Læknablaðið - 15.07.2003, Blaðsíða 10

RITST JÓRNARGREIIUAR
Geðklofagen, gereyðingarvopn
og geðlæknaþing
Engilbert
Sigurðsson
Höfundur er geðlæknir
og starfar á geðdeild
Landspítala.
Merkur vísindamaður hafði á orði á nýafstöðnu árs-
þingi ameríska geðlæknafélagsins að þar til á síðasta
ári hefðu nokkur líkindi verið með leit vísindamanna
að meingenum geðklofa og leitinni miklu sem enn
stendur yfir að gereyðingarvopnum í írak. Samlíking-
in á sem betur fer ekki lengur við. Vatnaskil urðu í
meingenaleitinni um miðbik árs 2002 þegar þrír rann-
sóknarhópar birtu greinar um tengsl fjögurra gena við
geðklofasjúkdóm. Genin heita neuregulin 1 (NRGl)
(1) sem til þessa hefur verið betur þekkt í tengslum
við meingerð krabbameina, dysbindin (2), G72 og D-
amino acid oxidasi (DAAO) (3).
Fyrir Islendinga var árið einkar ánægjulegt þar
sem afrakstur tveggja áratuga meingenaleitar meðal
margra hundruða íslendinga með sjúkdóminn og ís-
lensks samanburðarhóps birtist í einni þessara greina
(1). Voru þær niðurstöður staðfestar skömmu síðar í
sambærilegri rannsókn á 600 geðklofasjúklingum og
jafnstórum hópi heilbrigðra Skota og aftur nýverið í
enn stærri breskri rannsókn (4, 5). Er þeim gert hátt
undir höfði í nýrri yfirlitsgrein Harrisons og Owens í
tímaritinu Lancet (6). Neuregulin þykir einkar áhuga-
vert í þessu samhengi í ljósi nýlegrar þekkingar á
hlutverki þess í þroska miðtaugakerfisins og áhrifa á
virkni taugamóta (6). Þeir Harrison og Owen lýsa að
auki þremur genum, RGS4, COMT og PRODH, sem
tengd voru geðklofa á síðari hluta uppskeruársins
2002. Þessar niðurstöður gefa því rannsakendum og
áhugamönnum um erfðafræði geðsjúkdóma tvöfalda
ástæðu til að fagna 50 ára afmæli uppgötvunar Francis
og Crick á eðli erfðaefnisins (7).
Flestir læknar hafa lesið um tilgátur um ofvirkni
dópamíns innan miðtaugakerfisins í geðrofi. Er geð-
klofasjúkdómur þar þekktasta dæmið en tilgátumar
má meðal annars rekja til dópamínhömlunar geðrofs-
lyfja. Færri læknar hafa ef til vill heyrt um truflun á
virkni glútamats og N-metýl-D-aspartat (NMD A) við-
taka glútamats í þessu samhengi. Áhugi á glútamati og
tengslum þess við sjúkdóma í miðtaugakerfi hefur þó
farið hratt vaxandi á síðari árum. Lengi hefur verið
þekkt að hægt er að kalla fram geðklofalík einkenni
með NMDA-hemlum, svo sem englaryki, MK-801 og
ketamíni hjá heilbrigðum einstaklingum. Athyglisvert
er að mun hægara er að tengja nýfundnu genin virkni
glútamatferla en virkni dópamíns (6). Áhangendum
dópamíns má þó til huggunar benda á að vanvirkni
glútamatferla virðist tengd ofvirkni dópamínferla og er
þekking á þeim tengslum raunar ekki ný af nálinni (8).
Um miðbik ágústmánuðar verður norrænt geð-
læknaþing haldið í Reykjavík www.icemed.is/npc2003
Nær 300 vísindaágrip voru samþykkt til kynningar á
þinginu. Spanna þau öll helstu svið geðlækninga auk
þess sem nokkuð er um innsend ágrip frá sálfræðingum.
Ágripin endurspegla mikla grósku í rannsóknum ís-
lendinga og gefa tilefni til bjartsýni um frekari sigra í
innlendum rannsóknum. Verða þau kynnt í 28 málstof-
um og átta styttri málfundum auk þess sem veggspjalda-
sýningar verða dagana 14. og 15. ágúst, en hver dagur
þingsins hefst á tveimur til þremur yfírlitsfyrirlestrum.
Norrænir faraldsfræðingar á sviði geðheilbrigðis-
fræða funda 13. ágúst, á opnunardegi þingsins. Munu
þeir einkum beina sjónum að geðröskunum aldraðra
og heldur Ingmar Skoog yfirlitsfyrirlestur um viða-
miklar rannsóknir sínar á þeim vettvangi. Er fagfólk í
öldrunarlækningum og hjúkrun aldraðra sérstaklega
hvatt til að sækja fyrirlestra þann dag. Sama dag verða
haldin þrjú námskeið. Lars Göran Öst mun kenna hug-
ræna meðferð kvíðaraskana, Paul Salkovskis hug-
ræna meðferð sjúkdómsótta og Janet Treasure með-
ferð átraskana. Námskeiðin henta einkar vel þeim
sem sinna sjúklingum með kvíðaraskanir eða átrask-
anir, svo sem geðlæknum, heimilislæknum, lyflækn-
um, unglæknum, sálfræðingum og hjúkrunarfræðing-
um.
Hannes Pétursson mun halda einn af lykilfyrir-
lestrum þingsins um vatnaskilin í erfðafræði geðklofa
fimmtudaginn 14. ágúst. Daginn eftir verða kynntar
niðurstöður rannsókna á tengslum geðklofa og geð-
hvarfa meðal fslendinga við genin dysbindin, G72 og
DAAO í málstofu um erfðafræði geðklofa og geð-
hvarfa. Sama dag verður fyrirlestur Robin Murray um
þá þætti sem vísindamenn skortir helst skilning á í
þróun geðklofasjúkdóms og John Livesley heldur
námskeið um meðferð einstaklinga með persónu-
leikaröskun. Laugardagurinn 16. ágúst verður meðal
annars helgaður fyrirlestrum um geðrækt, viðhorf
geðsjúkra til meðferðar og fjallað verður um lífsgæði
einstaklinga með geðraskanir. Gísli Guðjónsson pró-
fessor í réttarsálfræði við Lundúnaháskóla mun
einnig fjalla um sérsvið sitt, falskar játningar. Haldnar
verða sjö málstofur um málefni barna og unglinga
með geðraskanir.
Eg vænti þess að þátttakendur hafi í heiðri orð Ara
fróða og verði reiðubúnir að endurskoða tilgátur
sínar í ljósi þess sem sannara reynist. Vonandi á það
einnig við um þá sem leita og hina sem gagnrýna leit-
ina að gereyðingarvopnum í írak.
Heimildir
1. Stefánsson H, Sigurðsson E, Steinþórsdóttir V, Bjömsdóttir S,
Sigmundsson T, Ghosh S, et al. Neuregulin 1 and susceptibility
to schizophrenia. Am J Hum Genet 2002; 71:877-92.
2. Straub RE, Jiang Y, MacLean CJ, Ma Y, Webb BT, Myakishev
MV, et al. Genetic variation in the 6p22.3 gene DTNBPl, the
human ortholog of the mouse dysbindin gene, is associated
with schizophrenia. Am J Hum Genet 2002; 71: 337-48.
566 Læknablaðið 2003/89