Læknablaðið - 15.04.2004, Blaðsíða 38

UMRÆÐA & FRÉTTIR / AF SJÓNARHÓLI STJÓRNAR L(
Hver er ábyrgð
Hulda
Hjartardóttir
Höfundur er ritari í stjórn LÍ.
í pistlunum Af sjonarhóli
stjórnar birta stjórnarmenn
LÍ sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Fjölmiðlar og umfjöllun þeirra um meðhöndlun
lækna á sjúklingum hefur verið mjög til umræðu inn-
an stéttarinnar og það ekki að tilefnislausu. Svo virð-
ist sem ákveðinn hópur áhrifamanna innan blaða-
mannastéttar sé ákveðinn í að laga fréttaflutning sinn
að kröfum almennings um að allt eigi að vera uppi á
borðinu, ekkert megi láta ósagt og engum þyrmt. Þeir
ala á forvitni fólks og vita að þeir geta selt sinn miðil
með fregnum í æsifréttastíl þar sem sífellt fleira er
látið uppi. Hingað til hefur þótt rétt í íslensku sam-
félagi að fjalla ekki um einstaklinga sem eiga aðild að
málum með nafni og dærna þá þar með hjá dómstól
götunnar fyrr en sekt hefur verið sönnuð. Hafa menn
almennt treyst yfirvöldum, svo sem lögreglu og dóm-
stólum, til að afgreiða viðkvæm mál eftir réttum leið-
um innan dómskerfisins.
Þetta hefur breyst á undanförnum mánuðum, að
minnsta kosti í nokkrum fjölmiðlum. Fjallað hefur
verið uni ýmis mál þar sem menn hafa verið bornir
þungum sökum einhliða og án þess að sá sem liggur
undir ámæli geti komið við nokkrum vörnum. A þetta
bæði við um mál sem snerta lækna en einnig aðrar
starfstéttir. Einkum virðist sem ijölmiðlum finnist
sjálfsagt að gera sér mat úr því þegar fæðingar barna
fara á annan hátt en vænst er. Getur verið að skýring-
in á því sé kannski sú mótsögn að hvergi í heiminum
er burðarmálsdauði orðinn eins fátíður og hér? Fólk
væntir þess að öllum meðgöngum ljúki með fæðingu
lifandi, heilbrigðs barns. Það vita hins vegar allir sem
eitthvað starfa við fæðingar að slíkar væntingar er því
miður ekki alltaf hægt að uppfylla þrátt fyrir að allir
þeir sem annast þungaðar konur og nýfædd börn geri
sitt besta. Sorgin yfir missi barns og brostinna vænt-
inga er nístandi sár og snýst oft í ásakanir, fyrst í eigin
barm og síðan gegn þeim sem traustið var sett á, að
þeir hafi ekki gert allt sem hægt hefði verið að gera og
þar nieð ekki verið traustsins verðir.
Þessi viðbrögð eru skiljanleg og nokkuð sem allir
læknar kannast við og eiga að vera í stakk búnir að
mæta. Læknar vita manna best að læknisfræðinni eru
takmörk sett og að þeir eru ekki almáttugir. Ef þeir
sem eiga um sárt að binda finnst ekki skýringar heil-
brigðisstarfsfólks á því hvers vegna fór sem fór full-
nægjandi eru til farvegir fyrir kvartanir sem oft eru
nýttir. Stundum enda kvartanir í ákærum og fara fyrir
dóm þar sem viðkomandi þurfa að sjálfsögðu að hlíta
dómsúrskurði. Slík mál eru opinber og dómurinn sjálf-
krafa opinn almenningi sem getur til dæmis kynnt sér
þau á netinu. Undanfarin misseri hefur hins vegar
aukist umfjöllun fjölmiðla um mál sem eru enn til at-
hugunar hjá landlækni og jafnvel hjá lögreglu. Fjöl-
miðlamenn vita ósköp vel að læknar og annað heil-
brigðisstarfsfólk er bundið þagnarskyldu og getur alls
ekki tjáð sig um málefni einstakra sjúklinga. Hins
vegar hefur hinum málsaðilanum í nokkrum málum
verið veittur nær ótakmarkaður aðgangur að sumum
fjölmiðlum og leyft að bera fram fullyrðingar sem
ekki er hægt að hrekja eða svara án þess að brjóta
þagnarskyldu. Ásakanir þær sem hafa birst hafa verið
alvarlegar og ráðist hefur verið að starfsheiðri og æru
nafngreindra lækna sem vitað er að geta ekki borið
hönd yfir höfuð sér vegna stöðu sinnar.
Við sem vinnum við þessa starfsgrein finnum fyrir
áhrifum þessarar umfjöllunar. Þó að flestir skjólstæð-
ingar okkar geri sér grein fyrir því að verið er að fjalla
um mál sem hafa tvær hliðar og önnur hliðin fái ekki
að koma fram má greina ákveðið óöryggi og jafnvel
vantrú á meðferð okkar og vinnubrögð. Þetta van-
traust leiðir getur hugsanlega leitt ýmist til ónauðsyn-
legra inngripa að kröfu skjólstæðinganna eða að inn-
grip sem eru nauðsynleg verða ekki framkvæmd af
hræðslu við óæskilegar afleiðingar. Einnig eru læknar
og ljósmæður undir miklu álagi þegar sífellt er reynt
að finna sökudólga ef eitthvað fer öðruvísi en ætlað
var og enginn getur hugsað sér að verða fyrir barðinu
á fjölmiðlunum og vera úthrópaðir frammi fyrir al-
þjóð. Fólk í þessum stéttum er alvarlega farið að íhuga
að finna sér annan starfsvettvang þar sem minni líkur
eru á að fjallað verði um störf þeirra opinberlega
þegar útkoma meðferðar verður ekki eins og best var
á kosið. Það sem vel er gert þykir ekki fréttnæmt og
jafnvægið í fréttaflutngi af þessu sviði því ekkert.
Afleiðing þessa gæti orðið sú að við misstum hæfasta
fólkið í greininni frá störfum, fólkið sem einmitt á
heiðurinn af lægstu burðarmálsdauðatíðni í heimi. Er
ekki ábyrgð fjölmiðla þó nokkur? Er ekki mál að
linni og að áhrifamenn innan fjölmiðla átti sig á því
hverjar afleiðingar umfjöllunar þeirra geta orðið?
318 Læknablaðið 2004/90