Fréttablaðið - 15.06.2013, Blaðsíða 30

15. júní 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 30
Friðrika
Benónýsdóttir
fridrikab@frettabladid.is
Systkinin taka á móti mér á heimili Sólveigar á rign-ingarsíðdegi í vikunni. Óhjákvæmilega beinist umræðan fyrst að afhend-ingu Grímuverðlaunanna
sem fram fór kvöldið áður en við
hittumst. Á meðan Sólveig fer að
mala og laga kaffi spyr ég Þor-
leif hvort verðlaunadreifingin hafi
komið honum á óvart. „Margir urðu
verulega undrandi á því hverjir
hlutu verðlaun þarna í gær,“ segir
hann. „Og ekki bara hvað varðar
Engla alheimsins. Hvernig getur
sýning orðið sýning ársins án þess
að leikstjórinn sé tilnefndur, án
þess að leikmyndin sé tilnefnd og
án þess að aðalleikarinn sem verk-
ið er nefnt eftir sé tilnefndur? Á
hverju byggir þá ákvarðanatakan?
Ég hefði orðið mjög svekktur ef sýn-
ing eftir mig hefði verið valin sýn-
ing ársins en starf mitt, aðalleikar-
ans og leikmyndahönnuðarins, sem
er minn nánasti listræni samstarfs-
maður, verið virt að vettugi. Það er
ekki hægt að slíta þetta í sundur.
Val ferlið hefur reyndar lengi verið
gagnrýnt. Það veit enginn hverjir
eru í Grímunefndinni og þetta virð-
ist fara eftir einhverju stigakerfi en
samt hafa ekki allir séð allar sýn-
ingar. Með þessu lagi verður til ein-
hvers konar tölfræðilegt misræmi
sem birtist mjög skýrt í gær. Þetta
bar sterkan svip af málamiðlun.“
Nú er Sólveig komin með kaffið
og blandar sér í umræðuna. „Það
verður samt að koma skýrt fram
að við erum ekki að tala um þetta
bara í sambandi við Englana, það
voru þarna margar mjög furðuleg-
ar verðlaunaveitingar, sem erfitt er
að skilja hvað liggur á bak við.“
„Já,“ grípur Þorleifur fram í. „Þá
erum við komin að grundvallar-
spurningum um verðlaunaveiting-
ar í listum almennt. En varðandi
Grímuna þá væri mun heiðarlegra
að það væri bara opinber dómnefnd
og valið endurspeglaði smekk henn-
ar. Reyndar halda flestir að þann-
ig sé staðið að Grímunni, en það er
misskilningur, þetta er allt eitthvert
allsherjar leyndarmál.“
Þetta hljómar dálítið eins og þú
hafir orðið fyrir vonbrigðum. „Já,
ég viðurkenni það alveg, miðað við
viðbrögðin við sýningunni átti ég
von á meiru. En, hvað, maður er fúll
í einn dag en gleymir því svo bara
og heldur áfram að gera góða list.“
Skortur á ímyndunarafli
Viðtalið átti reyndar ekki að snúast
um Grímuna og komið að því að yfir-
heyra þau systkinin um goggunar-
röðina innan fjölskyldunnar. Hvað
er langt á milli ykkar? „Ha? Ætl-
arðu ekkert að spyrja hvort okkar
sé eldra,“ segir Sólveig og þyk-
ist móðguð. „Það eru fimm ár á
milli okkar. Guðrún var elst okkar
systkinanna, níu árum eldri en ég.
Við vorum tvær í fimm ár og síðan
kemur þarna óskilgreind hrúga af
börnum. Þorleifur er elstur í þeirri
hrúgu. Af einhverjum ástæðum þá
tilheyrði ég alltaf eldri systrunum,
þótt það væri lengra á milli mín og
Guðrúnar en mín og yngsta bróður
okkar, Jóns.“
„Þannig að ég er miðjubarn en
samt líka elsti bróðir í yngra holl-
inu,“ segir Þorleifur. „Sólveig var
alltaf eldri systir okkar og passaði
okkur mikið, kenndi mér að hlusta á
rokkmúsík og svona, en Guðrún var
óumdeild stóra systir, enda var hún
nánast orðin fullorðin kona þegar ég
man eftir mér.“
Og það hefur aldrei komið annað
til greina en að leggja leiklistina
fyrir sig? „Nei, þetta er alveg óskap-
legur skortur á ímyndunar afli,“
segir Þorleifur og hlær. „Ég ætlaði
nú lengi vel að verða bóndi,“ segir
Sólveig. „Ég ætti kannski að fara að
skoða það. Hefði kannski getað sótt
um styrk til Evrópusambandsins til
að fara út í grænmetisrækt, en nú
er búið að loka því, þannig að ég
er sennilega búin að missa af lest-
inni.“ Hér fara þau systkin á flug
og umræðan spinnst í kringum mis-
lukkaða sveitardvöl Þorleifs sem
barns. „Það sáu allir eftir því þegar
ég var sendur í sveit,“ segir hann.
„Bæði foreldrar mínir og bændurn-
ir sem tóku á móti mér. Pabbi og
mamma þurftu að koma keyrandi
og sækja mig eftir nokkra daga.“
„Ég hins vegar fór ekki úr gúmmí-
skónum og lopapeysunni fyrr en
ég var komin í menntaskóla,“ segir
Sólveig. „Þannig að kannski spannst
bóndadraumurinn bara út frá því
hvar ég gæti nýtt gúmmískóna best.
En svona í alvöru þá var það nokk-
uð fyrirséð hjá okkur báðum að leik-
listin yrði fyrir valinu.“
Hamletsblæti
Þú fórst í leikaranám, Þorleifur.
Hvað breyttist? „Ég bara komst
fljótlega að því að ég hafði ekkert
að gera þeim megin. Ég á heima
hinum megin, enda frumsýndi
ég mitt fyrsta verk sem leikstjóri
þremur vikum eftir að ég útskrif-
aðist sem leikari.“ „Það er svolítið
leiðinlegt því þú ert svo myndar-
legur,“ segir systir hans og glottir.
„Ef þú gætir nú bara þagað. Þögul
hlutverk mundu fara þér vel.“ Þor-
leifur upplýsir að reyndar hafi leik-
hússtjóri í Wiesbaden farið þess á
leit að hann léki Hamlet, systur
hans til mikillar hneykslunar. Enn
og aftur fer umræðan um víðan
völl og á svipstundu er búið að
hanna sýningu á Hamlet þar sem
Þorleifur léki aðalhlutverkið, Sól-
veig Geirþrúði móður hans og jafn-
vel kæmi til greina að faðir þeirra
léki Kládíus kóng. Þau fara á flug,
grípa orðið hvort frá öðru, spinna
og kasta hugmyndum á milli sín,
þótt alvaran að baki hugmynd-
inni risti ekki djúpt. „En samt,“
segir Þorleifur. „Ef maður myndi
bara leika eina rullu á lífsleiðinni
yrði það að vera Hamlet.“ „Iss,
segir Sólveig. „Þetta er bara eitt-
hvert blæti í þér gagnvart Hamlet.
Örugglega bara af því að það er
frægasta rulla leikbókmenntanna.“
Yfir 40 hlutverk
Þótt það sé óskaplega skemmti-
legt að fylgjast með orðaskylming-
um systkinanna rennur mér blóðið
til blaðamannsskyldunnar. Ég geri
mitt besta til að beina umræðunni
aftur í „réttan“ farveg og spyr Sól-
veigu um ástæðu þess að hún hélt til
leiklistarnáms í Berlín. „Ég var búin
að vera svo mikið í leikhúsunum
hérna heima og langaði ekki að fara
í námið hér. Fannst Austur-Evrópa
mjög spennandi, var eitthvað að
hugsa um Rússland, en þegar ég
kveikti á Berlín og frétti af þessum
leiklistarskóla, Ernst Busch sem er
gamli austur-þýski leiklistarháskól-
inn, varð ekkert aftur snúið. Þetta
var strax eftir fall múrsins og þótt
Berlín þyki æðislega smart og töff í
dag þykir mér hún orðin gríðar lega
leiðinleg og „mainstream“ miðað
við það sem hún var frá sirka ´93
til 2000. Þetta var svo mikill suðu-
pottur. Borgin að reyna að vaxa
aftur saman og finna eitthvert sjálf
og allir árekstrarnir sem því fylgdu.
Það er á þessum árum sem „þýska
leikhúsið“ verður til, þótt sú skil-
greining eigi reyndar aðallega við
um tvö, þrjú svið í Berlín. Þetta var
algjör flugeldasýning og ekki síst
í pólitíkinni. Það kom til dæmis í
ljós að fjórir af prófessorunum við
skólann höfðu verið njósnarar fyrir
Stasi, en það gerðist nú nánast á
hverjum einasta vinnustað.“
Sólveig var tekin inn af annarri af
stærstu umboðsskrifstofum Þýska-
lands meðan hún var enn í námi,
fékk vinnu strax eftir útskrift sem
leikkona og starfaði og bjó í Berlín í
tíu ár. Í dag hefur hún leikið í rúm-
lega 40 sjónvarps- og kvikmyndum,
aðallega í Þýskalandi.
Féll fyrir Ernst Busch
Í einni af heimsóknum Þorleifs til
hennar fór hann að skoða Ernst
Busch og féll kylliflatur. „Ég sótti
ekki einu sinni um leikstjóranám
í neinum öðrum skóla. Þetta var
bara staðurinn. Bæði öflugasti
skóli Þýskalands og í öflugustu
borg Þýskalands. Það var aldrei
spurning.“
Þorleifur naut álíka velgengni og
systir hans og var farinn að leik-
stýra sýningum hjá virtum leikhús-
um áður en hann útskrifaðist sem
leikstjóri. Hver er galdurinn við að
komast inn í þýska leikhúsheiminn?
„Bara að vera nógu góður,“ segir
Sólveig snögg upp á lagið. „Auð-
vitað þarf einhver að veðja á mann
til að byrja með,“ segir Þorleifur.
„Skólinn okkar er samt auðvitað
þannig að hann gefur þér stökk-
pall. Þarna kemur fullt af fólki og
skoðar það sem þú ert að gera. Með
því að vera þar kemurðu í raun fæt-
inum í dyrnar. En þú færð ekkert
marga sénsa. Ef þú klúðrar upp-
setningu ertu nánast búinn að vera.
En ef sýningum þínum er vel tekið
eru tiltölulega miklar líkur á að þú
haldir áfram að fá nóg að gera.“
Þorleifur veit um hvað hann
er að tala en sýningar hans hafa
upp til hópa notið mikillar vel-
gengni, fengið verðlaun og aðdáun,
enda hefur hann meira en nóg að
gera. Meðal leiksýninga sem hann
hefur sett upp í hinum þýskumæl-
andi heimi eru Psychosis 4.48 í
borgar leikhúsinu í Karlsruhe, Lér
konungur og Mutter Courage í
borgarleikhúsinu í Konstanz, Meist-
arinn og Margaríta í Landestheater
Tübingen, A Clockwork Orange í
borgar leikhúsinu í Schwerin, Pétur
Gautur og Grimm í Luzerner-leik-
húsinu, Rómeó og Júlía, Othello og
Die Kontrakte des Kaufmanns í St.
Gallen leikhúsinu, Leðurblakan og
La Bohème í óperuhúsinu í Augs-
burg og Guðdómlegi gleðileikurinn
í Stadttheater Mainz.
Aftur til Þýskalands
Fyrir tveimur árum flutti hann
heim og flaug út til að leikstýra en
nú er aftur komið að tímamótum og
það sem meira er þá ætlar hann í
þetta sinn að taka systur sína með
sér. „Hún er sko miklu þekktari en
ég í Þýskalandi,“ segir hann. „Og nú
erum við bæði að flytja út aftur,“
segir Sólveig. „Þorleifur hefur
verið ráðinn leiðandi leikstjóri við
óperu- og leikhúsið í Wiesbaden frá
og með næsta hausti og ég er komin
þar á fastan samning sem leikkona.“
Þótt Íslendingar þekki kannski ekki
leikhúsið í Wiesbaden þá er það ekk-
ert smáræðisbatterí. „Það eru sex
hundruð fastráðnir starfsmenn
við húsið,“ útskýrir Þorleifur. „Og
fjármunirnir sem það veltir eru
meira en tvöfalt meiri en saman-
lagt framlag ríkisins til Þjóðleik-
hússins, Borgarleikhússins, Sin-
fóníuhljómsveitarinnar og Íslenska
dansflokksins. Þrjúhundruð þúsund
áhorfendur á ári. Það verður mjög
spennandi að starfa þarna og mikið
tilhlökkunar efni að hafa alla fjöl-
skylduna hjá sér, í stað þess að vera
eins og sjómaður sem alltaf er að
fara á vertíð og vera langdvölum í
burtu.“
Það er ekki alveg komið að þessu
en næsta vor munu fjöl skyldur
beggja taka sig upp og flytja búferl-
um til Þýskalands. Þangað til hafa
þau bæði meira en nóg að gera.
Þorleifur er á leið út til að leik-
stýra Rómeó og Júlíu í Borgarleik-
húsinu í Mainz, og síðan Niflunga-
kvæðinu í borgarleikhúsinu í Bonn
og óperunni Lohengrin eftir Rich-
ard Wagner í óperuhúsinu í Augs-
burg. „Og Sólveig verður auð vitað
að leika í Englum alheimsins næstu
tíu árin,“ segir hann glottandi. „Svo
er ég í höfundateyminu fyrir Rétt 3
og reyndar fleiri umræður í gangi
um verkefni hér heima, en það er
ekki tímabært að tala um það.“ „Ég
er búin að vera að skrifa sjónvarps-
handrit með Margréti Örnólfs-
dóttur,“ segir Sólveig. „Við erum
einmitt að klára það og það fer
vonandi í framleiðslu. Svo er stórt
kvikmyndaverkefni í spilunum hér
heima og annað verkefni úti, en það
er svolítið öðruvísi ferli en hjá Þor-
leifi sem er með allt niðurneglt. Það
getur heldur enginn lifað af því að
vera leikari á Íslandi þannig að í
sumar mun ég vera leiðsögumaður
í Þríhnjúkagíg og sýna útlending-
um það ótrúlega náttúruundur. Það
verður meira en nóg að gera.“
Þarf bara að vera nógu góður
Systkinin Sólveig og Þorleifur Örn Arnarsbörn hafa verið í sviðsljósinu frá blautu barnsbeini og unnið hvern sigurinn á
fætur öðrum, bæði hér heima og í Þýskalandi. Nú síðast vakti sýningin Englar alheimsins, sem hann leikstýrir og skrifaði
leikgerð að og hún leikur í, einróma hrifningu. Þau eru nú bæði á förum til Þýskalands þar sem nýir sigrar bíða.
SYSTKININ „Ef
þú gætir nú bara
þagað. Þögul
hlutverk mundu
fara þér vel,“
stríðir leikkonan
leikstjóranum.
FR
ÉT
TA
BL
AÐ
IÐ
/A
N
TO
N
Ef þú klúðrar uppsetningu ertu nánast búinn að vera.
En ef sýningum þínum er vel tekið eru tiltölulega miklar
líkur á að þú haldir áfram að fá nóg að gera.