Læknablaðið - 15.07.2008, Qupperneq 16

■ FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Sýkingar af völdum Staphylococcus aureus
reyndust önnur algengasta ástæða blóðsýkinga
barna á íslandi samkvæmt okkar niðurstöðum og
hlutfallslega algengust hjá börnum á skólaaldri.
Bakterían er algengur meinvaldur í blóðsýkingum
samkvæmt fyrri rannsóknum en mjög misjafnt
er hvaðan sýkillinn berst í blóðið (6, 18, 20-22).
Bakterían er algengur sýkill inni á spítala, í um-
hverfi okkar og meðal sjúklinga í langvarandi
lyfjameðferð en samkvæmt nýlegri yfirlitsgrein
hefur algengi hennar aukist í öllum þeim tegund-
um sýkinga (27). Nýgengi Staphylococcus aureus
sýkinga jókst til dæmis í Danmörku úr 2,7/100.000
í 19,2/100.000 á árunum 1960-1990 og er það að-
allega rakið til aukningar á spítalasýkingum (27).
Athyglisvert væri í framhaldi af þessari rannsókn
okkar að kanna ástæður blóðsýkinga af völdum
Staphylococcus aureus hjá íslenskum börnum með
tilliti til undirliggjandi orsaka og smitleiða. Hátt
hlutfall Staphylococcus aureus sýkinga hjá böm-
um á skólaaldri mætti ef til vill rekja til bama í
krabbameinsmeðferð þar sem mörg þeirra eru
á skólaaldri (28) eða til hugsanlegrar aukinnar
nýgengi beinsýkinga á þeim aldri, svo dæmi séu
tekin (29).
Allir stofnar Staphylococcus aureus á rann-
sóknartímabilinu reyndust næmir fyrir oxacill-
ini, vancomycini og gentamicini. Þessar nið-
urstöður eru sambærilegar við önnur Norðurlönd
og Norður-Evrópu þar sem methicillinónæmir
stafýlókokkar (MÓSAr) eru minna en 1% stafýló-
kokka en yfir 40% í Suður- og Vestur-Evrópu (30).
Afar mikilvægt er að halda þeirri stöðu en MÓSAr
eru orðið mikið vandamál innan heilbrigðisstofn-
ana í Bandaríkjunum (30). MÓSA má í flestum
tilvikum meðhöndla með vancomycini en MÓSAr
ónæmir fyrir vancomycini hafa komið fram,
meðal annars í Bandaríkjunum og Japan (31). Þótt
næmi Staphylococcus aureus fyrir gentamicini sé
gott (hefur verið lýst 15% í Evrópu (32)) þá er rétt
að geta þess að það er ekki lyf sem mælt er með
að notað sé eitt sér við stafýlókokkasýkingar en
oxacillin er kjörlyf við sýkingum orsökuðum af
methicillinnæmum staphýlókokkum.
Af 42 tilfellum hemólýtískra streptókokka af
flokki B í okkar rannsókn var 31 hjá nýburum. GBS
hefur áður verið lýst sem algengustu sýkingum
nýbura á íslandi (23%) á árunum 1976-1995 (4).
Nýburasýkingar af völdum GBS geta verið mjög
alvarlegar en meðhöndlun nýbura með pensill-
íni hefur verið rannsökuð sem og meðhöndlun
mæðra á meðgöngu (8, 9). Hér á landi hefur verið
sýnt fram á mögulegan ávinning þess að leita að
GBS berum á meðgöngu og meðhöndla alla bera
í fæðingu (9). Erlendis hefur verið lýst ávinningi
af því að gefa nýburum pensillíngjafir innan við
klukkutíma eftir fæðingu óháð því hvort móðirin
sé GBS beri (8) þó svo útbreidd sýklalyfjagjöf sé
skiljanlega mjög umdeild. Á íslandi hefur nýgengi
snemmkominna GBS sýkinga fækkað meðal ný-
bura en nýgengi síðkominna sýkinga aukist (33).
Af 15 tilfellum hemólýtískra streptókokka af
hjúpgerð A á rannsóknartímabilinu voru fimm
þeirra ónæm fyrir erythromycini en öll tilfelli
hemólýtískra streptókokka voru næm fyrir pens-
illíni. Erythromycin og aðrir makrólíðar eru
algeng sýklalyf, einkum ef um pensillínofnæmi
er að ræða. Þar sem þriðjungur hemólýtískra
streptókokka af hjúpgerð A og fimmtungur
pneumókokka reyndist ónæmur fyrir erythromyc-
ini er varasamt að treysta makrólíðum einum og
sér sem fyrstu lyfjum við þessum sýkingum.
Bólusetningar barna gegn N. meningitidis C hóf-
ust hér á landi árið 2002. Öll börn 0-18 ára voru
bólusett og síðan þá eru öll börn bólusett strax
á fyrsta ári. Þar sem bakterían ræktaðist ekki í
blóði bama eftir það ár þykir ljóst að bólusetn-
ingar hafi tekist mjög vel en á árunum 1995-2002
ræktaðist bakterían 3,75 sinnum á ári samkvæmt
okkar rannsókn. Frá því að bólusetning hófst hafa
einungis sjö einstaklingar greinst hér á landi með
staðfesta sýkingu af völdum meningókokka C en
sex þeirra voru yfir tvítugt (34,35). Eitt þriggja ára
gamalt barn greindist með bakteríuna árið 2007
en það barn hafði ekki verið bólusett gegn men-
ingókokkum C (34). Þetta undirstrikar enn frekar
gagnsemi og mikilvægi bólusetningarinnar.
Með niðurstöður þessarar rannsóknar að
leiðarljósi erum við betur í stakk búin til að
bregðast fljótt og hratt við þegar grunur vaknar
um blóðsýkingu hjá börnum. Einnig er ljóst að
lyfjanæmi ákveðinna baktería er enn gott fyrir
pensillínlyfjum og meðferð með beta laktam
lyfjum gegn streptókokkum, meningókokkum
og pneumókokkum er áfram gild. Ónæmi gegn
makrólíðum hefur þó farið vaxandi. Þar við bætist
að við höfum nú frekari upplýsingar um bakteríur
og sýklalyfjanæmi sem gætu verið afar gagnlegar
við ákvarðanatöku um mögulegar bólusetningar
barna á Islandi. Einnig er ljóst að huga verður að
möguleikum til bættrar sýnatöku í ljósi þess að
nokkuð margar ræktanir flokkuðust sem meng-
un.
Niðurstöður okkar um blóðsýkingar eru því
bæði fróðlegar en umfram allt gagnlegar við
ákvarðanir um meðhöndlun barna á Islandi og
fyrirbyggjandi aðgerðir gegn sýkingum.
Þakkir
Þakkir fær Helga Erlendsdóttir fyrir aðstoð við
öflun upplýsinga úr gögnum sýklafræðideildar
Landspítalans.
528 LÆKNAblaðið 2008/94