Læknablaðið - 15.04.2003, Side 17

FRÆÐIGREINAR / LITLIR FYRIRBURAR
(47%) sem vógu 900-999 g. Sjá töflur I og II.
Á tímabilinu 1982-90 voru 12 fyrirburanna stúlkur
og sjö voru drengir, en 27 stúlkur og átta drengir á
árunum 1991-1995. Á árunum 1982-90 var meðalfæð-
ingarþyngd fyrirbura 804 g, miðgildi 798 g og dreifing
608-990 g. Á árunum 1991-95 var meðalþyngd 832 g,
miðgildi 835 g og dreifing 590-990 g. Á fyrra tímabil-
inu voru tíu börn af 19 (53%) léttburar (SGA, Small
for gestational age) og 16 börn af 35 (46%) á því
síðara (tafla III).
I töflu IV eru upplýsingar um fjölda barna með fötl-
unargreiningar. Af 19 fyrirburum áranna 1982-90 eru
þijú böm fötluð (16%). Tvö þeirra eru þroskahömluð
og þriðja bamið er lögblint. Af 35 fyrirburum áranna
1991-1995 eru sex börn talin fötluð (17%). Af þeim eru
fimm þroskahömluð og em þrjú þeirra með viðbótar-
fötlunargreiningar, eitt bam er blint og tvö era hreyfi-
hömluð. Einn íyrirburi var með hreyfihömlun og eðli-
legan vitsmunaþroska. Af fyrirburam áranna 1991-95
vora því alls þrjú böm hreyfihömluð (9%), tvö með
stjarfa tvílömun og eitt með slingurheilalömun.
Umræða
Á tímabilinu 1982-90 var hlutfall lílilla fyrirbura á ís-
landi 0,3% af heildarfjölda fæðinga. Hlutfall þeirra
jókst og var 0,5% á árunum 1991-95. Tvær meginskýr-
ingar má nefna á þessum mun, annars vegar nákvæm-
ari og breytta fæðingarskráningu og hins vegar vax-
andi fjölda glasabarna og aukið hlutfall fjölbura á síð-
ara tímabilinu.
Nýjar reglur um skráningu fæðinga (1, 5) frá nóv-
ember 1992 sem miða við 500 g og 22 meðgönguvikur
tóku við af eldri reglum sem miðuðu við 1000 g og 28
vikur. Þessi breyting hefði fyrst og fremst átt að hafa
áhrif á talningu andvana fæddra barna. Ekki er hægt
að útiloka að breytingar hafi einnig orðið varðandi
skráningu lifandi fæddra bama á seinna tímabilinu,
einkum þeirra sem voru mjög óþroskuð og dóu
skömmu eftir fæðingu, böm sem á fyrra tímabilinu
hefðu verið skráð sem fósturlát. Þessi atriði skýra þó
ekki að fullu hlutfallslega aukningu lítilla fyrirbura.
Síðari tilgátan varðar þátt glasafrjóvgunarmeð-
ferðar og aukið hlutfall fjölbura þar sem mikil aukn-
ing hefur orðið á fjölda barna sem fædd eru eftir
glasafrjóvgun. Þannig var hlutfall þessara barna 0,8%
árið 1992, 2,1% 1993 og 1994 og 2,3% árið 1995 og
var þetta hlutfall þá orðið nokkru hærra á íslandi en
á hinum Norðurlöndunum (1). í hópi barna fæddra
eftir glasafrjóvgun er aukið hlutfall fjölbura. Þekkt er
að fjölburameðgöngur eru taldar áhættumeiri en
þegar um einbura er að ræða (1, 3). Af 21 barni sem
dó á burðarmálstíma og vóg 500-999 g árið 1995 voru
tíu börn tvíburar (1). Fjölgun lítilla fyrirbura á árun-
um 1991-95 má því að einhverju leyti rekja til glasa-
frjóvgunar og fjölburafæðinga.
Langtímalifun lítilla fyrirbura jókst markvert á Is-
Table III. Clinical Data and Comparison ofELBW Children 1982-90 to ELBW Children
1991-95.
ELBW* 1982-90 ELBW 1991-95 P
n (%> n (%)
Male 7 (37) 8 (23) NS
Female 12 (63) 27 (77) NS
SGA* 10 (53) 16 (46) NS
mean (range) mean (range)
Birthweight in g 804 (608-990) 832 (590-990) NS
*ELBW = Extremely Low Birthweight <1000g; *SGA = Small for Gestational Age; NS = Non Significant
Table IV. Classification of Disabilities and Comparison Between ELBW Children born
in 1982-90 and 1991-95.
1982-90 1991-95
Disability ICD-10 n n
Mental Retardation F70-79 2 2
MR and Cerebral Palsy F70-79 and G80 0 2
MR and Blindness F70-79 and H54 0 1
Retinopathy/Legally Blind H35 1 0
Cerebral Palsy G80 0 1
Children with Disability 3 (16%) 6 (17%)
ELBW = Extremely Low Birthweight <1000g; MR = Mental Retardation
landi, var 22% á fyrra tímabilinu og 52% á því síðara.
Á fyrra tímabilinu eru íslensku tölurnar nokkru lægri
en aðrar landfræðilega afmarkaðar rannsóknir sýna.
Langtímalifun barna sem vógu minna en 1000 g var
29,4% fyrir börn í Skotlandi árið 1984 (17), 30-37% á
árunum 1983 og 1987 í Englandi og Wales (10) og
25,4% fyrir börn í Victoriafylki í Ástralíu árin 1979-
80 (18). Mun fleiri börn lifðu í rannsókn Saigal og
fleiri sem sýndi að langtímalifun lítilla fyrirbura með
fasta búsetu í Ontario í Kanada var 46% á árunum
1977-80 og 48% á árunum 1981-84 (19).
Á tíunda áratugnum lifðu fleiri litlir fyrirbura á ís-
landi og var þá langtímalifun svipuð hér á landi og
víða annars staðar. í Svíþjóð lifðu 58% lítilla fyrir-
bura 1990-92 við þriggja ára aldur (20), 47% við eins
árs aldur 1992-93 í Nýja-Suður-Wales í Ástralíu (21)
og 56% við fimm ára aldur í Victoriafylki í Ástralíu
1991-92 (22). í Finnlandi á áranum 1996-97 vora börn
sem vógu 500-999 g 0,4% af heildarfjölda nýfæddra
barna (23). Af finnsku börnunum voru 60% útskrif-
uð heim eða vora á lífi við 40 vikna meðgöngualdur.
Er það nokkru lægra hlutfall en kom fram í annarri
finnskri rannsókn sem var landfræðilega afmörkuð
en náði einungis til barna innlagðra á sjúkrahús á ár-
unum 1991-94 þar sem langtímalifun til fjögurra ára
aldurs var 68% (24). Af þessu má sjá að miklu varðar
að við samanburð milli landa sé gengið út frá sömu
upplýsingum og að lifun og dánartíðni sé skoðuð út
frá heildarfjölda barna en ekki einungis þeirra sem
innlögð eru á gjörgæsludeildir nýbura eftir fæðingu.
Með aukinni lifun í kjölfar lungnablöðruseytis-
meðferðar var það mörgum nokkurt áhyggjuefni
Læknablaðið 2003/89 301