Morgunblaðið - 30.07.2014, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JÚLÍ 2014
Leifsstyttan klifin Sprækri og kattliðugri stúlku hjálpað niður af stalli styttunnar af Leifi Eiríkssyni á Skólavörðuholtinu, fyrir framan Hallgrímskirkjuna, eftir skemmtilega klifurferð.
Eggert
Skipunartími sitj-
andi seðlabanka-
stjóra rennur út 20.
ágúst næstkomandi
og fyrir þann dag
þarf fjármálaráð-
herra að taka
ákvörðun um hver
skuli gegna þessu
mikilvæga embætti
næstu fimm árin hið
minnsta.
Ákvörðun um skipan seðlabanka-
stjóra er ekki léttvæg. Þvert á
móti. Með skipan seðlabankastjóra
er mörkuð stefna til framtíðar, ekki
aðeins í peningamálum (og þar með
efnahagsmálum almennt), heldur
einnig er varðar afnám gjaldeyris-
hafta. Um leið er sleginn tónn um
hvers konar stjórnsýsla verður
rekin á komandi árum; hvort
embættismönnum sé ætlað að gæta
hófsemdar, meðalhófs og sanngirni
í störfum sínum eða hvort þeir geti
farið sínu fram í krafti leynd-
arhyggju og hafta.
Varla verður um það deilt að
stærsta verkefni nýs seðlabanka-
stjóra er að vinna að afnámi gjald-
eyrishafta um leið og mörkuð er
trúverðug stefna í peningamálum.
Í upphafi var því lofað að höftin
væru aðeins tímabundin neyð-
arráðstöfun. En svo tók norræna
velferðarstjórnin við og lögum um
Seðlabankann var kollvarpað. Eftir
það unnu ríkisstjórn og Seðlabank-
inn samhent að því að herða höftin
og festa þau í sessi með ómældum
kostnaði fyrir íslenskt efnahagslíf.
Hlekkir þjóðfélags
Í skjóli hafta hefur
grafið um sig stjórn-
sýsla sem er ekki til
eftirbreytni enda fylgi-
fiskur haftaþjóðafélags.
Og í krafti gjaldeyris-
hafta var innleitt órétt-
læti þar sem einstak-
lingum og fyrirtækjum
er mismunað með ógeð-
felldum hætti.
Bjarni Benediktsson
fjármálaráðherra hefur
komið hreint fram og talað skýrt
um mikilvægi þess að brjótast út úr
höftum. Ekki síst þess vegna skipt-
ir viðhorf nýs seðlabankastjóra til
haftabúskapar miklu.
Nýr seðlabankastjóri getur ekki
litið á gjaldeyrishöft sem tækifæri
til að sýna vald sitt eða sem tæki-
lega nauðsyn á komandi árum við
stjórn peningamála. Gera verður
þá kröfu til nýs seðlabankastjóra
að hann sé samstíga fjármálaráð-
herra í eindregnum ásetningi við
að afnema höftin og sé sannfærður
um að þau séu hlekkir þjóðfélags
sem verði að brjóta.
Traust á störf og stefnu Seðla-
bankans er ein meginforsenda þess
að hægt verði að afnema
gjaldeyrishöftin. Þar hefur pottur
verið brotinn líkt og ég hef haldið
fram opinberlega. Ráð snjallra er-
lendra og innlendra ráðgjafa mega
sín lítils ef trúverðugleiki pen-
ingastefnunnar er dreginn í efa eða
alvarlegar efasemdir og gagnrýni á
stjórnsýslu Seðlabankans eiga við
rök að styðjast.
Nýr seðlabankastjóri verður að
endurvinna traust sem nauðsynlegt
er að innlendir og erlendir aðilar
beri til hans. Trúverðugleiki pen-
ingastefnunnar verður aldrei meiri
en það traust sem borið er til seðla-
bankastjóra og helstu starfsmanna
bankans.
Taki alltaf málstað Íslands
Á komandi misserum og árum
skiptir miklu fyrir Íslendinga að
seðlabankastjóri taki alltaf málstað
Íslands. Hann hafi burði til þess að
standa óhræddur á alþjóðavett-
vangi og verja hagsmuni lítillar
þjóðar. Hafi dug til þess að leiða ís-
lensk stjórnvöld af villigötum þeg-
ar þau vilja samþykkja ósann-
gjarnar og ólögvarðar kröfur
erlendra aðila – fyrirtækja, banka
eða ríkja. (Sjálfstæði Seðlabankans
á hverjum tíma er samþætt atgervi
og hæfni sitjandi bankastjóra.)
Þess vegna má Icesave-þáttur
Seðlabankans ekki verða endurtek-
inn. Í nær fjögur ár hélt bankinn
því fram að fjármálastöðugleika Ís-
lands yrði í engu ógnað þótt fallist
yrði á hundruð milljarða kröfur
Breta og Hollendinga – ríkissjóður
(skattgreiðendur) ráði við byrðarn-
ar. Þar gekk bankinn, ásamt mörg-
um fræðimönnum, með skammar-
legum hætti erinda ríkisstjórnar
sem virtist bera hagmuni erlendra
aðila fremur fyrir brjósti en hag
almennings á Íslandi. Kjósendur
komu í veg fyrir samþykkt Icesave-
samninga og í janúar á liðnu ári
hafnaði EFTA-dómstóllinn öllum
kröfum í Icesave-málinu.
Nokkrum mánuðum síðar gaf
seðlabankastjóri út yfirlýsingu um
að miðað við óbreytt gengi nægi
„fyrirsjáanlegur undirliggjandi við-
skiptaafgangur næstu ára ekki til
að fjármagna samningsbundnar af-
borganir erlendra lána“.
Það hefur aldrei aukið
trúverðugleika að segja eitt í dag
og annað á morgun.
Tvöföld spennitreyja
Nýr seðlabankastjóri verður í
störfum sínum að sýna að hann
skilji samhengið á milli vaxtastefnu
bankans annars vegar og almennra
lífskjara og afkomu fyrirtækja hins
vegar. Að hávaxtastefna undir for-
merkjum hafta sé í raun ekki annað
en dulin skattheimta á fyrirtæki og
heimili sem berjast í bökkum.
Hvert prósentustig í nafnvöxtum
kostar nær 50 þúsund milljónir
króna en erlendir kröfuhafar og
krónueigendur hagnast. Þannig
vinnur hávaxtastefna bankans
gegn því að hægt verði að tryggja
frjálsa fjármagnsflutninga.
Í sameiningu verða fjármála-
ráðherra og seðlabankastjóri að
losa íslensk fyrirtæki úr þeirri tvö-
földu spennitreyju sem þau hafa
verið hneppt í; annars vegar í höft
og hins vegar í hávaxtastefnu
Seðlabankans.
Með skynsamri aðhaldsstefnu í
peningamálum og hófsemd í stjórn-
sýslu verður hægt að byggja upp
trúverðugleika og traust á Seðla-
bankanum og peningastefnunni. Að
öðrum kosti verðum við dæmd til
að búa við höft um ókomin ár.
Grunnur að aukinni hagsæld
Ég trúi því og treysti að sá ein-
staklingur sem valinn verður til að
stýra Seðlabankanum búi ekki að-
eins yfir þekkingu á efnahags-
málum heldur hafi ekki síður skiln-
ing á samhengi atvinnulífs til
sjávar og sveita, peningastefnu og
ríkisfjármála. Seðlabankastjóri
sem áttar sig á því að ekki verður
hægt að byggja upp lífskjör með
höftum og ætla fyrirtækjum og ein-
staklingum að standa undir allt að
30 sinnum hærri nafnvöxtum en í
helstu samkeppnislöndum, leggur
góðan grunn til aukinnar hagsæld-
ar.
Ekki væri það verra að nýr
seðlabankastjóri hafi tekið þátt í
atvinnulífinu, stofnað og lagt grunn
að fyrirtæki í samvinnu við aðra.
Fátt eykur skilning á atvinnulífinu
meira en að hafa hætt sínum eigin
fjármunum og jafnvel rutt brautina
á nýjum vettvangi. Slíkan skilning
öðlast fáir með því að lifa og hrær-
ast að mestu í vernduðu umhverfi.
Þegar allt þetta er haft í huga
getur það varla verið erfitt að skipa
nýjan seðlabankastjóra úr hópi
þeirra sem sérstök matsnefnd telur
hæfasta.
Eftir Óla Björn
Kárason » Það skiptir miklu
að seðlabankastjóri
taki alltaf málstað
Íslands. Hann hafi
burði til þess að standa
óhræddur og verja hags-
muni lítillar þjóðar.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Til hvers er ætlast af nýjum seðlabankastjóra?