Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.08.2014, Blaðsíða 41

nýrri ríkisstjórn. Vissulega fengu skuldarar, t.d.
ungt fólk sem tekið hafði lán til að koma þaki yfir
fjölskylduna, mikið högg þegar launin fengu ekki
lengur að elta verðbólguna að fullu. Eftir það töldu
margir að verðtryggingin væri tól lánveitandans til
að berja skuldara með. Það var skiljanlegt en ekki
endilega rétt.
Hið jákvæða var að verðtryggingin varð smám
saman að svipu sem hitti þá sem réðu mestu um þró-
un efnahagslífsins, ekki aðeins stjórnmálamennina
heldur einnig þá sem réðu ferðinni á vinnumarkaði.
Hún kom því inn í höfuðið á mönnum að kauphækk-
anir umfram vöxt og getu atvinnulífsins væru ekki
aðeins gagnslausar heldur beinlínis skaðlegar, ekki
síst fyrir launþega. Vinnuveitendur, eins og þeir hétu
þá, lærðu líka sína lexíu. Þeir sáu að gengisfellingar
til að leiðrétta ístöðuleysi þeirra og annarra við
samningaborð og lélegan rekstur fyrirtækja voru að
hverfa sem kostur við stjórn efnahagsmála.
Spunamenn spunnu spennu
Í síðustu viku var látið eins og allt héngi á helj-
arþröm og öll tilveran á Íslandi ylti á því, hvert álit,
ekki dómur, EFTA-dómstólsins í Lúxemborg yrði á
því, hvort tilskipanir EES stríddu gegn verðtrygg-
ingu á Íslandi. Það var sérkennilegur stormur í te-
bolla og furðulegt hve fjölmiðlar og jafnvel seðla-
banki virtust vera úti á þekju í málinu.
Reynt var að blása upp eftirvæntingu vegna máls-
ins með því að halda því fram að „hefð“ væri fyrir því
að íslenskir dómstólar færu eftir áliti þessa dómstóls.
Verðtrygging hefur gilt á Íslandi í samræmi við ís-
lensk lög í 35 ár. Óteljandi dómar eru til frá Hæsta-
rétti landsins um niðurstöður byggðar á verðtrygg-
ingu. Í hundruðum eða þúsundum mála hefur enginn
byggt á því að verðtrygging væri bönnuð og ekki hef-
ur æðsti dómstóll landsins fundið upp á því, að fyrra
bragði, að gefa slíkt í skyn við öll þessi tækifæri.
Þegar EES-samningurinn var gerður í upphafi síð-
asta áratugar síðustu aldar var samningamönnum
ESB fullkunnugt um tilveru verðtryggingar á Íslandi
og enginn orðaði athugasemdir við hana. Eftirlits-
stofnun ESA hefur verið þetta fullkomlega ljóst og
ekki gert athugasemdir.
Ekki voru nokkrar minnstu líkur á því að íslenskir
dómstólar myndu komast að því núna að verðtrygg-
ing hefði verið ólögmæt allan þennan tíma eða að Al-
þingi hefði í óráði eða ógáti staðfest tilskipanir frá
Brussel sem bönnuðu hana.
Snjallt að spyrja eins og ástatt var
En dómstólarnir íslensku hafa auðvitað tekið eftir
því að umræða um verðtryggingu hefur verið nokkuð
þrungin tilfinningum. Til þeirra hefur verið höfðað
fremur en lagalegra raka. Af þeim ástæðum hefur
dómstólunum hugsanlega þótt heppilegt, svo ekki sé
sagt klókt, að láta EFTA-dómstólinn koma með sitt
álit sem millileik. Niðurstaðan í því efni var nánast
gefin fyrirfram.
Enginn getur látið sér til hugar koma, að hefði sú
niðurstaðan, á móti öllum líkum, orðið önnur í þessu
áliti, að þá hefðu íslenskir dómstólar, með vísun í
„hefð,“ dottið í slíkan pytt.
Þeir hefðu þá þar með lýst yfir að Alþingi Íslend-
inga hefði fyrir tveimur áratugum fært dómsvaldið
úr landinu. Slík gjörð hefði ekki staðist stjórnarskrá
landsins. Nýlegir dómar Hæstaréttar bera með sér
að rétturinn er, sem betur fer, mjög meðvitaður um
þá stöðu.
Morgunblaðið/Golli
31.8. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 41