Læknablaðið - 15.07.2009, Qupperneq 9

RITSTJORNARGREINAR
Hulda
Harðardóttir
huh3@hi.is
Höfundur er lyfjafræðingur
og meistaranemi í
heilsuhagfræði
við Háskóla Islands.
Pharmaceutical
expenses during
Economic Crisis
- Opportunity for
Reform
Hulda Harðardóttir
M.Sc. Pharm, MS.
Student in Health
Economics at the
University of lceland.
Lyfjamál á krepputímum
- tækifæri til umbóta
Upplýst umræða um heilbrigðismál hefur sjaldan
verið brýnni en nú þegar fyrir liggur að fjármunir
verða af skomum skammti í nánustu framtíð.
Umfjöllunin um þennan málaflokk eins og hún
birtist í fjölmiðlum og fagtímaritum er nokkuð
einsleit. Fullyrðingar em gjaman á þessa leið;
kostnaður er of hár, hann þarf að lækka, það mun
leiða til skertrar þjónustu og öryggis. En er málum
í raun þannig háttað að fylgni sé alltaf bein milli
kostnaðar og þjónustu og að orsakasamband sé
traust milli fullyrðinganna þriggja hér að ofan?
Umræða um lyfjamál er athyglisverð í þessu
samhengi.
Á vef Lyfjastofnunar má lesa að verðmæti lyfja-
notkunar, reiknað út frá smásöluverði í lyfjaverð-
skrá árið 2008, hafi verið 22,2 milljarðar króna.1
í viðtali við lyfjafræðing hjá Sjúkratryggingum
íslands í Lyfjatíðindum nýlega kemur fram að sama
ár hafi lyfjakostnaður hafi verið 9,3 milljarðar og
hafi vaxið mjög síðastliðin ár.2 Samtök framleiðenda
frumlyfja greina frá því að útgjöld vegna lyfja
hafi lækkað úr 9,01% af heildarútgjöldum til
heilbrigðismála 1998 í 6,83% árið 2007.3 Fyrir
þá sem ekki eru kunnugir lyfjamálum geta
upplýsingar af þessu tagi verið villandi. Skilgreina
má lyfjakostnað á marga vegu og getur hæglega
munað milljörðum eins og dæmin sýna. Einnig
má líta á meðferðarheldni, öryggi lyfjameðferða,
notkun lyfja og jafnvel undirbúning fyrir flókna
lyfjagjöf sem hluta af lyfjakostnaði.
Því miður hefur umræða um lyfjamál snúist of
mikið um kostnað og verð í stað þess að rætt sé um
gagnsemi lyfja og hverju lyf skila í bættri heilsu
og til hagræðingar í heilbrigðisþjónustu. Áhersla
yfirvalda á kostnað og verð er skiljanleg þar sem um
háar fjárhæðir er að ræða. Þau hafa beint kröftum
sínum meðal annars í að lækka lyfjaverð og afnema
greiðsluþátttöku ríkisins í dýrum lyfjum með það
að markmiði að stýra notkun frá dýrari lyfjum í
ódýrari lyf. Á sama tíma er greiðsluþátttökukerfi
lyfja á margan hátt neysluhvetjandi, oftast er
hagstæðara fyrir sjúkling að fá meira magn afgreitt
en minna.
Samkvæmt upplýsingum frá Sjúkratryggingum
Islands er meira notað af dýrari lyfjum hér en á
Norðurlöndunum, ávísunarvenjur íslenskra lækna
virðast frábrugðnar venjum kollega þeirra á
Norðurlöndum.'1 Hvað veldur? Læknar bera hag
sjúklinga fyrir brjósti og bera ábyrgð á lyfjameðferð
þeirra. Eiga læknar einnig að bera ábyrgð á
samfélagslegum lyfjakostnaði og ávísa ávallt
ódýrasta lyfinu? Eru ódýrari lyf alltaf sambærileg
við þau dýrari? Ekki eru allir sammála um að svo
sé og benda á að notkun ódýrari lyfja geti kallað
fram kostnað annars staðar í heilbrigðiskerfinu
með auknum rannsóknum og/eða innlögnum á
sjúkrahús síðar. Einnig má spyrja hvort stjómvöld
eigi að greiða niður dýrari lyf ef ódýrari lyf em
sambærilega virk? Málið er flókið og viðkvæmt
og verður ekki leyst í einni svipan, ráðlegt er þó
að Islendingar noti þær gagnreyndu upplýsingar
sem liggja fyrir og fari að ráðum OECD sem
meðal annast hvetur til eflingar á kostnaðar- og
ábatagreiningum.5 Tímabært er að huga betur að
því að nýta þekkingu og samvinnu heilbrigðisstétta
til bættrar nýtingar lyfja. Sífellt fleiri og flóknari lyf
em notuð og er mikilvægt að þau skili tilætluðum
árangri. Sérþekking lyfjafræðinga getur hæglega
nýst við samsetningu lyfjameðferða ásamt því að
greina auka- og milliverkanir lyfja og tryggja sem
besta nýtingu þeirra.
Lyf hafa ekki alltaf tilætluð áhrif, aukaverkanir
geta valdið sjúklingum mismunandi miklum skaða
allt frá smávægilegum óþægindum til innlagnar
á sjúkrahús sem aftur veldur samfélagslegum
kostnaði. Lyfjafræðingar geta í samvinnu við lækna
lagfært lyfjalista sjúklinga og komið í veg fyrir
aukaverkanir lyfja og þar með komið í veg fyrir
þjáningu og samfélagslegan kostnað. Niðurstöður
erlendra rartnsókna benda til þess að ráðgjöf af
þessu tagi skili bæði hagrænum og klínískum
ávinningi ásamt því að auka öryggi og þjónustu við
sjúklinga.6-7
Tímabært er að kanna hvort ekki megi heimfæra
erlendar rannsóknir um klíníska lyfjafræðiþjónustu
í meiri mæli á íslenskan veruleika en nú er gert. Þó
svo að klisjan um tækifæri í kreppu sé margtuggin
þessa dagana felst í henni nokkur sannleikur. Nýta
þarf tækifærið tíl umbóta og finna leynd verðmæti
irtnan kerfisins, auka gæði og lækka kostnað.
Heimildir
1. www.lyfjastofnun.is/Tolfraedi/
2. í fótspor Norðurlandaþjóðanna gagnvart greiðsluþátttöku
við lyfjakaup. Viðtal við Guðrúnu Gylfadóttur lyfjafræðing
og deildarstjóra á lyfjadeild Sjúkratrygginga íslands. Lyfja-
tíðindi 2009; 2:11-3.
3. Nokkrar staðreyndir um lyf og lyfjamál. Frumtök - samtök
framleiðenda frumlyfja
4. www.tr.is/heilbrigdisstarfsfolk/lyfjamal/frettabref_lyfja-
deildar/
5. www.oecd.org
6. Westerlund T, Marklund B. Assessment of clinical and
economic outcomes of pharmacy interventions in drug-
related problems. J Clin Pharm Ther 2009; 34: 319-27.
7. Adams M, Bates D, Coffman G, Everett W. Saving Lives,
Saving Money: The Imperative for Computerized Physician
Order Entry in Massachusetts Hospitals. The Clinical Baseline
and Financial Impact Study. MassachusettsTechnology
Collaborative and the New England Healthcare Institute,
Massachusetts 2008.
LÆKNAblaðið 2009/95 489