Læknablaðið - 15.04.2000, Blaðsíða 77

UMRÆÐA & FRÉTTIR / PERSÓNUVERND
bandsins um persónuvernd og frjálst
flæði upplýsinga (9). Islendingum bar að
setja lög um persónuvernd í samræmi við
tilskipunina eigi síðar en í árslok 1999.
Evrópuráðið hefur einnig gefið út
tilmæli um verndun upplýsinga á ýmsum
sviðum svo sem tilmæli um DNA rann-
sóknir í þágu sakamála nr. R(92)l (10) og
um verndun heilsufarsupplýsinga (11).
Þá má að lokum geta þess að Samein-
uðu þjóðirnar hafa gefið út leiðbeiningar
um verndun persónuupplýsinga (12).
Grundvallarreglur persónuverndar
Þróun hugmyndafræði persónuvemdar
undanfarna áratugi, sem meðal annars hef-
ur verið rakin til skoðana Johns Stuarts
Mills þess efnis að í frjálsu samfélagi hafi
hver maður fullt vald yfir sjálfum sér, lík-
ama sínum og sál (13) hefur leitt til þess að
hægt er að setja fram grundvallarreglur per-
sónuverndar sem hafa alþjóðlega skírskot-
un (14,15).
1. Meðalhófsreglan
Samræmis verður að gæta milli þeirra óska
sem liggja að baki vinnslu með skrár með
persónuupplýsingum og skilgreindum
markmiðum með skránni.
2. Takmörkunarregla söfnunar
Söfnun upplýsinga skal taka til þess sem
máli skiptir fyrir skilgreind markmið með
sanngjörnum og lögmætum hætti og ekki að
vera umfram það sem þörf krefur. Ekki skal
afla upplýsinga til öryggis um eitthvað sem
kann að eiga sér stað einhvern tímann í
framtíðinni.
3. Tilgangsreglan eða takmörkunarregla
notkunar
Ekki má nota upplýsingar til annars en
upphaflega var ætlunin að gera og er í sam-
ræmi við upprunaleg markmið upplýsinga-
söfnunarinnar.
4. Gœðareglan
Einungis ber að skrá réttar upplýsingar.
5. Reglan um aðgengi og leiðréttingu
Aðgengi er nauðsynlegt hinum skráða til að
komið verði við leiðréttingu. Reglan er af
sama toga og gæðareglan enda falla slíkar
leiðréttingar undir gæðamál.
6. Öryggisreglan
Komið verði í veg fyrir að óviðkomandi hafi
aðgang að persónuupplýsingum og að hann
geti nýtt sér þær. Reglan er tæknilegs eðlis
og er í eðli sínu til styrktar öðrum grund-
vallarreglum persónuverndar. Tæknimál
upplýsingamiðlunar eru þó mun víðtækari
en vélbúnaðurinn eingöngu. Eftirfarandi
skilgreining hefur verið gefin: „Tölvutækni
er flókið samsett kerfi sem samanstendur af
fólki (það er notendum, tölvunarfræðing-
um og stjórnendum), tækjabúnaði það er
vélbúnaði og tengibúnaði; hugbúnaði, svo
sem stýrikerfi og notendabúnaði og gögn-
um) og tækni (það er fyrirkomulag, starfs-
reglur og skipulagsmál) (16).“
7. Tímatakmörkunarreglan
Ekki skal varðveita upplýsingar eftir að þær
hafa þjónað þeim markmiðum sem sett
voru við stofnun skráar.
8. Gegnsœisreglan
Tilvist skráa verður að vera öllum kunn, í
það minnsta ölium þeim sem gögnum er
safnað um. Öðru vísi verður ekki hægt að
beita reglunni um aðgengi og leiðréttingu.
Niðurstöður
Af framansögðu má sjá að það er grund-
vallaratriði persónuverndar að söfnun á
viðkvæmum persónuupplýsingum og
vinnsla með þær verður að vera sanngjöm,
málefnaleg og lögmæt. Þessar grunnhug-
myndir eru í samræmi við ákvæði 3. mgr. 71.
gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Islands, en þar
segir að með sérstakri lagaheimild megi
takmarka friðhelgi einkalífs, heimilis og
fjölskyldu ef brýna nauðsyn beri til vegna
réttinda annarra. Því er mikilvægt í allri
lagasetningu sem snertir frumréttindi
manna til frelsis og friðhelgis einkalífs að
yfirvegað mat á hagsmunum fari ávallt fram
og gætt sé vandaðra vinnubragða og sann-
girnis áður en vinnsla viðkvæmra persónu-
upplýsinga er leyfð með lögum. í þeim und-
antekningartilvikum þar sem vinnsla við-
kvæmra persónuupplýsinga er leyfð með
lögum, án þess að fyrir þurfi að liggja upp-
lýst samþykki, verður að ganga tryggilega
svo frá að slíkar upplýsingar séu fengnar í
yfirlýstum, skýrum, málefnalegum tilgangi
og þá ekki umfram það sem nauðsynlegt er
miðað við tilgang vinnslunnar. Miklu skiptir
að tryggt sé að slíkar upplýsingar verði ekki
unnar frekar í öðrum og ósamrýmanlegum
tilgangi, auk þess sem mæla verður fyrir um
nægjanlegt öryggi við vinnsluna.
Að gildandi lögum er tölvunefnd falið
eftirlit með skráningu og meðferð per-
sónuupplýsinga, sbr. 31. gr. laga nr. 121/
1989. Nefndin hefur við skýringu og fyll-
ingu matskenndra lagaákvæða meðal
annars litið til framangreindra megin-
reglna persónuverndar.
Heimildir
1. U.S. House of Representatives, The Computer and
the Invasion of Privacy, Hearings before the Spe-
cial Subcommittee on Invasion of Privacy of the
Committee on Government Operations, House of
Representatives, 89th Cong., 2nd sess. Washington
D.C.: Government Printing Office; 1966:195.
2. Bennett CJ. Regulaing Privacy. London: Cornell
University Press; 1992: 23-37.
3. Westin AF. Privacy and Freedom. New York:
Atheneum; 1967: 31-2.
4. Stone MG, Warner. Politics, Privacy, and Compu-
ters. The Political Quarterly 1969; 40: 260.
5. Miller AR. The Assault on Privacy: Computers,
Data Banks, and Dossiers. Ann Arbor: University
of Michigan Press; 1971:21.
6. Sieghart P. Privacy and Computer. London: Lati-
mer; 1976: 76.
7. Lög um skráningu og meðferð persónuupplýsinga
1989 nr. 121.
8. Convention for the Protection of Individuals with
Regards to Automatic Processing of Personal
Data. Strasbourg: Council of Europe; 1981.
9. Directive of the European Parliament and of the
Council on the Protection of Individuals with Re-
gard to the Processing of Personal Data and on the
Free Movement of Such Data. EC 95/46.
10. Recommendation No R(92)l of the Committee of
Ministers to Member States on the Use of Analysis
of Deoxyribonucleic Acid (DNA) within the
Framework of the Criminal Justice System.
11. Recommendation No R(97)5 of the Committee of
Ministers to Member States on the Protection of
Medical Data.
12. UN Guidelines Concerning Compurized Personal
Data Files. Transnational Data and Communica-
tion Report 12,1989:35-6.
13. Mill JS. On Liberty [frumúgáfa]. London: Parker;
1859. Frelsið, í íslenskri þýðingu Jóns Hnefils Að-
alsteinssonar og Þorsteins Gylfasonar. Hið ís-
lenska bókmenntafélag: Reykjavík; 1978: 45.
14. Bennett CJ. Regulating Privacy. London: Cornell
University Press; 1992: 23,101-11.
15. Blume P, Hartlev M. Registrering av dna-profiler.
Ugeskrift for Retsvesen 1999; 1:1-6.
16. Danziger JN, et al. Computers and Politics: High
Technology in American Local Governments.
New York: Colombia University Press; 1982:4-5.
Læknablaðið 2000/86 299