Læknablaðið - 15.09.2008, Blaðsíða 20

Efniviður og aðferðir
■ FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Tafla I. Bráðleiki fyrri keisaraskurðar og tilraunir til leggangafasðinga.
Fyrri keisaraskurður Leggangafæðing reynd Tilraun til leggangafæðingar tókst
Valkeisaraskurður 117/201(58%) 79/117(68%)
Bráðakeisaraskuróur 449/724 (62%) 268/449(60%)
áhætta fyrir móður, til dæmis hætta á blæðingu,
sýkingu, blóðsegamyndun og áverkum á aðlæg
líffæri (4). Einnig fylgir þeim áhætta fyrir bamið,
til að mynda em meiri líkur á öndunarörðugleik-
um hjá nýbura sem fæðist með valkeisaraskurði
en hjá nýbura sem fæðist um leggöng eftir sömu
meðgöngulengd (5, 6). Auk þess hefur verið sýnt
fram á að fyrri keisaraskurður getur haft veruleg
áhrif á síðari meðgöngur og fæðingar (7). Líkur
á því að kona fæði seinni böm sín einnig með
keisaraskurði em verulega auknar (8). Fyrirsæt
fylgja og dauðsfall fósturs hafa verið talin algeng-
ari meðal kvenna með ör á legi (9) en niðurstöður
rannsókna eru þó misvísandi og umdeildar (10).
Þá er ótalinn kostnaður heilbrigðiskerfisins en
kostnaður við keisaraskurði er þrefaldur miðað
við eðlilega fæðingu (11,12).
Konur sem ganga með sitt annað barn og
hafa fætt fyrra barn með keisaraskurði eru yf-
irleitt hvattar til að reyna fæðingu um leggöng
(e. vaginal birth after cesarean, VBAC) ef engin
frábending er til staðar, svo sem grindarþrengsli,
óhagstæð lega fósturs eða fyrirsæt fylgja (13, 14).
Mikil skoðanaskipti hafa átt sér stað síðustu ár um
tilraunir til fæðingar um leggöng eftir fyrri keis-
araskurð og deildar meiningar verið um það hvort
konum skuli ráðlagt að reyna fæðingu. Það kemur
meðal annars til af því að líkur aukast á vissum
fylgikvillum fæðingar um leggöng, til dæmis
legbresti í fæðingu, samanborið við konur sem
ekki hafa ör á legi (15-17). Fari konan hins vegar í
valkeisaraskurð í stað þess að reyna fæðingu um
leggöng eru meiri líkur á öndunarörðugleikum
hjá barninu og einnig aukast líkur á alvarlegum
fylgikvillum í síðari meðgöngum (15).
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
hve stór hluti kvenna sem ganga með sitt annað
barn og fæddu fyrra barn með keisaraskurði,
reynir fæðingu um leggöng og hve stór hluti af
þeim sem það reynir þarf að gangast undir bráða-
keisaraskurð. Einnig að kanna notkun áhalda
við fæðingu meðal þessara kvenna og hlutfall
framkallaðra fæðinga. Þá var einnig markmið að
kanna ábendingar fyrir fyrri keisaraskurðum og
tengsl þeirra við fæðingarmáta í seinni fæðingu
sem og aðra þá þætti sem kunna að hafa áhrif á
fæðingarmáta eftir fyrri keisaraskurð, svo sem
meðgöngulengd, fæðingarþyngd og framköllun
fæðingar. Að lokum voru afdrif barnanna skoðuð
sem og tíðni legbrests.
í Fæðingarskrá (Landsskrá fyrir fæðingar á
íslandi) fundust 988 konur sem fæddu einbura á
tímabilinu 1.1.2001-31.12.2005 og áttu að baki eina
fyrri fæðingu einbura með keisaraskurði (ICD-10
greining 034.2 og ein fyrri fæðing). Fimmtíu og
sex konur voru útilokaðar vegna skorts á upp-
lýsingum um fyrri fæðingu og sjö vegna þess að
greiningarnúmer 034.2 var ranglega skráð eða
til komið vegna annarrar aðgerðar á legi en keis-
araskurðar. Endanlegt rannsóknarþýði samanstóð
því af 925 konum.
Fæðingartilkynningar fyrstu og annarrar fæð-
ingar hverrar konu voru yfirfamar. í fæð-
ingartilkynningu eru skráðar upplýsingar um
móður og barn, sem fengnar eru úr mæðraskrá.
Upplýsingarnar em skráðar samkvæmt alþjóð-
legri tölfræðiflokkun sjúkdóma og skyldra heil-
brigðisvandamála (ICD-10).
Við skráningu á ábendingu keisaraskurða
var notuð fyrirfram ákveðin forgangsröðun ef
fleiri en ein ábending var til staðar. Eftirfarandi
forgangsröðun eftir vægi ábendingar var notuð
fyrir valkeisaraskurði: Fyrirsæt fylgja, óhagstæð
lega fósturs, alvarleg meðgöngueitrun, grind-
arþrengsli, fyrri keisaraskurður, fæðingarhræðsla,
aðrar ábendingar. Forgangsröðun ábendinga
bráðakeisaraskurða var eftirfarandi: Fyrirsæt
fylgja með blæðingu, misheppnuð áhaldafæðing,
fósturstreita, lélegur framgangur eða grunur um
misræmi milli stærðar mjaðmagrindar móður og
fósturs, svæsin meðgöngueitrun, misheppnuð
framköllun fæðingar, aðrar ábendingar.
Ekki var í öllum tilfellum mögulegt að ákvarða
hvort sjúkdómsgreining, ein eða fleiri, sem til-
greind var á fæðingartilkynningu var ábending
keisaraskurðarins eða einungis greining móður á
einhverjum tímapunkti meðgöngunnar. I þeim til-
fellum þar sem ábending keisaraskurðar var óljós
eða eingöngu voru tilgreindar aðrar sjúkdóms-
greiningar móður er ekki ljóst hvort skráningu
raunverulegrar ábendingar vantaði eða hvort um
óhefðbundna ábendingu var að ræða. Þær konur
voru þó ekki útilokaðar frá rannsókninni heldur
flokkaðar sérstaklega.
Hér á landi hefur verið hefð að skilgreina val-
keisaraskurð sem þann sem er ákveðinn áður en
sótt hefst og ákvörðun er tekin að minnsta kosti
átta klukkustundum áður en hann er framkvæmd-
ur. Stuðst var við þá skilgreiningu í rannsókn
þessari.
Upplýsingasöfnun fór fram í Microsoft Office
Excel 2003 og tölfræðileg úrvinnsla í JMP 5.0.1.
T-próf var notað fyrir samfelldar breytur þegar
tveir hópar voru bornir saman en fervikagreining
(e. analysis of variance) ef hóparnir voru fleiri en
592 LÆKNAblaðið 2008/94