Morgunblaðið - 26.09.2014, Page 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. SEPTEMBER 2014
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
„Bárðarbunga situr mitt á heita
reitnum undir Íslandi,“ sagði Har-
aldur Sigurðsson eldfjallafræð-
ingur. Hann fjallaði um eldgosið í
Holuhrauni og hræringarnar í
Bárðarbungu á mynda- og fræðslu-
kvöldi Ferðafélags Íslands í gær-
kvöldi. Morgunblaðið innti Harald
eftir því um hvað hann ætlaði að
tala þar. Hann kvaðst ætla að
rekja sögu heita
reitsins sem
veldur þeirri
miklu eldvirkni
sem hér er.
„Heiti reitur-
inn byrjaði undir
Síberíu fyrir
svona 250 millj-
ónum ára. Fleka
jarðskorpunnar
hefur síðan rekið
eins og fleka á
vatni en heiti reiturinn er áfram á
sama stað. Nú kraumar hann und-
ir okkur. Einu sinni var Síbería yf-
ir honum, svo Baffinseyja, síðan
Grænland og nú Ísland.“
Haraldur sagði að þegar heiti
reiturinn byrjaði að gubba upp
kviku undir Síberíu fyrir óralöngu
hefði fylgt því einhver mesta eld-
virkni sem sést hefur á jörðinni.
Heitir reitir eru kraftmestir í byrj-
un og svo dregur úr kraftinum.
Segja má að hraunið sem nú vellur
upp í eldgosinu í Holuhrauni eigi
fjarskylda ættingja á þeim stöðum
sem hafa verið yfir heita reitnum.
„Hraunið er úr sama hluta mött-
ulsins sem blæðir nú upp undir
Bárðarbungu og blæddi undir Síb-
eríu fyrir 250 milljónum ára og á
mörgum stöðum þar á milli.“
Haraldur sagði ekki hægt að spá
neinu um hvað kann að gerast í
Bárðarbungu. „Þetta er ein
stærsta eldstöð Íslands og situr al-
veg ofan á sjálfri uppsprettunni.
Það má búast við öllu,“ sagði Har-
aldur.
Vel er fylgst með sigi öskju-
botnsins í Bárðarbungu sem sígur
vegna þess að þrýstingurinn undir
honum er að minnka. Jarðskjálft-
arnir þar eru afleiðing en ekki or-
sök sigsins.
„Spurningin er hvenær komið
verður jafnvægi. Þá hættir tappinn
að síga og þá hættir gosið. Gang-
urinn storknar á svona þremur
vikum. Spurningin er hvort kviku-
þróin fer þá aftur að þenjast út því
kvika streymir alltaf úr möttlinum.
Þrýstingurinn eykst svo þar til
veggur kvikuþróarinnar brestur og
kannski kemur annað sprungugos.
Enginn veit hvar það verður,“
sagði Haraldur. Hann sagði viðbú-
ið að þróunin yrði lík og í Kröflu
þar sem jarðskorpan reis og hneig
til skiptis.
En er hætta á því að fjallið falli
inn í sjálft sig?
„Það fer eftir því hvað mikil
kvika kemur út. Nú sígur botninn
um hálfan metra á dag og er búinn
að síga 28 metra. Það er ekki mik-
ið í samanburði við Öskju 1875
þegar sigið var 250 metrar. Tam-
bora-askjan í Indónesíu myndaðist
við sprengigos árið 1815. Askjan
þar er 1.300 metra djúp, enda var
það stærsta gos á jörðinni.“
Haraldur hefur farið fjórum
sinnum niður í Tambora-öskjuna
og kvaðst hafa lofað sjálfum sér
því í hvert skipti að gera það aldr-
ei aftur því það er svo erfitt, hvort
sem farið er niður í öskjuna eða
upp úr henni.
Bárðarbunga situr mitt á heitum reit
 Búast má við öllu af Bárðarbungu, að mati eldfjallafræðings  Fyrir 250 milljónum ára sat Síbería
ofan á heita reitnum sem nýja hraunið vellur upp úr  Nýja hraunið á víða fjarskylda ættingja
Nýja hraunið og höfuðborgarsvæðið Útbreiðsla nýja hraunsins er hér sýnd í samanburði við höfuðborgarsvæðið.
Stærð hraunsins er eins og það var 23. september sl., samkvæmt upplýsingum frá Jarðvísindastofnun HÍ.
Haraldur
Sigurðsson
Engin
merki sáust
í gær um
að eldgosið
í Holu-
hrauni væri
í rénun.
Hraunflák-
inn hélt
áfram að
stækka og
ekkert
hafði dregið úr hraunflæðinu.
Eldgosið var því svipað í gær
og það hefur verið síðustu
daga, að því er fram kom á
fundi vísindamannaráðs al-
mannavarna.
Vísindamenn höfðu ekki
komist að hraunjaðrinum að
sunnanverðu í nokkra daga til
að mæla hann, samkvæmt
upplýsingum frá almannavörn-
um. Hitamynd benti til þess
að mesti hraunstraumurinn
væri til norðurs í átt að veg-
inum. Meiri hiti virtist vera í
hrauninu að sunnanverðu en í
því austanverðu. Hjá Veð-
urstofunni fengust þær upp-
lýsingar að hraunið væri
fremur að þykkna og breikka
en að lengjast.
Flugvél Landhelgisgæsl-
unnar hefur verið frá vegna
viðhalds og því hefur ekki
verið hægt að mæla hraunið
með ratsjá hennar undanfarna
daga.
Hraunið
þykknar
ELDGOSIÐ EKKI Í RÉNUN
Holuhraun Áfram
flæðir hraunið.
María Franklín Jóhannesdóttir á Akureyri varð 100
ára í gær. Eiríkur Björn Björgvinsson, bæjarstjóri,
kom í heimsókn og færði afmælisbarninu blómvönd í
tilefni dagsins og íbúum á Víðihlíð á dvalarheimilinu
Hlíð var boðið upp á dýrindis tertu.
María var hress í gær. „Það verður afrek ef þú
nærð mynd af Maríu þar sem hún brosir ekki,“ sagði
Alfreð Jónsson, einn sessunauta hennar í gær, þjóð-
kunnur maður sem lengi bjó í Grímsey. „Ég held að
María hljóti að hafa fæðst brosandi,“ sagði hann.
Með Maríu á myndinni eru bæjarstjórinn, til
hægri, þá dóttir afmælisbarnsins, Valgerður Árdís
Franklín og eiginmaður Valgerðar, Jóhann Sig-
urjónsson. María og Jóhann Franklín eignuðust
fimm börn. Fjölskyldan hittist öll í samsæti næsta
laugardag.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
María fór brosandi inn í 101. árið
Bæjarstjórinn kom með blómvönd og boðið var upp á tertu
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Jón Steinar Gunnlaugsson, fyrrver-
andi hæstaréttardómari, segir nið-
urstöðu Hæstaréttar í máli sínu
gegn Þorvaldi Gylfasyni hagfræ-
ðiprófessor vera einkennilega. Málið
var höfðað vegna skrifa Þorvaldar
um orðróm þess efnis að Jón Steinar
hefði lagt drög að kæru til Hæsta-
réttar sem síðar hefði verið notuð
sem átylla til að ógilda stjórnlaga-
þingskosningarnar. Grein Þorvald-
ar, sem málið lýtur að, bar heitið
From Collapse to Constitution: The
Case of Iceland og var birt í ritröð
Háskólans í München í Þýskalandi í
mars árið 2012. Í rökstuðningi
Hæstaréttar, sem sýknaði Þorvald
af öllum kröfum Jóns, segir m.a. að
ummæli Þorvaldar hafi verið hluti af
viðamikilli umfjöllun hans um end-
urskoðun á stjórnarskránni. Þor-
valdur hafi ekki tekið afstöðu til
sannleiksgildis orðrómsins en falið
lesendum að álykta um það. Þá segir
einnig að orðrómurinn hafi komið
fram í umfjöllun DV nokkrum mán-
uðum áður.
Ásökun um refsiverða háttsemi
„Í rökstuðningi dómsins segir
m.a. að ég hafi á löngum starfsferli
mínum tekið virkan þátt í þjóð-
félagsumræðunni um ýmis málefni
og haldið því fram að dómarar þurfi
að þola gagnrýni á störf sín á op-
inberum vettvangi. Það er allt sam-
an rétt en hér er ruglað saman gagn-
rýni og ásökunum um refsiverða
háttsemi. Verið var að dylgja um það
að ég hefði brotið af mér í starfi með
því að skrifa kæru til Hæstaréttar
vegna stjórnlagaþingskosninganna
og stjórnað svo afgreiðslu kærunnar
í dóminum. Ef þetta hefði verið rétt
hefði ég brotið af mér með refsiverð-
um hætti,“ segir Jón og bendir á að
mikill munur sé á almennri gagnrýni
á störf dómara og dylgjum um refsi-
verða háttsemi.
Jón gerir einnig athugasemd við
að þeir þrír dómarar sem dæmdu í
málinu hafi allir komið frá Héraðs-
dómi Reykjavíkur en þar féll héraðs-
dómur í málinu. „Þegar dómurinn er
búinn að ákveða að leita til þessara
manna þá er greinilega búið að taka
afstöðu til þess að þrír dómarar við
sama dómstól og héraðdsómurinn
var kveðinn upp af, dæmi á áfrýj-
unarstigi þessa máls. Mér finnst það
einkennilegt en gat lítið gert í því.“
Þorvaldur Gylfason segist ekki
vilja tjá sig um málið að svo stöddu.
Hæstiréttur
sýknar Þorvald
 Jón segir ruglast á gagnrýni og dylgjum
Jóns Steinar
Gunnlaugsson
Þorvaldur
Gylfason