Morgunblaðið - 30.04.2014, Blaðsíða 22

FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
R
íkið byrjar á þessu ári að
taka þátt í kostnaði
sveitarfélaganna við
veiðar á ref á nýjan leik
en það hætti að veita
fjármuni til veiðanna árið 2010. Um-
hverfisstofnun hefur gert drög að
áætlun um veiðarnar næstu þrjú árin
en markmið hennar er meðal annars
að afla betri upplýsinga um þær. Þau
hafa verið rædd á samráðsvettvangi
með Sambandi íslenskra sveitarfélaga
og Náttúrufræðistofnun Íslands.
Sveitarfélögin vinna nú að því að áætla
kostnað sinn við veiðarnar, tjón af
völdum refsins og áherslur sínar við
veiðarnar áður en viðræður við Um-
hverfisstofnun hefjast um dreifingu
fjárins. Alls er um að ræða 30 milljónir
króna á næstu þremur árum. Endur-
greiðsla ríkisins mun nema allt að
þriðjungi af kostnaði sveitarfélaganna.
Tjónið ekki verið áætlað
„Það fylgdi með þegar var ákveð-
ið að veita aftur peninga í veiðarnar að
það þyrfti að gera samninga við hvert
sveitarfélag og þau þyrftu að leggja
fram áætlanir um sínar veiðar. Það er
verið að reyna að koma meira sam-
ræmi á veiðarnar og gera þær mark-
vissari hvað varðar tjón,“ segir Steinar
Rafn Beck, sérfræðingur hjá Um-
hverfisstofnun. Hingað til hefur tjónið
sem refurinn veldur fjár- og æð-
arbændum og öðrum ekki verið áætl-
að.
Steinar Rafn segir að það verði
metið út frá áætlunum sveitarfélag-
anna hversu mikið fé hvert svæði fái.
Sum sveitarfélög séu víðfeðm og fá-
menn og þar leggist kostnaður þyngra
á hvern íbúa en í fjölmennari sveit-
arfélögum.
„Hugmyndin er að gera þetta á
sanngjarnari hátt. Það á eftir að koma
í ljós hvernig semst við sveitarfélögin,“
segir Steinar Rafn. Þau hafa frest til
23. maí til að leggja fram áætlanir sín-
ar og segir hann að þá verði hægt að
hefja viðræður við þau í júní.
Engin leið að útfæra það
Snorra Jóhannessyni, formanni
Bjarmalands, félags atvinnuveiði-
manna á ref og mink, hugnast lítt drög
Umhverfisstofnunar að áætlun um
refaveiðarnar.
„Það er ekki þess virði fyrir sveit-
arfélögin að leggja á sig þá auknu
vinnu og fyrirhöfn sem fylgir því að fá
einhverja hungurlús til baka,“ segir
hann. Fjármunum fylgi ekki loforð um
hækkun á launum refaskyttna þrátt
fyrir að verið sé að bæta á þær mikilli
vinnu, þar á meðal í því að greina og
skrifa niður fæðuleifar sem þeir finna í
grenjum, skila inn skrá yfir grenin til
Umhverfisstofnunar og skila inn tí-
unda hverju hræi.
„Ég trúi því ekki að veiðimenn
kyngi því þegjandi og hljóðalaust. Þeir
sem ég er búinn að heyra í eru ekki
kátir,“ segir hann.
Þá séu tæknileg atriði í drög-
unum sem ekki sé nokkur leið að út-
færa. Bændur hafi hingað til ekki get-
að fullyrt neitt um tjónið sem refurinn
veldur nákvæmlega. Ekki séu frekari
forsendur til að meta það með þeim
aðferðum sem Umhverfisstofnun
leggur upp með. Ekki er heldur
raunhæft að ætlast til þess að
veiðimenn skili inn hræjum.
„Stundum er maður 2-3 sól-
arhringa á greni í hita og fínu
veðri. Eftir smástund er komin
fiskifluga og maðkur í hræin og
það er ekki hægt að ætla mönnum
að bera þetta langar leiðir til
byggða, hvað þá að ætla póst-
inum að flytja svo úldin
tófuhræ,“ segir
Snorri.
Vilja gera refaveið-
arnar markvissari
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Refur Síðan ríkið hætti að taka þátt í kostnaði sveitarfélaga við veiðar á
ref hafa þau staðið ein undir honum. Nú ætlar ríkið aftur að leggja til fé.
22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÍkauphöllumBandaríkjannaog víðar eru
viðskipti að stórum
hluta orðin sjálfvirk.
Talað er um hátíðni-
viðskipti og hraðinn er slíkur að
engin leið er fyrir mannshugann
að átta sig á því sem er að gerast,
hvað þá að bregðast við. Algrím
eða reiknirit hafa verið notuð í
nokkur ár og hafa gerbreytt verð-
bréfaviðskiptum þannig að nú
taka þau ekki bara sekúndubrot
heldur einn þúsundasta úr sek-
úndu.
Jim McTague, fréttastjóri
bandaríska fjármálablaðsins Bar-
ron’s, lýsti þessu í viðtali í Morg-
unblaðinu í gær.
McTague tekur dæmi af tveim-
ur mönnum, sem fara á útsölu.
Annar er fljótari en hinn, kaupir
útsöluvöruna og selur svo hinum
á lítið eitt hækkuðu verði. Sá fyrri
hagnast um mismuninn, en sá síð-
ari fær vöruna engu að síður á út-
söluverði. „Forrit á mörkuðum
haga sér með sama hætti á hverri
sekúndu á hverjum einasta degi
sem opið er í kauphöllum,“ segir
McTague í viðtalinu.
Þessi hlið á kauphallar-
viðskiptum nútímans hefur orðið
tilefni til gagnrýni. Brad Katsu-
yama starfaði fyrir Royal Bank of
Canada í New York. Hann varð
þess áskynja að reikniritin brugð-
ust ekki bara við kaupum á verð-
bréfum, heldur voru fyrri til. Á
milli þess sem smellt var á mús-
ina til að kaupa verðbréf og við-
skiptin voru frágengin hækkaði
verðið. Þegar hann fór að skoða
þetta betur komst
hann að því að verð-
bréfamiðlarar not-
uðu þá staðreynd að
pantanir bárust
mörkuðum ekki
samtímis. Þótt munurinn væri
ekki nema einn þúsundasti úr
sekúndu var það nóg fyrir öflugar
tölvur til að vera á undan.
Katsuyama lýsir þessu í nýrri
bók eftir Michael Lewis, Flash
Boys. Daginn sem bókin kom út
lýsti bandaríska alríkislögreglan,
FBI, yfir því að rannsókn væri
hafin á hátíðniviðskiptum og fleiri
embætti hafa gert slíkt hið sama.
Þótt grunnhugmyndin að verð-
bréfamörkuðum sé að þar sitji all-
ir við sama borð og allar upplýs-
ingar liggi fyrir þannig að allir
fjárfestar, jafnt lærðir sem leikir,
geti tekið ákvarðanir á sömu for-
sendum, er sú alls ekki raunin.
Katsuyama orðar það svo að búið
sé að hagræða mörkuðunum til að
féfletta almenning.
McTague segir að ef til vill sé
ekki verið að hafa mikla fjármuni
af venjulegu fólki, en lífeyr-
issjóðir og hlutabréfasjóðir, sem
venjulegt fólk eigi hlut í, stundi
umsvifamikil viðskipti og þetta
hafi áhrif á ávöxtun þeirra.
Menn virðast varnarlausir
gegn þessari þróun. Sú hugmynd
hefur komið upp í Bandaríkj-
unum að hægja á viðskiptunum
með hraðatakmörkunum þannig
að fjárfestar verði að halda stöðu
í að minnsta kosti eina sekúndu,
en McTague telur ólíklegt að
bandarískir ráðamenn ráðist í
slíka löggjöf í bráð.
Forrituð hátíðni-
viðskipti skekkja
markaði}
Viðskipti á ljóshraða
Það er mikið al-vörumál að
stöðva löglega boðað
verkfall með lögum.
En vinnustöðvun til
að knýja á um hækk-
un launa umfram
það sem innstæða er
fyrir í þjóðfélaginu er jafn fjarri
því að vera gamanmál. Fámennar
stéttir, sem geta tekið vinnustað
sinn slíku heljartaki að stutt
verkfall á almennan mælikvarða
valdi óbætanlegum skaða, verða
að kunna að fara með slíkan rétt.
Hér á landi hefur sífelld vald-
beiting í verkfalli leitt til mjög
þröngrar túlkunar á því hvenær
megi „ganga inn í störf“ í verk-
falli. Löng hefð er einnig fyrir því
að lögregla og lögbannssetjendur
eru treg til afskipta af verkfalls-
aðgerðum eða afli sem beitt er
með vísun til verkfalls, þótt langt
sé gengið. Sú venja virðist stund-
um illa standast venjulegan laga-
skilning. Sá veruleiki ýtir enn
undir óskráða kröfu um að verk-
fallsboðendur sýni gætni.
Það er siðleysisbragur á því, ef
örfáir einstaklingar í stórum
starfsmannahópi geta í krafti
„heilags verkfalls-
réttar“ stöðvað
ferjusiglingar á milli
lands og Eyja eins
og gerðist á dög-
unum. Vísbendingar
eru um það nú, að
mörgum hópum þyki
ekkert að því að beita meintu
neyðarúrræði af kæruleysi. Lög-
gjafinn getur hrakist til afskipta
við slíkar aðstæður, þótt illt sé.
Víða erlendis er herinn látinn
grípa inn í þegar illa horfir, ef t.d.
heilbrigðisöryggi telst ógnað.
Herinn er þá sendur með sín
tæki, að hirða t.d. sorp úr íbúðar-
hverfum. Frægt var þegar um
12.000 flugumferðarstjórar löm-
uðu bandarískt þjóðfélag með
allsherjarverkfalli. Ronald Reag-
an var þá forseti og sagði þeim
öllum upp og lét herinn manna
flugturnana þar til nýir starfs-
menn höfðu verið þjálfaðir. Þegar
um 8.000 flugumferðarstjórar
höfðu verið þjálfaðir þótti full-
mannað. Ísland hefur ekki slík
úrræði. Nauðsynlegt er að ábyrg
umræða eigi sér stað á vettvangi
vinnumarkaðar um það sem nú
virðist stefna í illt efni.
Réttur almennings
til skaðleysis vegna
offors í verkfallstíð
er líka heilagur }
Verkfallsvopnið er
tvíeggjað sverð
N
ú er mikið talað um Nýja Sjálf-
stæðisflokkinn. Þá vaknar þessi
spurning: Hvar er sá gamli?
Hvað varð um hann? Mér finnst
sem ég hafi hvorki heyrt hann
né séð í langan tíma.
Þegar ég var að vaxa úr grasi í Reykjavík
stóð gamli Sjálfstæðisflokkurinn alltaf í ein-
hverjum stórræðum. Hann lét malbika allar
götur í höfuðborginni. En gerði líka græna
byltingu með stórum útivistarsvæðum, leik-
völlum og göngustígum. Hann útrýmdi kola- og
olíureyknum óheilnæma með hitaveitu í hvert
hús.
Gamli Sjálfstæðisflokkurinn var flokkur hins
frjálsa framtaks og athafnaskáldanna. En hann
var líka jafnaðarflokkur sem byggði upp öfl-
ugustu félagsmálastofnun landsins í Reykjavík.
Hann fékk guðfræðikennara í háskólanum til að móta
þessa starfsemi. Það lá beint við því flokkurinn var aldrei
feiminn við að halda á lofti kristilegum gildum. Þegar ég
man fyrst eftir flokknum var aldrei talað um hann sem
hægri flokk. Hann var of stór í hugsun og athöfnum til að
láta sér lynda þrönga merkimiða. Og varð þess vegna stór
í öllum kosningum.
Þegar lýðveldið var í augsýn orðaði ágætur flokksmaður
framtíðarsýn sína fyrir Ísland með þessum orðum: „Þjóð-
félagið yrði rekið á grundvelli einkareksturs, þar sem eng-
ir væru of ríkir og engir of fátækir.“ Formaður flokksins
sagði í áramótaávarpi um miðjan áttunda áratuginn: „Við
Íslendingar erum ein stór fjölskylda og við
munum ekki sætta okkur við skort annars veg-
ar og ofgnægð hins vegar.“ Þessir karlar
kunnu að koma orðum að hlutunum!
Karlar voru vissulega mest áberandi í for-
ingjasveitinni. En konur voru ekki síður að-
sópsmiklar. Það eru meira en sextíu ár síðan
sjálfstæðiskona settist í stól borgarstjóra í
Reykjavík. Vigdís okkar var þá enn ung kona í
háskólanámi. Gamli Sjálfstæðisflokkurinn varð
líka fyrstur til að fela konum ráðherraembætti.
Nú þykir þetta auðvitað svo sjálfsagt að menn
hafa ekki orð á því. En voru mikil tíðindi þá.
Þingmennirnir komu ekki bara úr Versl-
unarskólanum og Lagadeildinni. Þarna voru
líka verkalýðsforingjar, eftirminnilegir menn
sem gættu hagsmuna launafólks. „Stétt með
stétt“ var kjörorð Sjálfstæðisflokksins. Það
hefur ekki heyrst lengi.
Fæstir þeirra sem völdust til ábyrgðarstarfa fyrir
gamla Sjálfstæðisflokkinn voru það sem við köllum núna
stjórnmálamenn. Yfirleitt bara venjulegt fólk víða að sem
vildi leggja sitt af mörkum þjóðlífinu til vaxtar og fram-
gangs. Og ekki má gleymast að gamli Sjálfstæðisflokk-
urinn lét sér mjög annt um listir, menningu og menntun.
Sérstaka áherslu lagði hann á að menningin væri sameign
allra stétta.
Væri kannski þjóðráð að vekja þennan flokk aftur til
lífsins fremur en að stofna nýjan?
gudmundur@mbl.is
Guðmundur
Magnússon
Pistill
Gamli Sjálfstæðisflokkurinn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Í drögum Umhverfisstofnunar
að áætlun að refaveiðum næstu
þriggja ára kemur fram að 50-
60 sveitarfélög sinni nú refa-
veiðum. Refastofninn hafi meira
en tífaldast að stærð á und-
anförnum þremur áratugum
eftir að hafa verið í sögulegri
lægð þar á undan.
Meðaltalsveiði áranna 2006-
2010 hafi verið 6.055 refir en
veiðitölur sýni að um 7.500 dýr
séu veidd á ári.
Tölur stofnunarinnar
sýna að mikill munur er
á kostnaði við veið-
arnar á hvern íbúa eftir
sveitarfélögum. Þannig
kosta þær hvern íbúa á
Reykjanesi um 225 krón-
ur á ári en á Vestfjörðum
er kostnaðurinn
rúmar 42.000
krónur á ári.
Mikill munur
á kostnaði
TÖLUR UM REFAVEIÐI
Snorri H.
Jóhannesson