Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.08.2014, Blaðsíða 40

40 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.8. 2014
S
tjórnmálamenn nútímans hafa marg-
vísleg hjálpartæki til að skyggnast
inn í skoðanir kjósenda á árunum á
milli kosninga. Og sumir hafa haldið
að þar eigi menn að vera sífellt á
gægjum. Hóf er þó gott í því sem
öðru.
Skoðanakönnun á gönguför
Einhvern tíma var efnislega haft eftir Bjarna Bene-
diktssyni, forsætisráðherra, að hann teldi gagnlegt
að fara fótgangandi spottann frá Stjórnarráðinu nið-
ur á þing af fleiri ástæðum en þeim að hreyfa sig að-
eins og viðra. Hann taldi sig geta orðið fróðari um
viðhorf almennings til ríkisstjórnar og flokks síns
með því að skynja þar viðmót fólksins í sinn garð.
Þá var gamli bærinn enn miðstöð verslunar og
stjórnsýslu og fjöldi manna átti leið í bankana sem
stóðu í röðum í Austurstræti, eins og Laddi gerði fyr-
ir sitt leyti ógleymanlegt og til að „fara í pósthólfið
sitt,“ aðra snúninga eða á kaffihús, sem ekki voru
annars staðar. Fyrirferðarmikill stjórnmálamaður
þurfti því að ætla sér mun lengri tíma en svo sem
fimm mínútur, sem vegalengdin útheimti, til að taka
púlsinn á almenningi í hjarta bæjarins.
Morgunblaðið var þá í Aðalstræti og áhugasamir
háskólakrakkar fengu margir vinnu með náminu á
blaðinu, þá sem nú. Fyrir rúmum 40 árum var bréf-
ritari í „stjórnmáladeildinni,“ sem þá var til, skrifandi
þingfréttir og Staksteina og undraðist iðulega stöð-
ugan straum þingmanna, viðskiptajöfra, útgerðar-
forkólfa, listamanna og skálda til ritstjóranna Matt-
híasar, Eykons og Styrmis. Það komu raunar fleiri en
þessir sem við, „Morgunblaðseggin“, könnuðumst
við, áskrifendur, greinarhöfundar og útigangsmenn
sem fengu kaffisopa og stundum eyri fyrir öðru sem
brýnna var.
Þess á milli gekk síminn og blaðamenn voru á þön-
um inn og út af skrifstofum ritstjóranna. Sennilega
hafa þremenningarnir farið nærri um það, hvernig
„lessið stóð“ í þjóðfélaginu á hverjum tíma, án skoð-
anakannana. Og þegar Bjarni formaður hafði borið
viðmótið á horninu, þar sem Óli blaðasali stóð, saman
við það sem stóð upp úr mönnum á þeirri brautarstöð
sem ritstjórn Morgunblaðsins var, hefur myndin vís-
ast verið orðin bærilega klár.
Mikil sveifla
Þekkt er að þegar pendúllinn tekur að hreyfast vill
hann einatt sveiflast langt yfir miðjuna. Og það hefur
hann svo sannarlega gert í tilviki skoðanakannana og
hvers kyns rannsókna sem þeim tengjast. Skoðana-
kannanir birtast nú á fárra vikna fresti og í hvert
skipti láta sumir fjölmiðar eins og þær feli í sér stór-
fréttir. Stjórnmálamenn, nær og fjær, eru sumir
furðu uppnæmir yfir þeim og jafnvel á köflum ein-
kennilega ístöðulausir. Hér á landi hafa alvöru stjórn-
málamenn jafnvel blásið til neyðarfunda og rætt í
fullri alvöru um að hlaupa frá stefnumálum (og það
kannski orðið ofan á) vegna þess að borist hafa fréttir
af væntanlegri skoðanakönnun, jafnvel frá aðilum
sem enga burði hafa til að gera slíkar kannanir! Satt
best að segja væri heppilegast að þess háttar stjórn-
málamenn sneru sér að öðru, því það færi betur með
þá og þó einkum umbjóðendur þeirra. – Þeir sem ekki
þola hitann ættu að koma sér út úr eldhúsinu – mun
Harry S. Truman, sem var ekki einn af veifisköt-
unum, hafa orðað það. Hafi menn trú á því sem þeir
eru að gera, hafa lofað að koma í kring og hafa fengið
umboð til, þá segja tilfallandi skoðanakannanir litla
sögu.
Ógleymanlegt dæmi
Eftir að Ríkisútvarpið og allar helstu málpípur úr há-
skólasamfélagi, Seðlabanka og atvinnulífi höfðu
ásamt Jóhönnu og Steingrími J. flutt hræðsluáróður
um að Ísland yrði efnahagslega úr sögunni ef það
kyngdi ekki Icesave-samningi lét „RÚV“ gera
skyndikönnun. Og viti menn, hinn yfirgengilegi einliti
hræðsluáróður hafði borið árangur. En sá árangur
stóð aðeins í 48 klukkustundir, þá tók hann að hjaðna
þótt áróðrinum væri haldið áfram. Allir vita hvernig
fór. Vinstristjórnin, „RÚV,“ „fræðasamfélagið,“ SÍ,
ASÍ og SA: 2%. Þjóðin: 98%. Það er ekki til umræðu
hér nú að þessir sjálfumglöðu aðilar virðast ekki hafa
margt lært af þessari einstæðu hrakför sinni.
Það sem er til athugunar er skoðanakönnunin sem
gerð var. Hún var framkvæmd af aðilum sem kunna
til verka. Ekkert bendir til að hún hafi ekki sýnt rétta
afstöðu úrtaksins (og þar með þjóðarinnar) á þessari
stundu. En hún gaf enga vísbendingu um hver sú af-
staða yrði nokkrum vikum síðar, þegar þjóðarat-
kvæðagreiðsla færi fram. „RÚV“ lét gera könnunina
eftir að hinn hlutlausi miðill hafði hamast við að skapa
rétt andrúmsloft, ásamt þeim sem hjálpuðu til. Þann-
ig er hægt að „búa til könnun“ sem er „rétt“ á til-
teknu augnabliki og nota könnunina til að halda
áfram áróðrinum sem skapaði hana. Grunsemdir eru
uppi um að óforskömmuð stjórnmálaöfl hafi víða not-
að slík meðul. En ekkert þekkt dæmi annað er um að
Brautarstöð í eim-
reiðarlausu landi
og hversu hátt
lyftist hatturinn
*Skoðanakannanir birtast nú áfárra vikna fresti og í hvertskipti láta sumir fjölmiðlar eins og
þær feli í sér stórfréttir. Stjórnmála-
menn, nær og fjær, eru sumir furðu
uppnæmir yfir þeim og jafnvel á
köflum einkennilega ístöðulausir.
Reykjavíkurbréf 01.08.14