinin er að stækka.
Ætli það láti ekki nærri lagi að það
séu um 10 þúsund manns starfandi í
henni núna. Miðað við þau áform um
framkvæmdir sem hafa verið kynnt
má ætla að þau muni á næstu árum
skapa 2-3 þúsund störf til viðbótar
við þau sem nú þegar eru mönnuð.
Þau störf verða annaðhvort mönnuð
með Íslendingum sem snúa heim frá
útlöndum, eða fólki sem fór tíma-
bundið í aðrar atvinnugreinar eða
með innflutningi vinnuafls,“ segir
Árni um horfurnar framundan.
Vísbendingar eru um að víða sé
pottur brotinn í réttindum erlendra
verkamanna í byggingargeiranum.
Finnbjörn Hermannsson, formað-
ur Byggiðnaðar – Félags bygginga-
manna, segir það aftur farið að fær-
ast í vöxt að ófaglært erlent vinnuafl
komi að byggingarframkvæmdum,
líkt og algengt var fyrir hrunið.
„Það hefur viðgengist í gegnum
tíðina að menn koma hingað til að
vinna í byggingariðnaði án þess að
hafa réttindi. Því miður eru atvinnu-
rekendur ekki allir vandari að virð-
ingu sinni en svo, að þeir láta það við-
gangast. Þessir menn ganga margir
hverjir í störf iðnaðarmanna, þótt
þeir hafi ekki þekkingu til þess. Það
getur því þurft að laga verk sem þeir
hafa tekið að sér síðar. Það er ekki
þeim að kenna heldur þeim atvinnu-
rekendum sem eru að ýta þeim út í
þessa starfsemi.
Við erum að reyna að sporna gegn
því að atvinnurekendur noti ófaglært
fólk í iðnaðarmannastörf. Það er
ekki vegna þess að útlendingar eigi í
hlut. Við höfum verið með hert eft-
irlit á vinnustöðum þar sem við ger-
um athugasemdir við slíkt fyrir-
komulag. Við látum þá verkkaupa
vita ef um slíkt er að ræða. Við höf-
um hins vegar ekki lögregluvald til
að stoppa slíka hluti. Því miður eru
iðnaðarlögin ekki betur úr garði gerð
en svo að þau virðast ekki halda í
þessu tilliti.“
Finnbjörn segir lítið sem ekkert
atvinnuleysi í mannvirkjageiranum í
augnablikinu. Launin séu byrjuð að
hækka, einkum hjá þeim sem fá
greitt eftir afköstum.
Margir innflytjendur eru án vinnu
 Tæplega fimmtungur atvinnulausra er af erlendu bergi brotinn  Samtök iðnaðarins telja innflutt
vinnuafl munu manna hluta 2.000 til 3.000 nýrra starfa í mannvirkjagerð  Margir vinna án réttinda
Heimild: Vinnumálastofnun
20.000
18.000
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
20%
18%
16%
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0%
apr.
‘09
jan.
‘09
júlí
‘09
jan.
‘10
okt.
‘10
júlí
‘11
apr.
‘12
jan.
‘13
okt.
‘13
okt.
‘09
júlí
‘10
apr.
‘11
jan.
‘12
okt.
‘12
júlí
‘13
apr.
‘10
jan.
‘11
okt.
‘11
júlí
‘12
apr.
‘13
jan.
‘14
apr.
‘14
Íslenskir ríkisborgarar Erlendir ríkisborgarar Hlutfall erlendra ríkisborgara af þeim sem eru án atvinnu
Fjöldi alls
12.407
16.750
15.217
14.369
16.382 15.932
13.63213.280
14.688 14.101
12.253 11.844 12.080
10.990
8.696 8.592
9.289
8.343
7.284 6.766
7.846 7.583
13,4%
18,2%
1.660
10.747
14.151 12.328
9.954 7.604
13.546 11.573
10.405 7.179 5.985 6.394
14.647
13.592 11.842 9.080
6.821
12.606 11.133 9.920
6.984 5.545 6.204
2.103
1.671
1.763
2.231 2.340
2.059 2.147
2.360 2.259
1.848 1.924 2.126
1.910
1.517 1.608
1.685
1.522
1.299 1.221
1.452 1.379
Atvinnulausir, fjöldi í lok mánaðar eftir ríkisfangi
SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Lirfur sem éta lífrænan úrgang og
eru svo notaðar í fóður eru meg-
instefið í verkefni sem vinirnir Gylfi
Ólafsson hagfræðingur og Sigríður
Gísladóttir dýralæknir eru nú að
koma á laggirnar. Verkefnið nefnist
Víur – ræktun fóðurskordýra á Vest-
fjörðum.
„Við erum á fyrstu stigunum að
undirbúa ræktun á skordýri sem
heitir svarta hermannaflugan. Þessa
flugu ætlum við að rækta til að nýta
lífrænan úrgang sem fellur víða til í
samfélaginu og framleiða prótein-
ríkt fóður til fiskeldis til að byrja
með en seinna ætlum við líklega að
auka starfsemina ef vel gengur og þá
er hægt að gefa hænsnum og mann-
fólki að éta þessar lirfur,“ segir Gylfi
en verkefnið er mjög umhverfis-
vænt. „Lífræni úrgangurinn hefur
neikvæð umhverfisáhrif, það þarf að
urða hann, en líka fóðurgerðin sem
er núna fyrir fiskeldi og fiskeldi
eykst hröðum skrefum þannig að
þessi aðferð byggir brú á milli þess-
ar tveggja umhverfisþátta.“
Byrja með heimilisúrgang
Svarta hermannaflugan er hita-
beltisfluga og er mjög algeng í hita-
beltislöndum. „Þær verður að rækta
innanhúss í 25 til 30 gráðu hita.
Flugan sjálf er hvorki með brodd né
munn því þegar lirfan er orðin að
flugu hefur hún það eina markmið að
maka sig og svo deyr hún. Ef hún
sleppur gerir hún engan skaða og
deyr strax, hún mun ekki fjölga sér í
íslenskri náttúru,“ segir Gylfi.
Flugurnar voru fluttar inn fyrir
um ári af Matís og hafa verið í
sóttkví á Keldum síðan. Tími
sóttkvíarinnar er nú liðinn og verða
flugurnar brátt fluttar vestur. „Til-
raunaræktunin hefst núna í júní. Við
byrjum með lífrænan heimilis-
úrgang á Vestfjörðum og slóg, en
smám saman munum við horfa til
annarra þátta eins og sláturúrgangs,
garðúrgangs, úrgangs frá mat-
vælaframleiðslu og fleiru,“ segir
Gylfi en þau stefna að því að allt
verði komið á fullt eftir þrjú ár.
Iðnaðarskemma verður fengin
undir verkefnið. Þar inni verða lirf-
unar á sérstökum bökkum og um-
vafðar lífrænum úrgangi. „Þær geta
ekki lifað sérlega djúpt, um 10 cm og
því þarf að dreifa úr úrganginum.
Lirfunar graðga honum í sig og þeg-
ar þær eru orðnar fullvaxnar skríða
þær upp úr honum, sem er mjög
hentugur eiginleiki þessarar flugu.
Við söfnum þeim þá saman, þurrk-
um og mölum í fiskifóður. Það sem
situr eftir er mjög góður áburður á
tún og í grænmetisræktun.“
Mjög hollar og góðar
Frá því egg svörtu hermannaflug-
unnar klekst er hún tvær til þrjár
vikur að ná fullri stærð, lirfan nær
að meðaltali 27% vaxtarhraða á dag
sem er fáheyrt í dýraríkinu. „Þegar
lirfan er fullvaxinn, tökum við um
1% af henni og leyfum að verða að
flugu svo hún geti makað sig og orp-
ið aftur. Hin 99% fara ofan í þurrk-
ofn og eru svo malaðar í fóðurmjöl.“
Lirfunar þykja mjög gott fóður
enda próteinríkar og með heil-
næmar fitusýrur. „Og ef að við gef-
um þeim fiskiúrgang þá taka þær
með sér omega 3 fitusýrurnar sem
er mjög gott að hafa í fiskifóðri,“
segir Gylfi.
Ekkert slíkt fóðurskordýrabú er á
Norðurlöndunum að sögn Gylfa en
þau hafa aðeins horft til Hollands og
Bandaríkjanna þar sem þau eru
nokkur. „Í sumum tilvikum er mark-
miðið ekki að búa til prótein heldur
að minnka úrgang t.d frá stórum
svínabúum. Þá eru lirfunar látnar
éta skítinn og minnka þannig um-
fang hans.“
Fóðurskordýrabú á Vestfjörðum
 Lirfa svörtu hermannaflugunnar étur lífrænan úrgang og fer svo sjálf í fiskafóður  Mjög um-
hverfisvænt verkefni  Tilraunaræktunin hefst í júní og allt á að vera komið á fullt eftir þrjú ár
Alæta Lirfa svörtu hermannaflugunnar étur úrgang og verður svo fóður.
Sigríður
Gísladóttir
Gylfi
Ólafsson
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2014
Kveikjan að verkefninu var
skýrsla sem kom frá Sameinuðu
þjóðunum í fyrra um að skordýr
væru hagkvæm og umhverf-
isvæn leið til þess að uppfylla
prótínþörf manna og dýra í fram-
tíðinni. „Ég var þá í námi í mann-
vistarlandafræði og var mjög
áhugasamur um þetta og sá að
það voru engar hindranir í veg-
inum fyrir því að gera þetta á
hagkvæman hátt á Íslandi,“ seg-
ir Gylfi sem er frá Ísafirði líkt og
Sigríður.
Það óar eflaust marga við því
að borða lirfur en Gylfi hefur
þegar smakkað þær. „Vinur minn
gerði lirfukæfu úr lirfum úr til-
raunaræktuninni fyrir verkefni í
Listaháskólanum. Kæfan smakk-
aðist pínu eins og mold en var
annars ekkert bragðsterk. Lirf-
urnar gætu orðið fóður fyrir
mannfólk og það er lang-
tímamarkmið en það er ekkert
sérlega góður markaður fyrir
skordýramat á Íslandi í bili,“ seg-
ir Gylfi kankvís. Hann segir
marga mjög áhugasama um
verkefnið og til marks um það
hafa þau hlotið fjölda styrkja til
að koma því á laggirnar.
Smakkast
eins og mold
SKORDÝRAMATUR
Ólafur Már Sigurðsson, sérfræð-
ingur hjá Hagstofu Íslands, segir
að gögn um atvinnuþátttöku er-
lendra ríkisborgara sé að finna
víða í kerfinu. Það hafi hins vegar
enginn nákvæma yfirsýn yfir hana.
Hagstofan gerir reglulega
vinnumarkaðskönnun og segir
Óafur Már að þær rannsóknir hafi
ekki verið greindar eftir því hvort
íslenskir eða erlendir ríkisborgarar
eiga í hlut.
Sólveig Guðmundsdóttir, sviðs-
stjóri hjá Þjóðskrá Íslands, segir
aðspurð að Þjóðskrá flokki ekki er-
lenda ríkisborgara eftir starfs-
greinum, enda sé það ekki lög-
bundið hlutverk stofnunarinnar.
Sólveig telur að slík gagnasöfnun
gæti verið gagnleg, til dæmis fyrir
lýðfræðiupplýsingar.
Skúli Eggert Þórðarson ríkis-
skattstjóri segir starfsgrein er-
lendra starfsmanna koma fram
þegar skilað er staðgreiðslu opin-
berra gjalda. Embættið hafi hins
vegar ekki sundurgreint þennan
hóp eftir starfsgreinum.
Ekki flokkað eftir greinum
UPPLÝSINGAR UM ERLENT VINNUAFL