Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.08.2014, Blaðsíða 20

Heilsa og
hreyfing *Margt fólk nú til dags eyðir miklum tíma fyrir framan tölvu-og sjónvarpsskjái hvern dag en fáir velta því fyrir sér hvaðaafleiðingar þetta gláp getur haft. Heilinn er gerður til að sjáog bregðast við hlutum í umhverfinu og það að einblína áeitthvað eitt í langan tíma kennir honum að útiloka um-hverfið og þrengir sjónsviðið smátt og smátt. Til að spornagegn þessari þróun er mælt með að gera augnæfingar
reglulega, svo sem að ranghvolfa augunum nokkrum sinn-
um eða líta frá skjánum með reglulegu millibili.
Afleiðingar sjónvarpsgláps
Á
stæðurnar bak við ofát
og sterka löngun í
ákveðin matvæli sem
erfitt er að ráða við eru
ekki alveg ljósar en eru taldar
vera af bæði lífeðlisfræðilegum og
sálfræðilegum toga. Oft er þetta
að stórum hluta tilfinningalegt og
tengist gjarnan einmanaleika,
þunglyndi, kvíða eða streitu. Jafn-
vel smáskammtur af ákveðinni
matartegund getur þá ýtt undir
ofátið. Hugsunin hjá fólki er oft
mjög svarthvít. Það telur mat ann-
aðhvort slæman og óhollan eða
góðan og hollan en í raunveruleik-
anum er þetta ekki alveg þannig,“
útskýrir Hrund og nefnir súkku-
laði, kökur, kex, ís, kartöfluflögur,
popp og skyndibita sem dæmi yfir
þau matvæli sem fólk finnur
gjarnar fyrir sterkri löngun í.
„Sumir eiga það líka til að borða
of mikið af kartöflum, brauði og
pasta.“
Hrund segir sykur oft valda
fólki erfiðleikum í baráttunni gegn
óhollu mataræði. „Það hefur verið
sýnt fram á í rottum að matur
sem inniheldur mikinn sykur eyk-
ur losun á utanfrumu-dópamíni á
vissum stöðum í heilanum. Þetta
eru hlutir sem á enn eftir að
skoða betur hjá mannfólkinu og
þess vegna er ekki alveg tímabært
að tala um þessar langanir sem
fíkn. Fíkn er frekar sterkt orð og
er yfirleitt notað yfir sterka löng-
un í áfengi og eiturlyf en ekki
matvæli. En fólk getur aftur á
móti fengið mjög sterka löngun í
vissan mat þannig að því finnst
það ekki geta stjórnað þessum
löngunum og neytir matarins oft í
miklu magni, og þá er í sumum
tilfellum um að ræða ofát sem er
viss tegund af átröskun,“ segir
Hrund.
Hlustað á líkamann
Hrund mælir með því að þeir sem
eiga við ofát að stríða leiti til fag-
aðila sem hjálpar þeim að finna út
hvaða tilfinningar búa að baki
ofátinu. „Þá lærir fólk aðferðir til
að takast á við tilfinningarnar á
annan hátt en með því að borða of
mikið. En ef löngunin er aðeins
vægari getur reynst vel að borða
reglulega hollan mat og passa upp
á að hlusta á líkamann. Svo er
nauðsynlegt að borða þegar hung-
ur gerir vart við sig því lágur
blóðsykur getur ýtt undir þessar
langanir. Svo hjálpar hreyfing oft
til líka,“ útskýrir Hrund og segir
að þá sé einnig mikilvægt að finna
út á hvaða tíma löngunin gerir
helst vart við sig. „Þannig getur
fólk verið tilbúið með snarl sem
slær á löngunina í óhollan mat.
Fyrir suma gæti það til dæmis
verið lúka af hreinum hnetum eða
ávöxtur,“ segir Hrund sem verður
oft vör við að fólk eigi erfitt með
að minnka eða hætta að drekka
gosdrykki hvort sem þeir inni-
halda sykur eða gervisætu. „Það
er mjög líklegt að það sé vegna
koffínsins sem gosdrykkir inni-
halda gjarnan,“ segir Hrund að
lokum.
BARÁTTAN GEGN ÓHOLLUSTU
„Fíkn er
frekar
sterkt orð“
MARGIR KANNAST VIÐ ÞAÐ AÐ FÁ STERKA LÖNGUN
Í EINHVERJA ÓHOLLUSTU HVORT SEM ÞAÐ ER GOS-
DRYKKUR, SÆLGÆTI EÐA FITURÍKUR MATUR. ÞESSA
LÖNGUN GETUR VERIÐ ERFITT AÐ LOSA SIG VIÐ.
NÆRINGARFRÆÐINGURINN HRUND VALGEIRS-
DÓTTIR SEGIR SÁLFRÆÐILEGAR ÁSTÆÐUR OFT
VALDA STERKRI LÖNGUN Í ÓHOLLUSTU.
Guðný Hrönn gudnyhronn@mbl.is
Næringarfræðingurinn Hrund Valgeirsdóttir heldur úti vefsíðunni www.naer-
ing.com, þar deilir hún ýmsum gagnlegum fróðleik um mataræði og næringu.
Morgunblaðið/Þórður
*Ástæðurnar aðbaki ofáti ogsterkri löngun í
ákveðin matvæli
eru ekki alveg ljósar
en eru taldar vera
af bæði lífeðlis-
fræðilegum og sál-
fræðilegum toga.
Það getur reynst þrautin
þyngri að standast freist-
ingar þegar sælgæti er á
boðstólum.
Borðaðu reglulega hollan mat í litlum
skömmtum: Við viljum halda blóðsykrinum í
jafnvægi því það kemur í veg fyrir að við látum
undan löngun í óhollustu.
Ekki verða of svöng/svangur: Þegar við er-
um orðin mjög svöng þá erum við líklegri til að
missa okkur í óhollustunni.
Hreyfingin hjálpar: Margir borða sætindi
þegar þeim leiðist og þá er gott að dreifa hug-
anum með líkamsrækt.
Hafðu snarl við höndina: Finndu út á hvaða
tíma löngunin gerir vart við sig og gríptu þá í
hollt snarl, til dæmis hnetur og ávexti.
Fáðu viðeigandi hjálp: Leitaðu til fagaðila
sem kennir þér að takast á við tilfinningar á
annan hátt en með ofáti ef það er það sem þú
ert að stríða við.
Hreinsaðu skápana: Ef engin óhollusta er til
á heimilinu er líklegra að þér takist ætl-
unarverk þitt.AFP
Yfirstígðu
löngunina
NOKKUR GÓÐ RÁÐ