Læknablaðið - 15.10.2006, Blaðsíða 53

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BRÁÐAÚTKÖLL
Öryggi á vettvangí
Læknar á Íslandi hafa sinnt bráðaútköllum utan
sjúkrahúsa frá upphafi vega. Langalangafi fyrsta
höfundar þessarar greinar fór ríðandi að sinna
sjúklingum á 19. öld en margt hefur breyst frá
þeim dögum.
í dag býr þjóðin svo vel að slysum og öðrum
bráðum vandamálum utan sjúkrahúsa er sinnt
af vel þjálfuðum teymum. Grettistaki hefur verið
lyft í þjálfun sjúkraflutningamanna undanfarna
áratugi, um 95% þeirra í dag hafa lokið þriggja
vikna grunnþjálfun og margir úr þeirra hópi
einnig lokið fimm vikna viðbótarþjálfun. Fimmtán
sjúkraflutningamenn hafa lokið árs viðbótarnámi
sem bráðatæknar og starfa þeir allir á höfuðborg-
arsvæðinu nema einn sem starfar á Akureyri. Vel
er staðið að þjálfun slökkviliða landsins og aukið
hefur verið við þjálfun lögreglumanna í vettvangs-
stjórnun. Á vegum björgunarsveita eru um 3500
sjálfboðaliðar með góða þjálfun í fyrstuhjálp
tiltækir til leitar og björgunar. Innan raða þeirra er
einnig fólk sem hlotið hefur þjálfun í sjúkraflutn-
ingunt og sérhæfðri aðstoð í óbyggðum.
Pegar lögreglumenn, björgunarsveitarmenn,
sjúkraflutningamenn, læknar og aðrir starfa saman
á vettvangi slysa og bráðra veikinda utan sjúkra-
húsa er unnið samkvæmt verkþáttaskipulagi við-
bragðsaðila. Störfum er skipt í stjórnun, áætlun,
bjargir og framkvæmd samkvæmt skilgreindu
kerfi. Fyrsta skref í öllu björgunarstarfi er að fram-
kvæma vettvangsmat, en auk þess að meta öryggi
byggir það á að meta atburðarás, fjölda sjúklinga,
þörf fyrir sóttvarnir og frekari aðstoð. Nauðsyn-
legt er að allir sem koma að þessum störfum þekki
vel til þessa stjórnkerfis og taki þátt í samhæfðum
æfingum til að kerfið virki sem best þegar á
reynir. Öllum sem starfa á vettvangi ber að fylgja
tilmælum vettvangsstjóra.
Læknar eiga að geta einbeitt sér að þeirri björg-
un sem þeir hafa mestu þekkinguna á, að sinna
sjúklingum. Með aukinni þjálfun sjúkraflutninga-
manna hefur starf læknisins hins vegar breyst frá
því sem áður var og felur nú mun meira í sér að
einbeita sér að því að annast þyngstu sjúklinganna,
en einnig að því að sinna eftirliti og ráðleggingum
til sjúkraflutningamanna og annarra sem einnig
eru að sinna sjúklingum.
Nauðsynlegt er að læknar hafi í huga að í björg-
unaraðgerðum eru rnörg verk sem þeir hafa ekki
þjálfun til að framkvæma. Ekki er réttlætanlegt að
þeir setji sig í hættu með því að fara í björgun úr
sjó, klettum, eldi eða öðrum þeim aðstæðum þar
sem aðrar stéttir hafa fengið sérstaka þjálfun til
að vinna en ekki læknirinn. Til þess að geta sinnt
verkefnum í starfi björgunarteymis þarf læknir
hins vegar helst að vera sjálfbjarga á vettvangi,
kunna grunnatriði þess að meta hættu og að fylgja
öryggisreglum. Hafi læknir ekki fengið þá þjálfun
sem þarf til þess að vinna við þær aðstæður sem
hafa skapast þarf hann að láta vettvangsstjóra vita
þannig að hægt sé að gera ráðstafanir til að tryggja
öryggi hans.
Fatnaður og búnaður
Tryggja þarf að allir þeir sem vinna á bráðavett-
vangi hafi nægilegan öryggisbúnað. Rétt er að
í vaktbíl læknis séu ávallt til staðar hlý föt og
nauðsynlegt er að hann hafi vesti eða áberandi
einkennisfatnað til að auðkenna sig á vettvangi.
Einnig þarf að vera til staðar hjálmur, vinnuvett-
lingar og öryggisgleraugu til að nota á vettvangi
slysa, en því miður hefur þennan sjálfsagða örygg-
isbúnað víða vantað í sjúkrabíla. Ólíkt getur verið
eftir læknishéruðum hvaða kröfur eru gerðar til
læknis varðandi bráðaútköll. Ef nauðsynlegan ör-
yggisbúnað vantar í sjúkrabíl ætti læknir að gera
þá kröfu að rekstraraðili sjúkraflutninga bæti úr.
Akstur sjúkrabíls
Áhöfn sjúkrabíls verður að hafa öryggi sitt og
annarra efst í huga við akstur líkt og við vinnu
á vettvangi. Forgangsakstur sjúkrabíls er beiðni
til annarra í umferðinni um forgang, sjúkrabfll á
í raun engan rétt umfram aðra vegfarendur þó
hann sé með sírenur og blikkandi forgangsljós. Við
forgangsakstur verður að veita öðrum ökumönn-
um svigrúm til þess að bregðast við, taka tillit til
aðstæðna og miða ökuhraða við skilyrði. Almenn
umferð sem ætlar að víkja undan sjúkrabíl í for-
gangsakstri getur skapað hættu fyrir þriðja aðila,
sérstaklega á umferðarljósum. Æskilegt væri að
allir læknar sem geta þurft að aka á forgangi í
útköllum tækju sérstök námskeið í slíkum akstri.
Þó varlega sé farið í forgangsakstri er slíkur
akstur ávallt hættulegri en venjulegur akstur. Því
er ekki réttlætanlegt að aka á forgangi nema þegar
tíminn hefur afgerandi áhrif á horfur sjúklings.
Fæsta sjúklinga þarf að flytja með forgangi og
sjúklingar með háls- eða hryggjaráverka eða
viðkvæm beinbrot geta hlotið frekari skaða eða
óþægindi ef ekki er ekið hægt og varlega. Ef
Hjalti Már
Björnsson'
LÆKNIR,
Brynjar
Friðriksson2
SLÖKKVILIBS- OG
SJÚKRAFLUTNINGAMAÐUR,
Theodór
Sigurðsson3
LÆKNIR
1 Slysa- og bráðasviði
Landspítala, 2 slökkviliði höf-
uðborgarsvæðisins,
3svæfinga- og gjörgæsludeild
Fjórðungssjúkrahússins á
Akureyri.
hmb@centrum.is
Ljósmyndir:
Júlíus Sigurjónsson
Læknablaðið 2006/92 713