Fréttablaðið - 01.10.2014, Blaðsíða 20

1. október 2014 MIÐVIKUDAGUR| SKOÐUN | 20
Fáir læknar gerast svo hug-
rakkir að eignast börn á
námsárunum. Fæstir hafa
möguleika á annarri fram-
færslu en námslánum og
það þarf mikla staðfestu til
að sinna uppeldi meðfram
námi sem krefst tæplega
200 stunda spítalaviðveru
hvern mánuð síðustu náms-
árin fyrir utan heimalestur.
Við útskrift eru flest-
ir læknar nær þrítugu en
tvítugu. Síðustu 10 ár hafa
konur verið 55% nemenda í
læknadeild HÍ og sem stendur eru
konur rúmlega 60% þeirra Íslend-
inga sem læra læknisfræði erlend-
is. Þær sem ákveða að fresta barn-
eignum þar til að námi loknu hafa
því oft ekki mörg ár eftir af kjör-
aldri til þess. Sér í lagi ef börnin
eiga að verða fleiri en eitt.
Læknisstarfið krefst ýmiss
líkamlegs álags og langar vaktir
leggjast ofan á dagvinnu. Verk-
efnin eru mismunandi, allt frá
því að hlaupa sjúkrahúsgangana
á enda og aðstoða við endurlífgun,
standa og aðstoða í langri aðgerð
eða jafnvel rjúka í sjúkrabíl upp
á háheiði um miðjan vetur. Sumar
konur verða ófærar um slík lík-
amleg átök snemma á meðgöngu.
Er það ásættanlegt fyrir sjúkling
að vakthafandi læknir geti ekki
framkvæmt nógu skilvirkt hjarta-
hnoð? Er það ásættanlegt að lækn-
ir á vakt hætti sínu ófædda barni
til að hjálpa öðrum?
Eldri kollegar stóðu oft vakt-
ina fram að settum degi en flest-
ar þeirra vara okkur yngri við
því og það er orðið algengara að
kvenlæknar hætti fyrr töku vakta
á meðgöngu. Eftir situr þá dag-
vinna virka daga frá 8-16 (sem
hjá flestum stéttum teldist 100%
starf). Það að hætta töku vakta er
tvíeggja sverð. Það veldur tíma-
bundið auknu álagi á aðra lækna
innan sama vinnustaðar og vakt-
irnar skapa tekjurnar. Án þeirra
eru launin 340.743 kr. fyrir kandí-
dat og 370.485 kr. fyrir lækni með
lækningaleyfi eða 254.692 kr. og
272.898 kr. eftir skatt.* Grunn-
viðmið fyrir einstakling í
sambúð með eitt barn, án
bíls og húsnæðis er 232.916
kr. **
Hefur áhrif á mönnun
Annað sem flækir málið er að
almennir læknar vinna í stuttum
tímabundnum ráðningum. Þetta
getur haft áhrif á rétt læknis til
fæðingarorlofs og verður til þess
að margir almennir læknar fara
samningslausir í fæðingarorlof og
tapa hlunnindum fastráðningar s.s.
réttindum til veikinda, sumarfrís
o.fl. Þegar þetta tvennt er skoðað
saman þá er skiljanlegt að það fær-
ist í aukana að læknar í fæðingar-
orlofi lendi í erfiðleikum til dæmis
með afborganir námslána.
Það að hluti kvenlækna hætti að
taka vaktir á meðgöngu og flest-
ar taki sér lengra fæðingarorlof
en bekkjarbræður þeirra hefur
nú þegar áhrif á mönnun. Koll-
egar eiga ekki að sitja eftir í súp-
unni þegar einn hverfur frá og
neyðast til aukavakta án þess að
ráða nokkru um það. Þetta snýst
um almenna kröfu allra lækna að
geta átt meiri tíma með fjölskyldu,
vinum og áhugamálum. Það er ekki
ásættanlegt að einungis með mik-
illi vaktavinnu ofan á dagvinnu
geti læknar haft í sig, á og afgang
til afborgunar námslána.
Spá Læknafélags Íslands telur
að á næstu 10 árum muni starf-
andi læknum fækka um 300 meðan
þjóðinni fjölgar. Gæti þetta verið
enn ein ástæða landflótta lækna?
Höfum við efni á því?
*Reiknað af skattur.is gert ráð
fyrir einstakling, og greitt í lífeyr-
issparnað. Ekki er greitt í stéttar-
félag miðað við þennan útreikning.
**Reiknivél velferðarráðuneytis,
velferdarraduneyti.is.
Hafa íslenskir læknar
efni á fjölskyldulífi ?
Aðgengi heyrnarskertra að
íslensku sjónvarpi er alls
ekki nógu gott og langt frá
því sem það gæti verið en
talið er að um 15–16% þjóð-
arinnar séu á hverjum tíma
heyrnarskert.
Við heyrnarskertir
höfum barist fyrir því
að fá rittúlkun og text-
un viðurkennda sem eina
af aðgengisleiðum okkar.
Stjórnvöld hafa því miður
ekki verið nógu hliðholl
okkur og hvergi nærri nóg
áunnist í þeirri baráttu. Við
getum nefnilega ekki alltaf greint
og/eða náð öllum hljóðum í samtöl-
um manna á milli og alls ekki öllu
í sjónvarpi, jafnvel ekki með bestu
heyrnartækjum. Textun (rittúlk-
un) mundi þar breyta aðgengi allt
að 50 þúsund Íslendinga að íslensku
sjónvarpsefni. Við heyrnarskertir
viljum nefnilega líka gjarnan fylgj-
ast með Kastljósi, Íslandi í dag,
íslenskum spennuþáttum sem og
öllum öðrum íslenskum þáttum í
sjónvarpi.
„Samkvæmt 29. gr. laga um fjöl-
miðla, nr. 38/2011, er fjölmiðlaveit-
um einungis skylt að texta erlent
efni sem þær senda út. Í 30. gr.
laganna eru fjölmiðlaveitur hins
vegar hvattar til þess að „leitast
við að gera þjónustu sína aðgengi-
lega sjón- og heyrnarskert-
um auk þeirra sem búa við
þroskaröskun með tákn-
máli, textun og hljóðlýs-
ingu“ en engin skylda er
lögð á fjölmiðlaveiturnar
hvað þetta varðar.
Eins og kostur er, segir
lagagreinin en engin
skylda lögð á fjölmiðlaveit-
ur hvað þetta varðar.
Nú á haustdögum leggja
sjö alþingismenn – allt
konur – fram frumvarp
á Alþingi (108. mál) um
breytingu á 30. gr. laga
38/2011, þar sem textinn verður
svohljóðandi. „Myndefni sem fjöl-
miðlaveitur miðla skal ávallt fylgja
texti á íslensku sem endurspeglar
texta hljóðrásar myndefnis eins
nákvæmlega og kostur er.“ Hafi
sjömenningarnir þökk fyrir.
Nú verður gaman að sjá hvort
aðrir þingmenn sjá sóma sinn í því
að greiða fyrir þessari breytingu á
lögunum
Ágætu þingmenn; Mismunun er
óheimil. Það að heyrnarskertir séu
útilokaðir frá því að njóta íslensks
sjónvarpsefnis er mismunun. Því
skora ég á ykkur að samþykkja
þetta frumvarp um breytingu á
lögum nr. 38/2011. Sú breyting mun
koma allt að 50 þúsund Íslending-
um til góða.
Aðgengi heyrnar-
skertra að íslensk-
um fjölmiðlum
Alþingi samþykkti á vor-
dögum frumvarp til breyt-
ingar á lögreglulögum og
var þar farið fram á end-
urskoðun á skipulagi og
starfsemi Lögregluskól-
ans. Á meðan beðið er eftir
skýrslu starfshópsins sem
fenginn var til verksins er
gott að fjalla stuttlega um
hvað málið varðar.
Barn síns tíma
Lögregluskólinn er eyland
sem hefur staðið utan menntakerf-
isins og ekki lotið neins konar eft-
irliti eða krafna varðandi gæði.
Námið hefur verið metið til ein-
inga á framhaldsskólastigi þó svo
þær einingar hafi illa fengist metn-
ar inn í aðra skóla. Fastráðnir kenn-
arar skólans eru ekki með náms-
legan bakgrunn eða starfsréttindi
til kennslu og þar er ekki að finna
faglegt námsefni. Helstu aðgangs-
kröfurnar eru að hafa lokið tveim-
ur árum í framhaldskóla, vera orð-
inn tuttugu ára og geta í íslensku og
þreki er metin. Kröfurnar útiloka
hóp fólks frá lögreglunáminu, t.d.
lesblinda, innflytjendur sem hafa
ekki náð fullum tökum á íslensku
og fatlaða. Þá hefur Lögregluskól-
inn, eðli málsins samkvæmt, ekki
staðið við lögskipað hlutverk sitt
sem fræða- og rannsóknarsetur þar
sem ekki hefur verið lögð áhersla á
að nýta háskólamenntun sem lög-
reglumenn hafa aflað sér né hefur
skólinn haft yfir akademískri þekk-
ingu að ráða.
Aukin menntun lögreglumanna
Undanfarin ár hafa hugmyndir
fólks gagnvart menntun lögregl-
unnar breyst samfara hröðum
þjóðfélagslegum og hnattrænum
breytingum. Til dæmis fyrirfinn-
ast ekki lengur landamæri þegar
kemur að glæpastarfsemi, net-
og tölvuheimurinn er orðinn svo
flókinn að það er ekki fyrir leik-
menn að skilja, kynferðisofbeldi er
undir áhrifum klámvæð-
ingar, glæpir eru skipu-
lagðari, fíkniefnafram-
leiðsla hefur fest rætur
hérlendis og fólk er orðið
að söluvöru. Fjölbreytni í
trúarbrögðum hefur auk-
ist, fjölmenning er meiri,
lífsviðhorf fólks til kyns,
uppruna, kynhneigðar og
fleira hefur breyst. Og
meðvitund fólks um eigin
borgaraleg réttindi hefur
aukist. Allt kallar þetta á
aukna sérhæfingu lögreglufólks
auk þess sem lögreglan þarf ekki
aðeins að hafa fullan skilning á
fjölbreytileikanum heldur einnig
endurspegla hann.
Nokkur lögregluembætti og
deildir hafa ráðið til sín háskóla-
menntað fólk í sérhæfð verkefni.
Það má álíta að það sé gert vegna
þess að talið er að lögreglumennt-
un dugi ekki til að mæta þeirri sér-
hæfingu sem þarf. Líklega gekk
sjónarmið sérstaks saksóknara út
á það að þekking meðal lögreglu-
manna væri ekki til staðar þegar
kom að flóknum fjármálagjörning-
um og því réð hann fólk með við-
skiptafræðimenntun. Þá má spyrja
af hverju þetta sjónarmið er ekki
uppi þegar kemur að öðrum mála-
flokkum. Af hverju eru ekki ráðn-
ir tölvunarfræðingar þegar kemur
að tölvurannsóknum eða sérfræð-
ingar í kynbundnu ofbeldi þegar
kemur að rannsóknum á kynferð-
isbrotum.
Í nútímasamfélagi er háskóla-
menntun orðin almennari og meiri
kröfur eru gerðar til fólks á vinnu-
markaðinum. Kröfur til lögregl-
unnar eiga ekki að vera minni en
kröfur til annarra hópa – heldur
frekar á hinn veginn. Á ráðstefnu
sem Landssamband lögreglu-
manna stóð fyrir árið 2013 um
menntun lögreglumanna kom fram
að Lögregluskólinn standi langt að
baki lögregluskólum annarra nor-
rænna ríkja þar sem lögreglunám
er komið á háskólastig. Þar er ekki
lengur til umræðu hvort nám eigi
að vera á háskólastigi heldur upp-
bygging mastersnáms og jafnvel
doktorsnáms skólanna.
Lögreglunámið í Háskóla Íslands
Lögreglunámið gæti verið þver-
faglegt grunnnám í Háskóla
Íslands þar sem inngangskraf-
an væri stúdentspróf. Háskólinn
býður upp á nám í lögfræði og
félagsvísindum sem ættu að vera
grunnstoðir lögreglunáms. Auk
þess væri hægt að taka ýmiss
konar námskeið svo sem tölvunar-
fræði, efnafræði, viðskiptafræði
og sálfræði sem mundi efla sam-
eiginlegan þekkingargrunn lög-
reglumanna og verða til þess að
fjölbreyttari hópur fólks mennt-
aði sig á þessu sviði. Líkt og annað
verktengt háskólanám gæti starfs-
nám lögreglu farið fram undir
hatti háskólans. Þá þyrfti að vera
hægt að fá sérhæfingu eftir grunn-
námið, hvort sem það væri í saka-
málarannsóknum eða til stjórnun-
arstarfa.
Samfélagslegt mál
Menntun lögreglumanna hefur
sjaldan verið hluti af þjóðfélags-
legri umræðu en er engu að síður
samfélagslegt málefni. Lögregl-
an á Íslandi stendur sig yfirleitt
með sóma en samfélagið breytist
ört og samfara því vinnuumhverfi
lögreglumanna. Aukin menntun er
mikilvæg fyrir lögreglumenn til
að auka færni sína, þekkingu og
getu. Þannig geta þeir skilað fag-
legra starfi og orðið reiðubúnir til
að mæta áskorunum framtíðarinn-
ar og ekki síst þjónustu við sam-
félag sitt.
Lögreglumenntun á háskólastigi
FJÖLMIÐLAR Um það verður ekki
deilt að fjórir ráðherrar í nýrri
stjórn Úkraínu eftir stjórnar-
byltinguna þar í landi komu úr
þjóðernisöfgaflokknum Svoboda
(m.a. varnarmálaráðherrann). Við
getum rétt ímyndað okkur áfellis-
dóminn yfir segjum t.d. Sjálf-
stæðisflokknum ef hann tæki inn
í stjórn sína einn þingmann úr
þjóðernisöfgaflokki til að ná meiri-
hluta á þingi. Að segja að fasistar
hafi komist til valda í Úkraínu
var því ekki úr lausu lofti gripið.
Um það verður heldur ekki deilt
að Janok ovich, fráfarandi lýð-
ræðislega kjörinn forseti Úkraínu,
þurfti að ganga að harkalegum
niðurskurðaráformum til að landa
samningi við ESB, hann fékk betra
tilboð frá Rússum sem varð til þess
að hann undirritaði ekki samstarfs-
samning við Evrópusambandið.
Umfjöllun fjölmiðla um Úkraínu
hefur verið ótrúlega einhliða. Það
er góða liðið, Úkraínustjórn og
bandamenn þeirra í vestrinu, og
síðan vonda liðið, aðskilnaðar-
sinnar í austurhluta Úkraínu og
bandamenn þeirra Rússar. Nán-
ast eins og í bíómynd. Þegar fjölda-
morð voru framin í Odessa í maí
þar sem nálægt fimmtíu manns
úr „vonda liðinu“ (samt saklausir
borgarar) voru brenndir inni fjöll-
uðu fjölmiðlar um það í kannski
einni eða tveimur setningum.
Ekki fáum við fréttir af því að
saklausir borgarar og heimili
þeirra eru skotmörk í borgara-
stríðinu í Úkraínu. (Að vísu er búið
að semja um vopnahlé nú þegar
þetta er skrifað.) Ekki fáum við
fréttir af því að yfir 800 þúsund
manns hafa flúið yfir landamær-
in til Rússlands. Ekki er okkur
sagt að borgarastríðið er í raun að
undir lagi Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins sem setti það sem skilyrði fyrir
lánveitingum að uppreisnin í aust-
urhluta landsins yrði kveðin niður.
Og ekki er okkur heldur sagt frá
mótmælum fólks víða um heim
vegna afskipta NATO af málefn-
um Úkraínu.
Fjölmiðlar vandi sig
Þegar malasíska farþegaflugvélin
fórst var sökinni samstundis skellt
á aðskilnaðarsinna og Rússa (sem
áttu að hafa útvegað þeim vopnið
sem grandaði vélinni). Sönnunar-
gögnin voru öll sótt á samfélags-
miðla, m.a. YouTube-myndband
sem átti að sýna aðskilnaðarsinna
lýsa yfir ábyrgð á verknaðinum.
Það reyndist hins vegar létt verk
að sýna fram á það að myndband-
ið var falsað. Rússar létu af hendi
gervihnattamyndir, sem sýndu
hreyfingu á BUK-eldflaugaskot-
pöllum úkraínska stjórnarhersins
nærri yfirráðasvæði aðskilnaðar-
sinna, skömmu áður en flugvél-
in fórst. Ekki fengum við að sjá
gervihnattamyndir bandarískra
stjórnvalda þrátt fyrir að banda-
rískur gervihnöttur hafi verið
yfir svæðinu. Þegar fleiri sönn-
unargögn tóku að tínast inn, sem
bentu frekar til sektar úkraínska
stjórnarhersins og of langt mál er
að telja upp, hvarf malasíska flug-
vélin með öllu úr vestrænum meg-
instraumsfjölmiðlum. Síðar áttum
við svo eftir að fá fréttir af því að
herflutningalest Rússa hefði farið
yfir landamæri Úkraínu og henni
hefði að mestu verið eytt af úkra-
ínska stjórnarhernum.
Þegar hvorugt af þessu reyndist
síðan rétt hvarf fréttin úr fjölmiðl-
um. Engin leiðrétting. Almenning-
ur var ekki beðinn afsökunar á því
að fréttin var röng. Næsti liður í
ófrægingarherferðinni var síðan
mannúðarhjálp Rússa til nauð-
staddra sem átti að innihalda vopn.
Og það nýjasta er síðan að þúsund
manna herlið Rússa átti að vera
komið inn í Úkraínu. Ef Rússar
ætluðu sér að leggja undir sig aust-
urhluta Úkraínu þá myndu þeir
senda þangað 100 þúsund manna
herlið, ekki þúsund manns. Án efa
fara einhverjir Rússar yfir landa-
mærin til að berjast við hlið rúss-
neskumælandi Úkraínumanna rétt
eins og nýnasistar frá vesturhluta
Evrópu hafa gengið í raðir „góða
liðsins“.
Við biðjum fjölmiðla um að
vanda sig og taka ekki öllu sem
kemur frá Barack Obama eða And-
ers Fogh Rasmussen eða banda-
rískum fjölmiðlum sem óhrekjan-
legum staðreyndum. Nógu oft er
búið að sýna fram á það að menn
hafi farið með rangt mál. Með
þessu áframhaldi (já, fjölmiðlar
leika þar stórt hlutverk) siglum
við hraðbyri inn í þriðju heims-
styrjöldina.
Ari Tryggvason, Ármann Birgisson,
Berta Finnbogadóttir, Björgvin R.
Leifsson, Daníel Þór Þorgrímsson,
Friðrik Atlason, Hildur Jónsdóttir,
Hrefna Björg Ragnarsdóttir, Ingi-
björg Gunnlaugsdóttir, Jónína Berg,
Lárus Sigurðsson, Níels Sigurðsson,
Olga Lúsía Pálsdóttir, Ólafur Þorkell
Georgsson, Ragnar Unnarsson, Ragnar
K. Gestsson, Rúnar Sveinbjörnsson,
Sölvi Jónsson, Valdimar Ágúst Egg-
ertsson.
Hópur sem berst fyrir vandaðri og gagn-
rýnni fréttafl utningi fj ölmiðla.
Við mótmælum fréttafl utningi
fjölmiðla af Úkraínu
➜ Kröfur til lögreglunnar
eiga ekki að vera minni en
kröfur til annarra hópa –
heldur frekar á hinn veginn.
MENNTUN
Eyrún
Eyþórsdóttir
lögreglukona og
doktorsnemi
Sjá má lengri útgáfu greinar-
innar á Vísi.
visir.is
SAMFÉLAG
Ingólfur Már
Magnússon
varaformaður
Heyrnarhjálpar,
félags heyrnar-
skertra á Íslandi
KJARAMÁL
Íris Ösp
Vésteinsdóttir
formaður
Félags íslenskra
læknanema
➜ Þetta snýst um
almenna kröfu allra
lækna að geta átt
meiri tíma með fjöl-
skyldu, vinum og
áhugamálum.