Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.08.2014, Blaðsíða 41

„hlutlaus ríkisfjölmiðill“ í lýðræðisríki hafi beitt slíku
bragði til að stuðla að því að ríkisstjórn, sem var
stofnuninni hugleikin, næði fram einu af sínum mestu
óhappaverkum.
Fróðlegt er að bera eindreginn og óskoraðan stuðn-
ing „RÚV“ við hina lánlausu ríkisstjórn Jóhönnu og
Steingríms saman við sífelldan beinan og óbeinan
áróður gegn núverandi ríkisstjórn. Allt er það með
miklum ólíkindum.
Viðeyjarstjórn
Ríkisstjórnin sem sat hér á landi árin 1991-1995 fór
mjög lágt í skoðanakönnunum á miðjum starfsferl-
inum. Hún hélt þó velli í kosningunum á eftir. En þar
sem annar stjórnmálaflokkurinn missti töluvert fylgi,
m.a. vegna innbyrðis sundurlyndis og brotthlaups
ráðherra, varð meirihlutinn tæpur og því lauk sam-
starfinu. Hefðu menn misst móðinn við vondar kann-
anir á miðju tímabili hefði stjórnin kolfallið í lok kjör-
tímabilsins. Þá hefðu stjórnarflokkarnir sjálfir
„sannað“ hina vondu kannanir.
Það er sjaldnast hægt að ætlast til þess að fylgi við
ríkisstjórn eða flokka í könnunum taki ekki dýfu ein-
hvern tíma á fjórum árum. Það má beinlínis búast við
slíku.
Tilvera stjórnmálaflokka lýtur lögmálum. Menn sá,
þeir hlúa að og þeir uppskera. Ef þeir gefast upp á
sáningartímanum vegna mótvinds eiga þeir sér ekki
viðreisnar von. Ef þeir slá af þegar nýgræðingur er
veikastur mun ekki fara nægilega vel. En ef góð
sannfæring tryggir úthald og þrótt á þessum tveimur
skeiðum þá er von góðrar uppskerutíðar og sennilega
fremur tveggja en einnar: Uppskeru þess sem vel var
sáð og uppskeru á kosninganótt.
Þjóðaratkvæði og skoðanakönnun
Hinn kunni breski stjórnmálamaður, Kenneth
Clarke, sem lengi hefur gegnt ráðherraembætti þar
syðra, telur að þjóðaratkvæðagreiðslur hafi mörg
einkenni skoðanakannana. „Að ætla sér að ákvarða
þýðingarmiklar og flóknar spurningar með einni at-
kvæðagreiðslu, á einum degi, er ekki eins góð (að-
ferð) og samfella í vinnslu máls með umræðu og
ákvörðunum þingsins,“ segir Clarke. Hann er þá að
fjalla um væntanlega þjóðaratkvæðagreiðslu Skota,
um hvort slíta eigi ríkjasambandinu við aðra hluta
Stóra-Bretlands. En ekki er ólíklegt að Clarke, sem
hefur lengi verið ákafur Evrópusambandssinni, hafi
hugsanlega atkvæðagreiðslu Breta um veru þar einn-
ig í huga. Hann segir að með atkvæðagreiðslunni 18.
september nk. „erum við í raun að setja allt undir
(gamble) með skoðanakönnun, sem tekin er á einum
degi, um framtíð Stóra-Bretlands“. Röksemdafærsla
gamla ráðherrans er auðvitað ekki skotheld. At-
kvæðagreiðslu sem hefur margra mánaða aðdrag-
anda og þar sem stofnað hefur verið til víðtækrar um-
ræðu með og á móti allan þann tíma verður vart líkt
við skoðanakönnun sem tekin er á einum degi, jafnvel
á sérvöldum degi, sem talinn er líklegur til að skila
eftirsóknarverðri niðurstöðu, fyrir þann sem pantar
könnunina.
En viðhorfið til skoðanakannana sem skín í gegn í
orðum hans er eftirtektarvert, þótt það hafi ekki ver-
ið meining Kenneths Clarke.
Skoðanakannanir eru hvorki vondar né góðar. Það
er sjálfsagt að hafa auga á þeim á meðan þær eru
ekki látnar trufla neitt. Menn ráða ekki við sig og
gleðjast ef þær eru hagfelldar. Og það má gleðjast
pínulítið ef um er að ræða könnun þegar mjög
skammt er til kosninga. Könnun sem er óeðlilega já-
kvæð þegar langt er í kosningar er ekki endilega sér-
stakt gleðiefni. Hún gæti þýtt að menn hafi frestað
„óvinsælum“ hlutum of lengi. Og hinar slæmu kann-
anir á þeim tíma þurfa ekki að boða neitt illt, ef menn
halda höfði.
Haldi menn ekki höfði yfir könnunum á miðju kjör-
tímabili eiga þeir ekki skilið að halda höfði á kosn-
inganótt.
Morgunblaðið/Kristinn
3.8. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 41