Læknablaðið - 15.07.2008, Blaðsíða 31

FRÆÐIGREINAR
Y F I R L I T
UK) eða 3F10(Cayman Chemical, Ann Arbor,
Michigan, USA) í þynningunni 1:2000. En til að
sýna fram á smitefnið í sauðfé beittum við einstofna
mótefninu F89/160.1.5 í þynningunni 1:3000 (26).
Við litun fyrir stjarnfrumum notuðum við við-
urkenndar aðferðir (27). Þar beittum við fjölstofna
kanínumótefni gegn Glial Fibrillary Acidic Protein
(anti-GFAP, Dakocytomation, Glostrup, Danmörk)
í þynningunni 1:250. GFAP er einkennandi fyrir
þráðlaga stjarnfrumur (fibrillary astrocytes) í
hvítu. í gráma, það er heilberki og kjörnum, eru
hins vegar gemistocytic stjarnfrumur sem litast ekki
með mótefni gegn GFAP, en bregðast við áreiti
með aukinni myndun af glial fibrillary acidic prótíni
og taka á sig form þráðlaga stjamfrumna.
Paraffinkubbar úr þessum tilfellum voru sendir
til Herberts Budka í Vín vegna ESB- verkefnis,
Prionet, sem hann stýrir og við tókum þátt í.
Niðurstöður
I afturskyggnu rannsókninni sem náði yfir 20
ár (1960-1980) fundust tvö tilfelli af stökum
Creutzfeldt-Jakob sjúkdómi (sCJD).
Fyrsta tilfellið: 56 ára verkamaður. Utan þung-
lyndis um hríð hafði hann verið hraustur. Um það
bil 4% fyrir andlátið fór að bera á minnisleysi og
nokkru síðar kom fram stirðleiki, magnleysi og of-
skynjanir. Hann varð óvinnufær og var lagður inn
á sjúkrahús á landsbyggðinni V/i mánuði eftir að
fyrstu einkennin komu fram. Einkennin fóru sífellt
versnandi og var hann fluttur á Kleppsspítalann
eftir VÆ mánuð með sjúkdómsgreininguna geð-
klofi. Gunnar Guðmundsson rannsakaði hann
þar og taldi samkvæmt klínískri skoðun að um
CJD væri að ræða. Auk stigvaxandi vitglapa
komu fram sjóntruflanir, vöðvakippir (myoclo-
nus), skortur á samhæfingu (coordination) og
pyramidal og extrapyramidal einkenni, að lokum
lá hann hreyfingarlaus og gat ekki tjáð sig. Heilarit
var dæmigert fyrir sCJD. Engin ættarsaga um geð-
sjúkdóma.
Endanleg klínísk greining: líklegur CJD
Gerð var krufning og við vefjaskoðun sáust
einkennandi svampkenndar (spongiform)
breytingar í sneiðum úr heilaberki, fjölgun og
stækkun stjarnfrumna og með ónæmislitun
fundust útfellingar af PrP50 ýmist sem taugamóta
(synaptic) eða perivakuólar. Ekki sáust flákar
(plaques).
Endanleg greining: ótvíræður sCJD
Annað tilfellið: 73 ára bóndi. Fæddur og uppalinn
og bjó á svæði sem riða hefur aldrei fundist. Hafði
verið heilsugóður, en 5Vi mánuðum fyrir andlátið
fór hann að verða undarlegur í háttum, sljór og
Skilmerki greiningar á Creutzfeldt-Jakob sjúkdómi
1. Stök tilfelli af CJD (sporadic CJD (sCJD))
1.1. Ótvíræður
Staðfest með taugameinafræöi
og/eða ónæmisvefjalitun
1.2. Líklegur (probable)
1.2.11 + 2 af II + III
1.2.2 Hugsanlegur + jákvætt 14-3-3*
1.3. Hugsanlegur (possible)
I + 2 af II + lengd < 2 ár
* Prótfn f mænuvökva, sem kemur fram í sCJD og raunar fleiri sjúkdómum f miðtaugakerfi (24) og farið er að nota sem viðbótar
rannsóknaraðferð eftir að okkar rannsókn lauk.
I Hratt vaxandi vitglöp
II A Vöövakippir
B Sjóntruflanir eóa einkenni frá litla heila
C Pyramidal og/eöa extrapyramidal einkenni
D Hreyfingarleysi og þögn (akinetic mutism)
III Dasmigert heilarit
2. Accidental, iatrogenic (iCJD)
Smit vegna læknisverka
2.1 Ótvíræður
Ótvírasóur CJD sem tengist þekktum
iatrogen áhcettuþætti.
2.2 Líklegur
2.2.1 Vaxandi og ríkjandi heilkenni frá
litla heila í þega hormóns úr
heiladingli manna.
3. Ættlægur (genetic) CJD(gCJD)
3.1 Ótvíræður
3.1.1 Ótvírasður CJD + ótvírasóur
eóa líklegur CJD í 1. stigs
ættingja.
3.1.2 Ótvíræður CJD + meinvirk
PRNP stökkbreyting
3.2 Líklegur
3.2.1 Vaxandi geðtruflanir +
ótvíræður eða líklegur CJD í l.stigs
ættingja.
3.2.2 Vaxandi geðtruflanir
+ meinvirk PRNP stökkbreyting
4. variant CJD (vCJD)
4.1 Ótvíræður 1A og taugmeina-
fræðileg staðfesting á vCJD
4.2 Líklegur
4.2.1 log 4/5 af II og IIIA og IIIB
4.2.2 IV A
4.3 Hugsanlegur
I og 4/5 af II og III A
4. vCJD
I A Vaxandi geötruflanir
B Lengd sjúkdóms >6 mánuöir
C Rannsóknir benda ekki til annarrar
greiningar
D Ekki saga um hugsanlega iatrogen
útsetningu
E Engar vísbendingar um asttlægt form af
CJD
II A Geötruflanir snemma í ferlinu
B Vióvarandi sársaukafull einkenni
C Slingur (ataxia)
D Vöóvakippir, eöa chorea eöa dystonia
E Vitglöp
III A Heilarit er ekki dæmigert fyrir CJD
á fyrri stigum sjúkdóms
B Bilateral pulvinar high sign í MRI scan
IV A Jákvætt sýni úr hálskirtli
gleyminn og átti erfitt með að tjá sig. Gunnar
Guðmundsson skoðaði sjúklinginn fyrir innlögn
á Landspítalann og þar lést hann eftir ríflega fjög-
urra mánaða legu. Hann var ruglaður við innlögn
og gat ekki svarað spumingum og fóru einkennin
síversnandi. Megineinkenni voru vaxandi vit-
glöp og kippir í útlimum. Auk þess var hann með
sjóntruflanir, einkenni frá litla heila og pyramidal
og extrapyramidal einkenni. Að lokum var hann
rúmliggjandi og tjáði sig ekki. Heilarit sýndi
dæmigerðar breytingar fyrir CJD. Klíníska grein-
ingin var vitglöp, sennilega vegna CJD. Sjúklingur
andaðist 5Vi mánuði eftir upphaf einkenna.
Endanleg klínísk greining: líklegur sCJD
Hann var krufinn og reyndist dánarorsök
lungnabólga. Lýst var heilarýrnun með víkkun á
heilahólfum.
Smásjárskoðun á sneiðum úr heila leiddi í ljós
dæmigerðar svampkenndar vefjaskemmdir og
jafnframt tókst með ónæmislitun að sýna fram á
smitefnið PrP^ og voru útfellingar af svonefndu s y-
LÆKNAblaðið 2008/94 543