Morgunblaðið - Sunnudagur - 19.10.2014, Blaðsíða 50

Úttekt
50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19.10. 2014
„Já er þetta á fréttastofunni? Ég er með frétt.
Ég er að fara að opna málverkasýningu á
Hótel Örk í kvöld. Þetta er átjánda einkasýn-
ingin mín og svo hef ég tekið þátt i tugum
samsýninga. Það væri fínt ef þið segðuð frá
þessu í hádegisfréttum, en aðalatriðið er að
þessa verði rækilega getið í sjónvarpsfréttum
í kvöld.Hvenær haldið þið að þið getið sent
myndatökumann? Það er best fyrir mig ef
hann kæmi upp úr fjögur. Sendi ykkur á faxi
nánari upplýsingar um ferilinn.
Fréttastofa RÚV fær fjölda ábendingaog fyrirspurna á degi hverjum. Flestarþessara ábendinga eiga fyllilega rétt á
sér, og okkur þykir vænt um hversu margir
gefa sér tíma til að láta okkur vita þegar við
gerum vel, og líka þegar okkur verður á í
messunni. Fréttastofan fær líka fjölmargar
gagnlegar ábendingar um fréttir og viðburði
frá almenningi, og fréttatímarnir væru ekki
nema svipur hjá sjón án slíkra fréttaskota,“
segir Sigríður Hagalín Björnsdóttir, vara-
fréttastjóri fréttastofu RÚV.
Fyrir utan fréttaskotin snúa flestar ábend-
ingar sem RÚV fær að málfari og einnig fær
fréttastofan oft ábendingar um efnistök sín
og fréttamat. „Mörgum þykja fréttir okkar
of neikvæðar, og spyrja hvers vegna við get-
um aldrei sagt góðar fréttir, og einbeitt okk-
ur að því sem vel er gert í stað þess að vera
alltaf að finna að öllu. Við reynum þá að svara
því til að fréttir séu oft af því sem þykir frétt-
næmt eða óvenjulegt. Sem betur fer þyki
stríð, hörmungar og spilling ennþá fréttnæm
fyrirbæri. En auðvitað mega fréttirnar ekki
verða neitt svartagallsraus.“
Sigríður segir að mörgum finnist RÚV
draga taum einhverra þeirra hópa eða fylk-
inga sem fjallað er um. „Okkur er oft gefið að
sök að vera of hliðholl Ísraelsmönnum eða
Palestínumönnum, Rússum eða Úkra-
ínumönnum, eða leggjast á sveif með ein-
hverjum stjórnmálaflokknum. Okkur barst
til dæmis fjöldi ábendinga fyrir alþingiskosn-
ingarnar 2013. Lógó kosningaumfjöllunar-
innar var X13 – en mörgum fannst of lítið bil
milli talnanna 1 og 3, og töldu að við værum
með lúmskum hætti að auglýsa Framsókn-
arflokkinn.“
Málfarsráðunauturinn
Þar sem stór hluti þeirra símtala sem RÚV
berast snýr að málfari þótti ekki úr vegi að
heyra hvaða rauða þráð málfarsráðunautur
RÚV, Anna Sigríður Þráinsdóttir, greinir í
þeim erindum.
„Margir hringja og senda tölvupóst með
ábendingum og kvörtunum til málfars-
ráðunautar Ríkisútvarpsins. Karlmenn eru
þar í meirihluta, einhverra hluta vegna. Þeir
taka það gjarnan fram að þeir séu á eftir-
launum. Málfarsráðunautur er þakklátur öllu
þessu aðstoðarfólki sem fylgist með málfari í
öllum miðlum RÚV,“ segir Anna Sigríður.
Sumir hringja mjög reiðir og ekki er óal-
gengt að símtöl hefjist einhvern veginn á
þessa leið: „Það eru bara allir orðnir ótalandi
þarna hjá RÚV, það getur enginn maður
komið réttri setningu út úr sér.“ Tölvupóstur
endar aftur á móti oft á orðunum: „Hvernig
væri að þið lærðuð að beygja þarna!“
„En svo öllu sé nú til haga haldið eru flest-
ir mjög vinsamlegir, ungir sem gamlir, og oft
á ég skemmtilegt og uppbyggilegt samtal um
íslenskt mál við þá sem hringja eða skrifa.
Þessar ábendingar eru annars vegar vitn-
isburður um umhyggju landsmanna fyrir ís-
lensku máli og hins vegar um virðingu og
hlýhug þeirra til Ríkisútvarpsins sem að
þeirra mati, og lögum samkvæmt, á að
standa vörð um málið og rækta það.“
Verði fjölmiðlafólki það á að segja á Mý-
vatni hringja Mývetningar unnvörpum og
leiðrétta það. Þeir búi ekki á vatninu heldur
við Mývatn og í Mývatnssveit. Þá eiga for-
setningar með staðanöfnum til að vefjast fyr-
ir mönnum en verði einhverjum það á að nota
vitlausa forsetningu hringja menn einn af
öðrum. Bolvíkingar hringja ef einhver segir á
í stað í Bolungarvík, Austfirðingar ef einhver
segir á í stað í Neskaupstað og svo fram-
vegis.
„Mörgum sárnar þekkingarleysi frétta-
manna og annarra á landfræði og staðháttum
í þeirra sveit, til dæmis hefur verið hringt
eða skrifað og bent á að Þjórsárbrú sé ekki
rétt utan við Selfoss og það sé því óná-
kvæmni að segja að umferðaróhapp á eða við
Þjórsárbrú hafi orðið rétt utan við Selfoss.
Fleiri slík dæmi mætti nefna og nær und-
antekningarlaust fáum við ábendingar verði
okkur á að fara rangt með staðhætti – sem er
auðvitað bara mjög gott.“
Orðin hlutlægni og hlutdrægni vefjast fyr-
ir mörgum, jafnt útvarpsmönnum sem hlust-
endum. Um daginn hringdi hlustandi og
kvartaði yfir því að notað hefði verið orðið
hlutlægni þar sem hefði átt að segja hlut-
drægni. „Það var að vissu leyti rétt hjá hon-
um, því þótt orðið hlutlægni hafi verið notað
merkti það andhverfu sína. Í fréttinni var tal-
að um að ekki hefði verið gætt fyllstu hlut-
lægni í tilteknu máli. Það þýðir auðvitað að
hlutdrægni hefði verið viðhöfð en orðalagið
var varkárara með því að nota ekki og hlut-
lægni, því það felur ekki í sér afgerandi full-
yrðingu. Viðmælandinn tók reyndar u-
beygju í miðju símtali, rétt eins og hann væri
Ragnar Reykás, og sagði mér að þarna hefði
einmitt verið rétt að nota orðið hlutlægni eins
og hann hefði bent á.“
Að lokum má geta þess að stundum hring-
ir fólk og biður Önnu Sigríði um að skera úr
um málfræðiatriði eins og beygingu orða eða
mannanafna, af því að það hafi lent í deilum á
Facebook eða í saumaklúbbi eða fjöl-
skylduboði. „Sumir biðja mig líka að hnippa í
blaðamenn á öðrum fjölmiðlum og/eða býsn-
ast við mig yfir því hvað þeir séu illa máli
farnir, þeir virðast telja að ég sé málfars-
ráðunautur ríkisins eða eitthvað þvíumlíkt.“
FRÉTTASTOFA RÚV
Flestar ábendingar eiga
fyllilega rétt á sér
Morgunblaðið/Golli
Getty Images
Nær undantekningarlaust fáum við ábend-
ingar verði okkur á að fara rangt með
staðhætti – sem er bara mjög gott.“
Fréttamenn Ríkisútvarpsins tóku saman nokkur minn-
isstæð símtöl sem hafa borist á undanförnum árum.
Sigríður segir langflestar ábendingar sem fréttastofu
berist bæði gagnlegar og málefnalegar – en hér eru
nokkur dæmi um þær skemmtilegustu. Rétt er að geta
að sögurnar eru frá ýmsum fréttamönnum.
„Eldri maður vildi koma
því á framfæri að hann væri
búinn að reikna út hvar
eldgosið í Fimmvörðuhálsi
ætti upptök sín. Hann sagði
sögur af því hvernig hann
hafði stúderað fyrri eldgos
á yngri árum. Ég skrifaði
slatta niður áður en hann kom að aðalpunktinum
sem var sá að gosið ætti sennilega upptök sín á
Melhaga 20.“
„Rétt eftir að Jóhanna Sigurðar-
dóttir varð forsætisráðherra hringdi
maður til að leiðrétta það að við
hefðum talað um Jóhönnu og eig-
inkonu hennar, við ættum að sjálf-
sögðu við eiginmann. Ég útskýrði
málið í fáum orðum og hann þagði í
smástund og sagði svo: „Ert þú að
segja mér það, ungi maður, að nýr forsætisráð-
herra Íslands sé samkynhneigður?“ og bætti svo
við að hann þyrfti að melta þetta.“
„Kona nokkur hringdi gjarnan undir kvöld og las fyr-
ir okkur löng ljóð. Hún komst gjarnan við yfir lestr-
inum og spurði grátandi: „Finnst ykkur þetta ekki
fallegt?““
„Góðan dag! Fær maður viðtal við fréttamann áður
en maður pantar hann heim til sín? Og kemur hann
þá á merktum fréttabíl?“
„Einhvern tímann tók ég á móti
símtali frá bloggara. Hann sagði að
Jónas Kristjánsson hefði svarað
einhverri bloggfærslu frá sér og
hann vildi svara fyrir sig í frétt-
um RÚV. Þegar honum var tjáð að
rétt væri að svara honum á sama
vettvangi og að við hefðum engar
fréttir flutt um bloggfærslu Jónasar brást hann reiður
við og taldi að RÚV ætti að tryggja sér vettvang til að
hægt væri að svara honum. Hann skellti svo á í fússi.“
„Fyrir allmörgum ár-
um hringdi Vestfirðingur
og kvartaði yfir því að
það væru einungis sagð-
ar neikvæðar fréttir frá
Vestfjörðum í Útvarpinu.
Hann tók engum rökum
þótt reynt væri að malda
í móinn og tók sem
dæmi úr 8-fréttunum um morguninn: „Þið urðuð
auðvitað að koma því að að það væri ófært yfir
Steingrímsfjarðarheiði og Hálfdán!“
„Kona nokkur hringdi einu sinni í uppnámi yfir því
að allt væri svo neikvætt og hrópaði upp af hverju það
hefði aldrei verið gerð frétt um að allir hefðu komist
heilu og höldnu í vinnuna sína þann daginn.“
„Eitt af eftirminnilegum
símtölum sem ég hef
fengið var frá manninum
sem sagðist vera
geimvera. Sem hann
trúlega var þannig að þá
var þetta ekki maður.
Hann var allavega mun
meira sannfærandi en
margir sem hafa hringt í mig út af hversdagslegri mál-
um. Þar að auki sagðist hann staddur í Norðurárdal
og það eru fordæmi fyrir því að þar hafi geimverur
dvalið í skamman tíma. Hann lýsti í löngu máli að-
stæðum á sinni plánetu, sem ég man því miður ekki
nafnið á. Man þó að þar voru landkostir góðir, efna-
hagsástand stöðugt og blómlegt menningarlíf. Ástæð-
an fyrir því að hann hringdi var að hann vildi gefa
Fréttastofu RÚV kost á viðtali áður en hann sneri
heim aftur en vandamálið var að hann hafði ekki nema
tuttugu mínútur áður en hann yrði sóttur af sínum
samplánetungum, að afleggjaranum að Hraunsnefi.“
Minnisstætt