Fréttablaðið - 01.10.2014, Blaðsíða 48

| 10 1. október 2014 | miðvikudagur
Þ
ótt aðildarviðræður Íslands og Evrópusam-
bandsins hafi verið settar á ís þarf að leiða
til lykta umræðu um valkosti Íslands í gjald-
miðils- og peningamálum jafnvel þótt afnám
hafta sé kannski ekkert meira en fjarlæg
draumsýn í augnablikinu.
Á meðan stýrinefnd stjórnvalda um afnám hafta
hefur ekki skilað neinum tillögum erum við í raun
engu nær frjálsum fjármagnsflutningum. Skýrsla fjár-
málaráðherra um framgang áætlunar um afnám hafta
sem birtist 19. september er að mestu yfirlit yfir hvaða
árangri (lesist, litlum) leiðir stjórnvalda hafa skilað
til þessa. Eftir skipun stýrinefndarinnar og ráðningu
erlendra ráðgjafa er hins vegar ljóst að fjármála- og
efnahagsráðherra ætlar ekki að láta grípa sig nakinn í
bóli aðgerðarleysis þegar þessi
mál eru annars vegar.
Stjórnvöld þurfa hins vegar að
hafa skýra stefnu um hvað tekur
við af krónunni. Umræða um
þessa valkosti þarf að vera yfir-
veguð en hún hefur ekki verið
laus við ofstækið. Það er t.d. ekki
víst að evran sé lausnin fyrir
Íslendinga þótt hún sé fýsileg-
asti kosturinn að mati skýrslu-
höfunda Seðlabanka Íslands
í 623 bls. skýrslu sem kom út
september 2012. Umræðan um
skýrsluna hefur hins vegar verið
í skötulíki síðan hún kom út.
Kannski af því að stjórnmála-
menn nenna ekki að lesa hana?
Það er óvissa um evruna og
efaemdir um gjaldmiðilinn sjálf-
an. Ekki bara í þeim ríkjum sem
hafa þurft björgunarpakka. Þess-
ar raddir heyrast líka í Þýska-
landi. Til dæmis fengu evru-efa-
semdarmennirnir í Alternative
für Deutschland næstum 5 pró-
sent atkvæða í kosningum til
Bundestag í fyrra, aðeins sex
mánuðum eftir að flokkurinn var stofnaður. Fastlega er
gengið út frá því að evrukrísan snúi aftur því ekki hafi
tekist að laga gallanna í regluverki evru svæðisins.
Martin Wolf fjallar í nýjasta pistli sínum í Financial
Times í gær um að Kínverjar haldi kannski á öflugasta
gjaldmiðli heimsins, renminbi. Hinum eiginlega „forða-
gjaldmiðli“ og þeir þurfi að íhuga hvort þeir vilji að
hann leysi Bandaríkjadollar af hólmi í þessu hlutverki.
Þá þyrftu Kínverjar að taka upp frjálsa fjármagnsflutn-
inga með renminbi.
Umræðan um þátttöku í myntsvæði og upptöku nýs
gjaldmiðils snýr líka að spurningunni um stöðu Íslands
í samfélagi þjóðanna. Ef Ísland gengur í ESB er eðlilegt
næsta skref að fara í myntbandalagið og taka upp evru.
Það verður hins vegar að teljast ósennilegt að hreyfing
aðildarsinna fái nægilegan byr í seglin til að þetta verði
nokkurn tímann að veruleika. Andstaðan við aðild er of
hörð og spurningunni um sjálfstætt íslenskt fiskveiði-
stjórnunarsvæði innan 200 mílna samhliða ESB-aðild
hefur ekki verið svarað. Á meðan jafn mikil óvissa ríkir
um þetta er eðlilegt að ræða til hlítar hvað annað kemur
til greina.
Alþingismenn ættu kannski að drífa í því að lesa
skýrslu Seðlabankans frá 2012 og segja okkur hinum
hvað þeim finnst. Það er ekki seinna vænna. Í þeirri
umræðu er krafa um hófsemd og kredduleysi sjálfsögð
og eðlileg.
Hin hliðin
Brynhildur S.
Björnsdóttir
framkvæmdastjóri
og varaþingmaður
Þrátt fyrir mikla hvatningu og
stuðning í uppvexti mínum fékk
ég ósjaldan þau skilaboð frá mínu
nærumhverfi að hafa aldrei hátt
um eigið ágæti og að hógværð væri
mesta dyggðin. Þegar ég asnaðist til
að taka að mér leiðtogahlutverk
í leik eða námi fékk ég yfirleitt
þau skilaboð frá umhverfinu
að ég væri frek.
Ég lagði mig fram í skól-
anum en lærði fljótt að
hafa aldrei hátt um það
þegar vel gekk og pass-
aði að bæla niður
„frekjuna“ í mér. Ég
vann samvisku-
samlega þau
störf sem mér
buðust en fékk hjartsláttartrufl-
anir þegar kom að launaviðtölum.
Ég hélt að framkvæmdastjórar
og þingmenn hlytu að vera geim-
vísindamenn. Ég forðaðist áhættu
og sá fyrir mér að starfa alltaf í
öruggu starfi og fannst því fráleitt
að taka áhættu með eigin rekstri.
Hvernig gæti ég svo sem haft eitt-
hvað til málanna að leggja sem ein-
hverjir aðrir væru ekki nú þegar
búnir að leggja til? Hvort sem það
voru þjóðfélagsmál eða viðskipta-
hugmyndir.
Þangað til allt breyttist. Mitt
„a-ha“ móment var árið 2008 þegar
ég hlustaði fyrir tilviljun á viðtal við
konu sem hafði yfirstigið allar þær
hindranir sem ég hafði sett sjálfri
mér og hafði þetta að segja við
kynsystur sínar: Taktu þér pláss!
Enginn annar en þú getur gefið þér
þetta pláss. Taktu það bara!
Korteri seinna hrundi Ísland
og ég hafði engu að tapa. Stofnaði
fyrirtæki og byggði það upp næstu
árin. Smám saman hætti ég að fá
hjartsláttartruflanir við að verð-
leggja þjónustu mína og í dag get
ég meira að segja talað um peninga
– án þess að falla í yfirlið. Ég á þá
nefnilega skilið fyrir mitt vinnu-
framlag.
Fljótlega tók ég mér pláss í þjóð-
félagsumræðunni með því að gefa
kost á mér til alþingiskosninga 2013.
Og það var ekki auðvelt. Ég þurfti
að slökkva á öllum innri röddum um
að vera ekki að trana sér fram og
þykjast vita eitthvað. Undirskrifta-
söfnun í Mjóddinni var ágætis rass-
skelling fyrir hógværðina (með til-
heyrandi kjánahrolli) sem náði svo
ákveðnum hæðum í útvarpsviðtali á
Útvarpi Sögu.
Skilaboðin eru þessi: Kona … taktu
þér pláss! Vertu dætrum þínum góð
fyrirmynd. Sættu þig aldrei við aft-
asta sætið eða að leiðtogahæfni þín
flokkist undir frekju. Samfélagið
og atvinnulífið þarf á þinni rödd
að halda. Stjórnir fyrirtækja þurfa
á þinni visku og reynslu að halda.
Stjórnmálin þurfa á þér að halda. Þú
hefur engu að tapa – nema hógværð-
inni.
Og hógværðin er svo last decade!
Taktu þér pláss!
Umræðan um valkosti má ekki vera eins og um trúarbrögð:
Krafa um
kredduleysi
Það er óvissa
um evruna og
efaemdir um
gjaldmiðilinn
sjálfan. Ekki
bara í þeim
ríkjum sem hafa
þurft björgunar-
pakka. Þessar
raddir heyrast
líka í Þýska-
landi.
Markaðshornið
Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@stod2.is
Hin sterku viðbrögð, sem orðið hafa
við þeirri ákvörðun Samkeppniseft-
irlitsins að leggja háa sekt á Mjólk-
ursamsöluna fyrir brot á samkeppn-
islögum, eru athyglisverð fyrir
margra hluta sakir.
Fyrir það fyrsta sýna þau að allur
almenningur er að vakna til vit-
undar um mikilvægi þess að sam-
keppni ríki á öllum sviðum atvinnu-
lífsins, að engin atvinnugrein fái
sérmeðferð að lögum, þegar sam-
keppnismál eru annars vegar. Fleiri
og fleiri gera sér grein fyrir því að
virk samkeppni er lykillinn að því
að öll framleiðslutæki þjóðarinn-
ar verði nýtt á sem hagkvæmastan
máta. Slík viðhorfsbreyting er mikið
fagnaðarefni.
Þessi sterku viðbrögð varpa ekki
síður ljósi á, hversu mikið óheilla-
spor það var þegar Alþingi ákvað að
undanþiggja mjólkuriðnaðinn mikil-
vægum ákvæðum samkeppnislaga.
Þau varnaðarorð, sem uppi voru
höfð þegar umrætt ákvæði var sam-
þykkt, hafa nú reynst orð að sönnu.
Þau alvarlegu lagabrot sem Mjólk-
ursamsalan hefur orðið uppvís að,
sýna það og sanna. Málið allt sýnir
fáránleika þess að lagaumgjörð geti
verið með þeim hætti, að einu og
aðeins einu fyrirtæki séu sköpuð
skilyrði til að hafa nær algera ein-
okunarstöðu á markaði,
hverju nafni sem markað-
urinn nefnist.
Brot á samkeppnis-
lögum eru alvarleg þar
sem þau beinast nær
alltaf gegn hagsmunum
samfélagsins alls. Allur
almenningur á mikið
undir því að grundvallar-
reglur samkeppnisréttar
séu virtar af öllum fyrir-
tækjum og á öllum tímum.
Hagsmunir almennings
felast í því að hafa trygg-
ingu fyrir því að sam-
keppni sé virk á öllum
mörkuðum, að engum
sé sköpuð aðstaða til að
starfa í samkeppnislausu
umhverfi.
Öll helstu hagsmuna-
samtök í atvinnulífinu hafa lagt
áherslu á að samkeppni ríki á öllum
sviðum atvinnulífsins. Fyrirtækin
í landinu vilja starfa í heilbrigðu
samkeppnisumhverfi, þar sem
kraftar hvers og eins fái notið sín til
hlítar. Þessi sjónarmið endurspegl-
ast í riti Samtaka atvinnulífsins sem
gefið var út sl. vor og fjallar um
leiðir til að bæta lífskjör í landinu.
Ein þeirra leiða, sem þar eru nefnd-
ar, er að auka samkeppni í landbún-
aði, en þar segir m.a. að
„auka þurfi frjálsræði og
samkeppni í landbúnaði
og fella greinina í heild
undir samkeppnislög“.
Nú reynir á stjórn-
málaöflin í landinu og
vilja þeirra og getu til að
taka málin föstum tökum.
Nú fá þau rakið tækifæri
til að sýna að þau taka
heildarhagsmuni fram
yfir aðra hagsmuni – að
almannahagsmunir skuli
ávallt settir í fyrsta sæti.
Það kallar nefnilega ekki
á flókna lagabreytingu
að fella mjólkuriðnaðinn
undir öll ákvæði sam-
keppnislaga.
Það hefur væntanlega
verið nokkurt framfara-
spor fyrir neytendur að á markað
kom „vítamínbætt mjólk“. Það yrði
mun meira framfaraspor fyrir neyt-
endur að fá „samkeppnisbættan
mjólkuriðnað“.
Samkeppnisbættur
mjólkuriðnaður
Skoðun
Andrés Magnússon
framkvæmdastjóri Samtaka
verslunar og þjónustu
Brot á
samkeppnis-
lögum eru
alvarleg þar
sem þau
beinast nær
alltaf gegn
hagsmunum
samfélagsins
alls.