Læknablaðið - 15.06.2009, Síða 51

U M R Æ Ð U R
LÆKNISLIST OG
OG FRÉTTIR
FAGMENNSKA
Þegar um svona algengt vandamál er að
ræða er samt æskilegra að beita fyrirbyggjandi
aðgerðum. Um er að ræða vanda sem snertir
stóran hóp lækna; hóp sem að mestu leyti er án
undirliggjandi veikinda/röskunar, þótt ákveðin
persónueinkenni geti ýtt undir líkur á kulnun. Líta
má til nokkurra atriða í þessu sambandi.
I fyrsta lagi mætti líta til þess hvernig valið er
inn í læknaskóla. Getum við valið fólk einhvern
veginn öðru vísi, lagt minni áherslu á námsgetu,
meiri áherslu á persónuþætti? Þetta hefur verið
reynt með ýmsum hætti víða um lönd og lítur að
spurningunni, hvernig lækna við viljum fá. Það er
ekki svigrúm til að fara út í það hér, en allar leiðir
til að velja læknanema hafa vissa galla. Skortur á
gagnreyndum heimildum á þessu sviði valda því
að erfitt er að spá fyrir um áhrif breytinga.
í öðru lagi - og þar held ég að hægara sé um
vik, þá er mikilvægt að leggja áherslu á fræðslu
og menningarbreytingu strax í læknaskóla. Það
þarf að hvetja lækna framtíðarinnar til að sýna
sjúklingum virðingu og faglega framkomu, því
það dregur úr árekstrum og erfiðleikum seinna
meir í starfi. Jafnframt þarf að kenna þeim að setja
mörk og virða þau, að kenna þeim og hvetja til
sjálfsumhirðu og að fræða þá um kulnun. Þetta
á við jafnt í læknaskóla sem í framhaldsnámi. Á
okkur öllum hvílir síðan sú ævilanga ábyrgð að
gera eins og við boðum og gæta hvors annars og
okkar sjálfra.
I þriðja lagi þá er mikilvægt að huga að
starfsumhverfi okkar. Tíðni kulnunar á meðal
lækna er mjög mismunandi eftir stöðum og stafar
það meðal annars af því að tiltölulega einfaldir
þættir í starfsumhverfi okkar hafa mikil áhrif á
vellíðan okkar (box 2 ).n
Kanadísk rannsókn athugaði hvaða þættir
tengdust vellíðan og lítilli kulnun í heimilis-
læknaprógrammi. Þeir þættir sem skiptu mestu
máli voru; jafnvægi í lífsstíl, markmiðasetning
í lífinu, náin tengsl við fjölskylduna, trúarlíf,
regluleg speglun (feedback) á frammistöðu og
heilbrigðan lífsstíl og tilfinning um að hafa stjórn
og val varðandi vinnutilhögun.20
Þetta eru þættir sem koma ekki á óvart en sem
við þurfum öll að huga að, bæði sjálf, í okkar eigin
lífi, þegar við handleiðum okkar yngri kollega, en
einnig þegar við setjum upp kennsluprógrömm og
skipuleggjum vinnu okkar.
Það hversu algeng kulnun er á meðal lækna
er vísbending um það að það hvernig við höfum
gert hlutina sé ekki endilega besta leiðin lengur.
Ég hef rakið hér að framan að kulnun í starfi er
mjög algeng á meðal lækna. Það tengist bæði
persónuleika þeirra sem veljast í starfið sem
og ákveðnum þáttum í starfsþjálfun lækna og
vinnuumhverfi. Langvarandi kulnun í starfi getur
haft slæmar afleiðingar, bæði fyrir einkalíf lækna,
heilsufar og þjónustu við sjúklinga. Það eru hins
vegar til einfaldar og áhrifamiklar leiðir til hjálpar
þeim sem þjást af kulnun. Jafnframt er hægt að
beita fyrirbyggjandi aðgerðum af ýmsu tagi bæði
í starfsumhverfi en ekki síður hjá okkur sjálfum,
með því að innprenta okkur að gæta jafnvægis
á milli vinnu og einkalífs. Minnumst þess að á
dánarbeði iðrast þess enginn að hafa ekki eytt
meiri tíma í vinnunni.
Heimildir
1. Maslach, Jackson. Maslach Bumout Inventory. (2nd ed.),
Consulting Psychologists Press, Palo Alto 1981.
2. Golub JS, Weiss PS, Ramesh AK, Ossoff RH, Johns MM
3rd. Burnout in residents of otolaryngology-head and neck
surgery: a national inquiry into the health of residency
training. Acad Med 2007; 82: 596-601.
3. Soler JK, Yaman H, Esteva M, et al. Burnout in European
family doctors: the EGPRN study. Fam Pract 2008; 25: 245-
65.
4. Gil-Monte PR. Magnitude of relationship between burnout
and absenteeism: a preliminary study. Psychol Rep 2008; 102:
465-8.
5. McPhillips HA, Stanton B, Zuckerman B, Stapleton FB. Role
of a pediatric department chair: factors leading to satisfaction
and burnout. J Pediatr 2007; 151: 425-30.
6. Freebom DK. Satisfaction, commitment, and psychological
well-being among HMO physicians. West J Med 2001; 174:
13-8.
7. Gabbard GO. The role of compulsiveness in the normal
physician. JAMA1985; 254: 2926-9.
8. Beevers CG, Miller IW. Perfectionism, cognitive bias, and
hopelessness as prospective predictors of suicidal ideation.
Suicide Life Threat Behav 2004; 34:126-37.
9. Hewitt PL, Flett GL, Sherry SB, et al. The interpersonal
expression of perfection: perfectionistic self-presentation and
psychological distress. J Pers Soc Psychol 2003; 84:1303-25.
10. Hamilton TK, Schweitzer RD. The cost of being perfect:
perfectionism and suicide ideation in university students.
Aust N Z J Psychiatry 2000; 34: 829-35.
11. Myers MF, Gabbard GO. The Physician as Patient: A clinical
handbook for mental health professionals. American
Psychiatric Publishing Inc. 2008.
12. West CP, Huscha MM, Novotny PJ, et al. Association of
perceived medical errors with resident distress and empathy:
a prospective longitudinal study. JAMA 2006; 296:1071-8.
13. Vaillant GE, Sobowale NC, McArthur C. Some psychologic
vulnerabilities of physicians. N Engl J Med 1972; 287: 372-5.
14. Krakowski AJ. Stress and the practice of medicine. II.
Stressors, stresses, and strains. Psychother Psychosom 1982;
38:11-23.
15. Rothman DJ. Medical professionalism - focusing on the real
issues. N Engl J Med 2000; 342:1284-6.
16. McMurray JE, Linzer M, Konrad TR, Douglas J, Shugerman
R, Nelson K. The work lives of women physicians results
from the physician work life study. The SGIM Career
Satisfaction Study Group. J Gen Intern Med 2000; 15: 372-80.
17. Petersen MR, Burnett CA. The suicide mortality of working
physicians and dentists. Occup Med 2008; 58: 25-9.
18. Halbesleben JL, Rathert C. Linking physician bumout and
patient outcomes: exploring the dyadic relationship between
physicans and patients. Health Care Manage Rev 2008; 33:
29-39.
19. Ro KE, Gude T, Tyssen R, Aasland OG. Councelling for
bumout in Norwegian doctors: one year cohort study. BMJ
2008: 337: 2004.
20. Manusov EG, Carr RJ, Rowane M, Beatty LA, Nadeau MT.
Dimensions of happiness: a qualitative study of family
practice residents. J Am Board Fam Pract 1995; 8: 367-75.
LÆKNAblaðið 2009/95 463